TÜRKİYE'DE MAHALLE YÖNETİMİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 37 - 60, 10.10.2020

Makbule Şiriner Önver

Öz

Mahalle yönetimi, muhtarlık, Türkiye’de iki yüz yıllık bir geçmişe sahiptir. Cumhuriyetin ilanı ile Osmanlı İmparatorluğu'ndan devralınan bir birimdir. Cumhuriyet döneminde mahalle yönetimleri ile ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Muhtarlara önemli bazı görevler verilmiştir. Ancak süreç içerisinde verilen görevler büyük oranda başka yönetim birimlerine devredilmiştir. Mahalle nitel ve nicel olarak büyük değişimler geçirmiş ve değişmeye de devam etmektedir. Zaman içerisinde muhtarların görevleri, yetki ve sorumlulukları azalmıştır. Eski işlevlerini kaybetmişlerdir. Mahallenin değişimi mahalle yönetiminin de buna uygun değişimini zorunlu kılmaktadır. Mahalle yönetimleri merkez ve yerel yönetimler arasında, siyasallaşmamış aracı bir kurum olarak görülmekte ve çağa uygun, köklü bir düzenleme yapılmamaktadır.
Bu makalede mahalle yönetimleri konusunda yapılan çalışmalar değerlendirilmektedir. Merkezi yönetimin, uygulamaları ve söylemleri bağlamında, mahalle yönetimini nasıl ele aldığı ortaya konmaya çalışılmaktadır. Bir yerel yönetim birimi olmayan mahalleye ve mahalle yönetimine ilişkin olarak mevcut durum ortaya konmaktadır. Mahalleye ilişkin çalışma ve değişimler dikkate alınarak, demokrasinin gelişimi için mahalle yönetimlerinin konumlandırılabileceği belirtilmekte ve yerel yönetim kurumu olarak katılımcı demokrasi açısından değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mahalle, Merkezi yönetim, Muhtar, Mahalle yönetimi

Kaynakça

• 2015/8 Nolu Genelge, http://www.battalgazi.bel.tr/dosya/38201610506223.pdf
• 29507 sayılı Resmî Gazete, 2015, Başbakanlık Genelgesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/10/20151019M1.pdf
• Akman, Çiğdem (2018) “Mahalle Yönetimi ile İlgili Yeni Bir Yasal Düzenleme Gerekli mi? Isparta İli Özelinde Bir Araştırma”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10 (19), ss.516-534.
• Akyıldız, Ali (2006) “Muhtar”, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt:31, ss.51-53) İstanbul:TDV Yayınları, https://islamansiklopedisi.org.tr/muhtar (Erişim Tarihi: 06.03.2020).
• Alada, Adalet B. (2008) “Kentsel Yönetime Katılımda ‘Mahalle’”, Dosya 08, Yerel Yönetimlerde Katılım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi , vol.64, ss.66-70.
• Arıkboğa, Erbay (2000) “Boşluk Doldurucu ve Aracı Kurum: Mahalle Muhtarlığı”, Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, Birgül A.Güler ve Ayşegül Sabuktay (Yay.Haz.), TODAİE – YAYEM, Ankara, ss. 167-176.
• Arıkboğa, Erbay (2018) “Mahalle Muhtarlığı ve Muhtarlık-Belediye İlişkileri”, Yerel Yönetimler ve İyi Yönetişim, Argüden Yayınları No:13, İstanbul: Argüden Akademi Yayınları, ss.19-35.
• Bal, Hüseyin vd. (2012) “Muhtarların Sosyal-Ekonomik Özellikleri ve Kentsel Sorunlara Yaklaşımları (Isparta Örneği)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:17, Sayı:2, ss.17-40.
• Bergen, Lütfi, (2010) “Medeniyetin Cüzü:Mahalle”, İdeal Kent, Sayı:2, Aralık, ss.140-168.
• Bulut, Yakup (2001) “Mahalle Muhtarlığı Üzerine Bir Araştırma”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:10, Sayı:3, ss.32-51.
• Çılgın, Kumru ve Yirmibeşoğlu, Funda (2019) “Yerel Demokrasi Arayışında Mahalle”, Planlama Dergisi, Cilt:29, Sayı:2, ss.102-114.
• Delaloğlu, Besim F. (2020) “Mahallenin Sosyolojisi” Gazete Duvar, 7 Mayıs, 2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2020/05/07/mahallenin-sosyolojisi/
• Düzbakar, Ömer (2003) “Osmanlı Döneminde Mahalle ve İşlevleri”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı:5, ss.97-108.
• Erdagöz, Özcan (2012) “Mahalle Yönetimi ve Geleceği”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl:1, ss.59-101.
• Erman, Tahire (2010) “Kent Çeperindeki bir ‘Devrimci’ Mahalle: 1970’lerden 2000’lere Mahallenin Değişen Anlamı ve Mahalle Üzerinde Yaşanan Çatışmalar, Çekişmeler”, İdeal Kent, Sayı:2, Aralık 2010, ss.170-195.
• Güneş, Yaşar (2009) “Mahalle Yönetimi”, Türk İdare Dergisi, Sayı:465, Aralık, ss.113-131
• Kalkınma Bakanlığı (2014) Onuncu Kalkınma Raporu Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyon Raporu, 2014-2018, Kalkınma Bakanlığı Yayınları, Ankara, Yayın No:2868-ÖİK:718.
• Kalkışım, Hasan M. ve Yılmaz, Nihat (2017) “Mahalle Yönetimi ve Mahalle Muhtarlarının Profili: Trabzon Ortahisar Örneği”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Cilt:6, Sayı:12, ss.110-126.
• Koçberber, Seyit (2005) “Yeni Belediye Yasası ile Mahalle Yönetimi” Sayıştay Dergisi, Sayı:56, ss.103-114.
• Köklü, Tuna E. ve Gül, Hüseyin (2017) “Türkiye’de Mahalle Muhtarlığının Dönüşümü ve Yeni Muhtarlık Algısı”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi SBE Dergisi, Kamu Yönetimi Özel Sayısı (KAYFOR 14), ss.719-733.
• Mardin, Şerif (2008) “Şerif Mardin Mahalle Baskısını Anlatıyor”, Medyascope, https://medyascope.tv/2017/09/07/serif-mardin-mahalle-baskisi-kavramini-anlatiyor/, (Erişim Tarihi:15.05.2020)
• Nişanyan, Sevenyan (2020a) “Mahalle”, Nişanyan Sözlük, http//www.nisanyansozluk.com/?k=mahalle (Erişim Tarihi:15.05.2020)
• Nişanyan, Sevenyan (2020b) “Muhtar”, Nişanyan Sözlük, http//www.nisanyansozluk.com/?k=mahalle (Erişim Tarihi:15.05.2020)
• Orhan, G., Palaz, S., Altan, E., 2018, “Yerel Siyasete Kadınların Aktif Katılımının Koşulları: Kadın Muhtarlar Akademisi Katılımcıları Çalışması”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, ss.16-39.
• Özservet, Yasemin Ç. ve Küçük, Hülya (2019) Mahalle Odaklı Katılım, Yasemin Ç. Özservet ve Hülya Küçük (Ed.), Astana Yayınları, Ankara.
• Palabıyık, Hamit ve Atak, Şermin (2000) “İzmir Büyükşehir Bütününde Mahalle Yönetimleri Profili” https://docplayer.biz.tr/13386941-Izmir-buyuksehir-butununde-mahalle-yonetimleri-profili.html (Erişim Tarihi: 05.05.2020).
• Pınarcıoğlu, Nihal Ş. (2019) “Kadınlar İçin Alternatif Bir Siyaset Pratiğinin Olasılıkları:Mahalle Muhtarlığı”, Reflections on International Relations &Politics & History & Law, (Ed.: N.Kenar, P. O. Amour), IJOPEC Publications, ss.89-103, https://books.google.com.tr/ (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
• Şahin, Musa ve Işık, Esra (2011) “Osmanlı’dan Cumhuriyete Mahalle Yönetimi” Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 30, ss.221-230.
• Tar, Yasemin Y. (2016) ““Partisiz Siyaset: Muhtarlık”; Kadınların Siyaseti için Bir İmkân Mı? Samsun İli Kadın Muhtarları ve Kadın Muhtar Adayları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9, Sayı:42, Şubat 2016, ss.1173-1184.
• TOKİ (2015) “Emekli TOKİ” http://www.toki.gov.tr/haber/batmanli-emeklilerin-daireleri-belirlendi, (Erişim Tarihi: 15.05.2020) Türk Dil Kurumu (TDK) (2020) “Mahalle” https://sozluk.gov.tr/?kelime=mahalle%20muhtarı, (Erişim Tarihi:15.05.2020)
• www. Ntv.com, http://www.ntv.com.tr/turkiyeinin-nufusu-belli-oldu-en-az-nufus-tuncelide,ZuRvNJ5t1k2ro_teAnHGbQ (Erişim tarihi:05.06.2020).
• www.ankara.gov.tr (2017) http://www.ankara.gov.tr/19-ekim-muhtarlar-gununde-muhtarlar-bulusmasi-duzenlendi, (Erişim Tarihi:12.04.2020)
• www.edirne.bel.tr, https://www.edirne.bel.tr/s/muhtarlik-isleri-mudurlugu-151.html
• www.haberturk.com (2020) https://www.haberturk.com/diyarbakir-haberleri/74722408-turkiyenin-en-buyuk-mahallesini-en-guzel-mahalle-yapmak-icin-kollari-sivadi150-bine-yakin, (Erişim Tarihi: 12.04.2020.
• www.ibb.istanbul, https://www.ibb.istanbul/News/Detail/35520, (Erişim Tarihi:30 06.2020)
• www.icisleri.gov.tr (2016) https://www.icisleri.gov.tr/icisleri-bakani-suleyman-soylunun-19-ekim-muhtarlar-gunu-mesaji, (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.icisleri.gov.tr (2017) https://www.icisleri.gov.tr/icisleri-bakani-sayin-suleyman-soylunun-muhtarlar-gunu-mesaji (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.konya.bel.tr, https://www.konya.bel.tr/haberbasin.php?haberID=5357&hDurum=METIN
• www.muhtarlarkonfederasyonu.org (2015) http://www.muhtarlarkonfederasyonu.org/bizden-haberler/turkiye-muhtarlar-konfederasyonu-2-kongresini-yapti.html, (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.muhtarlarkonfederasyonu.org (2016) http://www.muhtarlarkonfederasyonu.org/bizden-haberler/19-ekim-muhtarlar-gununuz-kutlu-olsun.html, (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.muhtarlarkonfederasyonu.org (2017) http://www.muhtarlarkonfederasyonu.org/bizden-haberler/etiket/19%20Ekim.html, (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.muhtarlarkonfederasyonu.org (2018) http://www.muhtarlarkonfederasyonu.org/bizden-haberler/turkiye-muhtarlar-konfederasyonu-3-olagan-genel-kurulunu-yapti.html, (Erişim Tarihi.14.05.2020)
• www.tccb.gov.tr, https://www.tccb.gov.tr/Search?s=muhtar&p0=muhtar&p1=-356--353-&p2=28.08.2014&p3=10.06.2020&sT=1&langText=tr&presidentId=12
• https://www.tccb.gov.tr/Search?s=muhtarlar%20toplantı&p0=muhtarlar%20toplantı&p1=-410--353-&p2=28.08.2014&p3=25.06.2020&sT=1&langText=tr&presidentId=12