SANAT TARİHİ KAPSAMINDA KÜLTÜREL ETKİLEŞİM PROBLEMİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 436 - 449, 05.05.2021

Lale Avşar

https://doi.org/10.47525/ulasbid.862584

Öz

Sanat Tarihi biliminde kültürel etkileşim problemi pek çok konu ve alanla ilgili gündeme geldiği gibi Ortaçağ İslam seramik sanatının muhtevasında da önemli yere sahiptir. Kaynaklarda ağırlıkla Bizans ve Çin seramik sanatlarıyla yaşanan etkileşimler dile getirilmekteyken nispeten yakın zamanlarda Horasan ekolü de konuşulmağa başlamıştır. Daha çok görsel benzerlik ve teknik uygulamalardaki örtüşmeler üzerinden ele alınan bu konunun aslında çok daha geniş çerçeveye sahip olduğu yakından irdelenince anlaşılmaktadır. Araştırmada insanlık tarihinde yaşanan kültürel etkileşimlerin Rus bilim insanı L. Gumilev’un etnogenez teorisi kapsamında değerlendirilmesi yapılmış, bunların dikey ve yatay olmak üzere iki kavramsal şekle sahip olduğu belirlenmiştir.
Sanatsal üretimlerde yaşanan etkilenme veya benimsenme gibi olayların çözümlenmesinde faydalı olabilecek bu bilgiler dışında estetik değer kavramı da gündeme getirilmiş ve ilgili hususlara değinilmiştir. Tarihte yaşanmış olan olası etkileşim problemi araştırmalarında veri yetersizliği en sık karşılaşılan durum olduğundan olayların tersten çözüm yöntemi teklif edilmiş ve genel hatlarıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Bilimsel kurgu ve muhakeme yoluyla yürütülen araştırmada varılan sonuçların varsayım niteliği taşıdığı ve çeşitli somut örnekler üzerinden tecrübe edilerek onaylanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel etkileşim,, Etnogenez,, Pasiyonerlik,, “Dikey” ve “Yatay”etkileşimler

THE PROBLEM OF CULTURAL INTERACTION IN THE CONTEXT OF ART HISTORY

Öz

In the science of art history, the problem of cultural interaction has been raised in many subjects and fields, and it has also an important place in the content of Medieval Islamic ceramic art. Although the interactions experienced with Byzantine and Chinese ceramic arts are mostly mentioned in the literature, relatively recently the Khorasan school has also begun to be discussed. When examined closely, it is understood that this issue, which is mainly addressed in technical applications through visual similarities and overlaps, actually has a much wider framework. In the study, cultural interactions experienced in human history were evaluated within the framework of the ethnogenesis theory of Russian scientist L. Gumilev and it was determined that these interactions had two conceptual forms: vertical and horizontal.
Apart from this information, which might be useful in resolving of cases such as interaction or adoption experienced in artistic productions, the concept of aesthetic value was also raised and related issues were addressed. Since lack of data is the most common situation in studies of possible interaction problems that have occurred in history, the reverse solution method was proposed and an attempt was made to explain it in general terms. The results of the study conducted through scientific fiction and reasoning are hypothetical and these results need to be confirmed by experiencing through various concrete examples.

Anahtar Kelimeler

Cultural interaction, Ethnogenesis, Passionarism, “Vertical” and “Horizontal”, interactions

Kaynakça

• Agababa, Naile (2014). “Slav ve Türk Dillerinin Karşılıklı Etkileşimi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1/1, 2014, s. 1-10.
• Aksoy, Yahya (2009). Si-An’dan Tiran’a Tarihi İpek Yolu, “Araştırma ve İnceleme” Dizisi: 8, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Anonim (2002). Глобализация: контуры ХХI века. Реферативный сборник. Часть 1. М.: РАН ИНИОН, c. 194).
• Avşar, L. (2017). “Dâhili Gözle Görülen Dünya, Türk Sanatının Oluşumu Ve Tasvir Dili”, İDİL Sanat ve Dil Dergisi, Sayı 31/ Bahar II/ 2017 www.idildergisi.com, s. 967-984.
• Basalla, George (2019). Teknolojinin Evrimi (çeviren Cem Soydemir), Ankara: Doğu Batı Yayınları, s. 176-185.
• Baxandall, Michael 1985. ‘Excursus against influence’, in: Patterns of Intention, Yale University Press, 58–62;
• Beals, Ralph Leon ve Hoijer, Harry (1991). “ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI” (çeviren Yrd. Doç. Dr. Gürbüz ERGİNER ). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 35, Sayı 2 (1991), s. 9-34.
• Brand, M. (1989). The Turkish Element in Byzantium, Eleventh Twenty Centuries. Dumbarton Oaks Paper, Vol.43, 1-25;
• Bursalı, M. (2016). Bir Merkez Sembol Olarak Bizans ve Selçuklu Döneminde Hayat Ağacı Motifi. 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, 25-28 Haziran 2007, İstanbul, 69-72;
• Canfield, Robert L. (ed.) (1991). Turko-Persia in Historical Perspective, Cambridge: Cambridge University Press.
• Demirkent, I. (2005). Türk Yaşamının Bizans'a Etkilerinden Bir Kaç Örnek. İstanbul: Dünya Kitapları;
• Doğer, Lale (1997). İslam Sanatı Etkisinde Kuş Figürlü Bizasn Seramikleri. Arkeoloji ve Sanat, 77, 15-17;