YAŞ AYRIMCILIĞINDA YENİ DÖNEM: EPİDEMİK STİGMA

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 932 - 947, 31.08.2022

Nurullah Selçuk

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1129322

Öz

Bu çalışma son dönemlerde sosyal politikalar geliştirilerek aktif yaşlanma ile faal nüfusun bir parçası haline gelme gayreti içerisinde olan yaşlının, Covid-19 salgını sürecinde maruz kaldığı ayrımcılıkla yaşadığı sosyal problemleri ele almaktadır. Çalışmanın amacı, toplumsal ilişkilerde ve sosyal yapıda meydana gelen değişikliklerden en çok etkilenen ve kırılgan kitle içerisinde bulunan yaşlıların, yaşamış olduğu sorunlara ek olarak salgın süreciyle birlikte damgalama yoluyla maruz kaldıkları ayrımcılığa dikkat çekmektir. 2020 yılının mart ayı itibariyle küresel boyutlara ulaşan Yeni Tip Korona Virüs (Covid-19), bulaşma riski yüksek olan bir hastalık olarak ciddi önlemlerin alınmasına neden olmuştur. Hastalığın etkilerinin hassas gruplar için yıkıcı olması, riskli gruplar üzerinde tedbirlerin daha geniş kapsamlı alınmasına neden olmuştur. Bu süreçte, kronik hastalar ve 65 yaş üstü bireylerin korunması amacıyla alınan önlemlere, gerek görsel medyada gerekse sosyal medyada geniş yer verilmiştir. Özellikle yaşlıların sokağa çıkma kısıtlamasının bir karantina süreci olarak algılanmasına neden olan açıklamalar, modernleşme ile beraber ciddi oranda statü kaybı yaşayarak sosyal problemleri artan yaşlıların yeni bir ayrımcılıkla karşı karşıya kalmalarına neden olmuştur. Önlemler kırılgan olan risk gruplarını korumaya yönelik alınırken, dünyanın birçok ülkesinde ana akım medya ve sosyal medyanın bu önlemleri, salgının yaşlılar üzerinden yayıldığı algısına neden olan haberleri ve paylaşımları nedeniyle hastalığın kaynağı yaşlılar olarak görülmüştür. Yaşlıya karşı aktif nüfus tarafından (15-64) gerçekleştirilen yaş ayrımcılığı (yaşçılık), salgın sürecinde başka bir boyut kazanarak epidemik bir stigma haline dönüşmüştür. Ana akım medyada salgın süreciyle ilgili haberler yaşlı kitle üzerinde alınan tedbirlerle dile getirilmiş, salgın kökenli ölümler yaş değişkeni üzerinden açıklanmış ve dolayısıyla salgınla ilgili alınacak tedbirler ve Covid-19 gündemleri yaşlılar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Popüler eğlence kültürünün önemli araçlarından biri olan sosyal medya aracılığıyla yapılan paylaşımlar, 65 yaş ve üstü kişileri salgının seyri konusunda neden göstermiş ve yaşlı ayrımcılığını şiddetlendirmiştir. Aktif nüfus içerisinde başarılı yaşlanma girişimleriyle var olabilme mücadelesi veren yaşlının, yaşlanmayla beraber artan sorunlar nedeniyle dezavantajlı durumu, salgın sürecinde oluşan algı ile çarpıcı boyutlara ulaşmış ve birçok olumsuz örneklerle vicdanları yaralayan görüntülere neden olmuştur. Bu kapsamda çalışma, yaşlıya karşı bulaşıcı bir hastalığın yayılma hızına bağlı oluşan epidemi durumunda, aktif nüfus olarak nitelendirilen kitle tarafından ayırt edilmesine neden olan, yaşa dayalı (algılanabilir toplumsal özelliklerine göre) başkalaştırma veya ayrımcılık yapılması suretiyle damgalanmasını ve ortaya çıkan epidemik stigma (salgının nedeni- salgın yoluyla damgalama, iz) sürecini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Salgını, Yaşlı, Yaş Ayrımcılığı, Damgalama, Aktif Yaşlanma

NEW ERA IN AGE DISCRIMINATION: EPIDEMIC STIGMA

Öz

This study deals with the social problems experienced by the elderly, who are trying to become a part of the active population with active aging by developing social policies recently, due to the discrimination they are exposed to during the Covid-19 epidemic. The aim of the study is to draw attention to the discrimination that the elderly, who are most affected by the changes in social relations and social structure, and who are among the fragile population, in addition to the problems they have experienced, through stigmatization with the epidemic process. The New Type Corona Virus (Covid -19), which has reached global dimensions as of March 2020, has caused serious measures to be taken as a disease with a high risk of transmission. The devastating effects of the disease for vulnerable groups have led to wider measures being taken on risky groups. In this process, the measures taken to protect chronic patients and individuals over the age of 65 were given wide coverage both in the visual media and in the social media. The explanations that caused the curfew of the elderly to be perceived as a quarantine process, in particular, caused the elderly to experience a serious loss of status with modernization, and to face a new discrimination. While the precautions were taken to protect the vulnerable risk groups, in many countries of the world, the source of the disease was seen as the elderly due to these measures of the mainstream media and social media, news and posts that caused the perception that the epidemic was spreading through the elderly. Age discrimination (ageism), perpetrated by the active population (15-64) against the elderly, gained another dimension during the epidemic and turned into an epidemic stigma. The news about the epidemic process in the mainstream media was expressed with the measures taken on the elderly population, the deaths caused by the epidemic were explained over the age variable, and therefore the measures to be taken regarding the epidemic and the Covid-19 agenda were carried out over the elderly. Sharing through social media, which is one of the important tools of popular entertainment culture, showed people aged 65 and over about the course of the epidemic and exacerbated ageism. The disadvantaged situation of the elderly, who are struggling to exist with successful aging initiatives in the active population, due to the increasing problems with aging, has reached striking dimensions with the perception formed during the epidemic process and has caused images that hurt the conscience with many negative examples. In this context, in the case of an epidemic due to the spread of a contagious disease against the elderly, the stigma of age-based (according to their perceptible social characteristics) differentiation or discrimination and the resulting epidemic stigma (the cause of the epidemic, the stigma, trace) process through the epidemic is discussed.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Outbreak, Elderly, Age Discrimination, Stigma, Active Aging

Kaynakça

• Altın, Z. (2020) Covid-19 Pandemisinde Yaşlılar”, Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi, 30, s.49-57.
• Armitage, R. & Nellums, L. B. (2020). COVİD-19 and the consequences of isolating the elderly. The Lancet Public Health, 5(5), s.256. https://doi.org/10.1116/S2468-2667(20)30061-X.
• Aydın, A.  Sayılan, A. (2014) Aktif Yaşlanma ile Yaşam Boyu Öğrenme Arasındaki İlişkiye Teorik Bir Bakış, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 4 (2), s.76-81.
• Başaran, E. (2021). Pandemi Sürecinde “Ötekileştirilen” Bir Grup Olarak Yaşlılar. XI. Umteb, International Congress On Vocatıonal & Technıcal Scıences. 3-5 September 2021, Ankara. Proceedings book,s. 86-91.
• Beğer, T.  Yavuzer, H. (2012) Yaşlılık ve Yaşlılık Epidemiyolojisi, (İç.), (Ed: Tanju Beğer) Geriatri, Klinik Gelişim, (25), s. 1-3.
• Bulduk E, Ö. (2014) Yaşlılık ve Toplumsal Değişim, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 2014, s.182, 53.
• Buz, S. (2015) Yaşlı Bireylere Yönelik Yaş Ayrımcılığı, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14, s. 268-278.
• Brooke, J.  Jackson, D. (2020) Older people and COVİD-19: Isolation, risk and ageism, Journal of Clinical Nursing, 29, s.2044–2046, Epub 2020 May 5. PMID: 32239784. doi: 10.1111/jocn.15274.
• Çifçili, S. (2021). Aktif Yaşlanma: Fiziksel Boyut” The Journal of Turkish Family Physician, 3(1), s.6-12.
• Çilingiroğlu, N.  Demirel S. (2004) Yaşlılık ve Yaşlı Ayrımcılığı, Türk Geriatri Dergisi, 7 (4), s.225-230.
• Danış, M. Z. (2009) Türkiye’de Yaşlı Nüfusun Yalnızlık ve Yoksulluk Durumları ve Sosyal Hizmet Uygulamaları Açısından Bazı Çıkarımlar, Toplum ve Sosyal Hizmet, 1(20), s.67-84.
• Danış, D. & Adanalı Y. A. (2019) Mekânda Adalet ve Yaşlılık, Print Center Baskı, İstanbul: Kendi Yayınevi.
• Demir, S. A. (2020). Salgin Sürecinde Yaşlı Nüfus, Sosyal Dışlanma Ve Yaş Ayrımcılığı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.38, s.186-201.
• Flett, G. L. Heisel, M. J. (2020). Aging and Feeling Valued Versus Expendable During the COVİD-19 Pandemic and Beyond: a Review and Commentary of Why Mattering Is Fundamental to the Health and Well-Being of Older Adults. International Journal of Mental Health& Addiction, s.2443-2469.
• Holt-Lunstad, J. Smith, T. B. Baker, M. Harris, T. & Stephenson, D. (2015). Loneliness and Social Isolation As Risk Factors For Mortality: a Meta-Analytic Review. Perspectives on Psychological Science, 10, s.227–237. https://doi.org/10.1177/ 1745691614568352.
• İnce, A. (2012). Yaşlanma Döneminde Dini Hayat (Sakarya İli-Merkez İlçeler Örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jacobsen, M. H. (2013) Gerontofobi: Aldring Som Oplevelse, Aldring Som Problem, Aldring Som Byrde, Omsorg. 30(1), s. 25-324. http://fagbokforlaget.no/? isbn=080074891301.
• Jimenez-Sotomayor MR, Gomez-Moreno C,  Soto-Perez-de-Celis E. (2020). Coronavirus, Ageism, and Twitter: An Evaluation of Tweets about Older Adults and COVİD-19, Journal of the American Geriatrics Society, 68(8), s.1661-1665.
• Kalaycıoğlu, S. Tol, U. U. Küçükural, Ö. & Cengiz, K. (2003) Yaşlılar Ve Yaşlı Yakınları Açısından Yaşam Biçimi Tercihleri, Türkiye Bilimler Akademisi Raporu, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Inzitari, M. Risco, E. Cesari, M. Buurman, B. M. Kuluski, K. Davey, V. Bennett, L. Varela, J.  Prvu Bettger, J. (2020) Nursing Homes and Long Term Care After COVİD-19: A New ERA?”, 11, s. 1–5. Erişim Adresi: https://link.springer.com/ article/10.1007/s12603-020-1447-8 (Erişim Tarihi:05.05.2022).
• Matteo, C.  Proietti, M. (2020) COVİD-19 in Italy: Ageism and Decision Making in a Pandemic.” Journal of the American Medical Directors Association 21(5), s.576-577. doi: 10.1016/j.jamda.2020.03.025.
• McDonald, T. (2021). Lethal Ageism İn The Shadow of Pandemic Response Tactics. International Nursing Review, s.1–6.
• Nazlı, A. (2016). Yaşlanma, Birey ve Toplum: Yaşlanmaya Sosyolojik Bakış”, Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine, 55, s.1-5.
• Ovalı, F. (2020). Yeni Doğanlarda Covid-19 Enfeksiyonları, Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(1), s.23-35.
• Özdemir M. (2020). Yaşlılık Algısının Koronavirüs Salgını Sürecindeki Kültürel Değişimi, Millî Folklor, 16(127), s.46-58.
• Petretto, D. R. & Pili, R. (2020). Ageing and COVİD-19: What Is the Role for Elderly People?, Geriatrics 2020, 5( 25) , s.1-4. Doi: 10.3390/geriatri 5020025.
• Previtali, F. Allen L. D.  Varlamova, M. (2020). Not Only Virus Spread: The Diffusion of Ageism During The Outbreak of COVİD-19. Journal of Aging & Social Policy, 32(4-5), s.506-14.
• Soysal, G. (2020). Koronavirüs Salgını ve Yaşlılık, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5) s.290-301.
• Türkiye Cumhuriyeti Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2020). “Engelli Ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü 65 Yaş Üzeri Yaşlılar Ve Kronik Hastalığı Bulunan Yaşlılara Yönelik Koronavirüs (Covid-19) Bilgilendirme Rehberi – VI”
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, (2020). 65 yaş ve üzeri/20 yaş altı/kronik rahatsızlığı bulunan kişilerin sokağa çıkma kısıtlaması istisnası genelgesi. 03.01.2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/65-yas-ve-uzeri20-yas-altikronik-rahatsizligi-bulunan-kisilerin-sokaga-cikma-kisitlamasi-istisnasi-genelgesi adresinden
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, (2020d). Koronavirüs ile mücadele kapsamında - yeni kısıtlama ve tedbirler genelgeleri. 03.01.2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus- ile-mucadele-kapsaminda-sokaga-cikma-isitlamalari---yeni-kisitlama ve- tedbirler-genelgeleri adresinden alındı.
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, (2020c). Covid-19 nedir?. 01.01.2021 tarihinde https://covid19. saglik.gov.tr/TR-66300/Covid-19-nedir-.html adresinden alındı.
• Tyrrell, C., J.,  Williams, K., N. (2020) The Paradox of Social Distancing: Implications for Older Adults in the Context of COVİD-19, Psychol Trauma, 1(12), s.214–S216, Epub 2020 Jun 11. PMID: 32525379, doi: 10.1037/tra0000845.
• Varışlı, B. Gültekin, T. (2020). Yaşlı Ayrımcılığının Pandemi Hali: Covid-19 Sürecinde Kuşaklararası Etkileşimin Dönüşümü, Turkish Studies, 15(4), s.1227-1237.
• Yasin, Y. (2020). Kırılgan Gruplar ve Covid-19; Yaşlılar, Cocid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu, Türk Tabipler Birliği s.427-431.