ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMEN ADAYLARININ 21. YÜZYIL YETERLİK ALGILARININ İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 366 - 390, 30.06.2025

Eliz Atlar , Cahit Nuri , Sarem Özdemir

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1667432

Öz

Bu araştırmada özel eğitim öğretmen adaylarının 21. yüzyıl yeterlik algılarının farklı değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bulunan çeşitli üniversitelerin eğitim fakültelerinin özel eğitim bölümünde 2024-2025 eğitim yılında öğrenim görmekte olan 262 öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak demografik bilgi formu ve “21. Yüzyıl Becerileri Yeterlik Algıları Ölçeği” kullanılmıştır. Veriler SPSS 27.0 yazılımıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonuçları öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerini kullanma konusunda yüksek bir öz-yeterlik algısına sahip olduklarını, yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin güçlü olduğunu, kadın öğretmen adaylarının öğrenme ve yenilenme becerilerindeki özyeterlik algılarını güçlendirmeye yönelik eğitim programlarının tasarlanması gerektiğini ve özel eğitim öğretmen adaylarının yeni teknoloji veya yöntemlere uyum sağlama yeteneğinin 21. Yüzyıl Becerileri Özyeterlik Algısı üzerinde belirgin ve pozitif bir etkiye sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi, 21. yüzyıl becerilerinin kazanılmasında özyeterlik algısının kritik bir rolü olduğunu ve eğitim programlarında hem teknik becerilerin hem de duygusal dayanıklılığın bütünleşik bir şekilde ele alınmasının yararlı olacağını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel Eğitim Öğretmen Adayı , 21. Yüzyıl Becerileri , Yeterlik Algısı , Öğrenme ve Yenilenme Becerileri , Yaşam ve Kariyer Becerileri , Bilgi Medya ve Teknoloji Becerileri.

Etik Beyan

Bu akademik çalışma, bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uygun olarak hazırlanmıştır. Çalışma kapsamında, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komitesi'nin 13.11.2024 tarihli EKK23-24/016/05 numaralı toplantısında alınan karar doğrultusunda gerekli izinler temin edilmiştir. Ayrıca, araştırmaya katılan bireylerden gönüllülük esasına dayalı olarak veri toplanmış ve elde edilen verilerin gizliliği titizlikle korunmuştur.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Yoktur.

Teşekkür

Yoktur.

AN EXAMINATION OF SPECIAL EDUCATION TEACHER CANDIDATES' PERCEPTIONS OF 21ST CENTURY COMPETENCIES

Öz

This study aims to examine special education teacher candidates’ perceptions of 21st-century competencies across various variables. A descriptive survey model was employed. The study group consisted of 262 teacher candidates enrolled in the special education departments of education faculties at various universities in the Turkish Republic of Northern Cyprus during the 2024–2025 academic year. Data were collected using a demographic information form and the “21st Century Skills Competency Perception Scale”, and analyzed using SPSS 27.0 software. The findings indicate that the teacher candidates demonstrate a high level of self-efficacy in applying 21st-century skills and exhibit strong lifelong learning tendencies. The study particularly highlights the need to develop training programs aimed at enhancing female teacher candidates’ self-efficacy in learning and innovation skills. Moreover, the ability to adapt to new technologies and methods was found to have a significant and positive effect on candidates’ self-efficacy perceptions related to 21st-century skills. These results underscore the critical role of self-efficacy in the acquisition of 21st-century competencies and suggest that educational programs should integrate both technical skills and emotional resilience in a holistic and balanced manner.

Anahtar Kelimeler

Special Education Teacher Candidate , 21st Century Skills , Competency Perception , Learning and Innovation Skills , Life and Career Skills , Information , Media , and Technology Skills.

Proje Numarası

Yoktur.

Kaynakça

• Akgün, Ö. E., & Özkahraman, Ş. (2021). Bilgi güvenliği farkındalığı ve teknoloji okuryazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 14(2), 123-134. https://doi.org/10.17671/btd.2021.123
• Akgündüz, D., Aydeniz, M., Çakmakçı, G., Çavaş, B., Çorlu, M. S., Öner, T., & Özdemir, S. (2015). STEM eğitimi Türkiye raporu. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Aktaş, İ. (2022). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(12), 187-203. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2500419
• Altınpulluk, H., & Yıldırım, Y. (2021). 2010-2019 yılları arasında yayınlanan 21. yüzyıl becerileri araştırmalarının incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 438-461. https://doi.org/10.18039/ajesi.734426
• Anagün, Ş., Atalay, N., Kılıç, Z., & Yaşar, S. (2016). Öğretmen adaylarına yönelik 21. yüzyıl becerileri yeterlilik algıları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 160–175. https://doi.org/10.9779/PUJE768
• Aslan, M., Ağıroğlu Bakır, A., ve Umur Erkuş, Z. (2020). Öğretmen Adaylarının Zaman Yönetimi Becerileri ile Akademik Öz-yeterlik Algıları Arasındaki İlişki. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi, 2(1), 1-14. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1286775
• Aydın, A. ve Tan-Şişman, G. (2021). Hizmet öncesi İngilizce öğretmen eğitiminde 21. yüzyıl becerileri. TEBD, 19(2), 1223-1251. https://doi.org/10.37217/tebd.975533
• Aydın, A., ve Tenekeci, E. (2013). Zihin engelliler öğretmenliği öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile kaygı düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 1-12. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/209652
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York, NY: Freeman.
• Baysen, F., Çakmak, N., & Baysen, E. (2017). Bilgi okuryazarlığı ve öğretmen yetiştirme. Türk Kütüphaneciliği, 31(1), 55-89. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tk/issue/48649/618490
• Bouck, E. C., Maeda, Y., & Flanagan, S. M. (2019). Assistive technology and students with high-incidence disabilities: Understanding the relationship through the NLTS2. Remedial and Special Education, 40(3), 150-163. https://doi.org/10.1177/0741932518762564
• Cagıltay, K., Cakır, H., Karasu, N., Islım, O. F., & Cıcek, F. (2019). Use of educational technology in special education: Perceptions of teachers. Participatory Educational Research, 6(2), 189-205. https://doi.org/10.17275/per.19.21.6.2
• Camcı-Erdoğan, S. (2021). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerin eğitimine yönelik görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 283-306. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.663271
• Caz, Ç., Aydoğdu, V., Tunçkol, H. M., ve Öncü, E. (2015). Zaman yönetimi becerisi ve stres ilişkisi: Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencileri örneği. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 278-287.
• Cenik, Ü. (2024). 21. Yüzyıl Becerileri ile İkinci Yüzyılı Karşılarken Özel Eğitim Kurumlarımız. Neder Dergisi. https://dergi.neder.com.tr/21-yuzyil-becerileri-ile-ikinci-yuzyili-karsilarken-ozel-egitim-kurumlarimiz/
• Cook, B. G., & Odom, S. L. (2013). Evidence-based practices and implementation science in special education. Exceptional Children, 79(2), 135-144. https://doi.org/10.1177/001440291307900201
• Coşanay, G., & Karalı, Y. (2022). Examination of classroom teachers’ 21st century teaching skills. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 9(1), 432-448. https://research.ebsco.com/c/pbj3wa/viewer/pdf/r6c254kper
• Çınar, F. S. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin 21. yüzyıl becerilerine ilişkin algılarının ve görüşlerinin incelenmesi (Çorum ili örneği) [Investigation of secondary school teachers' 21. century skills perceptions and opinions (Çorum province sample] (Tez Numarası: 587978) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çiftci, S., Yayla, A., ve Sağlam, A. (2021). 21. yüzyıl becerileri bağlamında öğrenci, öğretmen ve eğitim ortamları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 718-734. https://doi.org/10.29000/rumelide.995863
• Darling-Hammond, L. (2017). Teacher education around the world: What can we learn from international practice? European Journal of Teacher Education, 40(3), 291-309. https://doi.org/10.1080/02619768.2017.1315399
• Dede, C. (2010). Comparing frameworks for 21st century skills. 21st century skills: Rethinking How Students Learn, 20(2010), 51-76.
• Demirel, M., ve Akkoyunlu, B. (2017). Prospective teachers' lifelong learning tendencies and ınformation literacy self-efficacy. Educational Research and Reviews, 12(6), 329-337. https://doi.org/10.5897/ERR2016.3119
• Durmaz, M., Hüseyinli, T., ve Güçlü, C. (2016). Zaman yönetimi becerileri ile akademik başarı arasındaki ilişki. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2291-2303. https://doi.org/10.15869/itobiad.260266
• Duymuş, Y. (2019). Yetişkin Becerilerinin Beceri Uyuşmazlığı Bağlamında İncelenmesi. [Investigation of adult skills in the context of skill mismatch] (Tez Numarası: 573143) [Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ekici, G., Abide, Ö. F., Canpolat, Y., ve Öztürk, A., (2017). 21. yüzyıl becerilerine ait veri kaynaklarının analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6, 124-134. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/12a.gulay_ekici.pdf
• Erdem, C. (2020). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri ile özyeterlik inançları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 566-581. https://doi.org/10.16986/HUJE.2020061596
• Erdem, C., ve Eğmir, E. (2020). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri özyeterlik algıları ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 45(203), 113-135. https://doi.org/10.15390/EB.2020.8456
• Erden, E., & Wolfgang, C. H. (2004). An exploration of the differences in prekindergarten, kindergarten, and first grade teachers’ beliefs related to discipline when dealing with male and female students. Early Child Development and Care, 174(1), 3-11. https://doi.org/10.1080/0300443032000153424
• Ertmer, P. A. (1999). Addressing first- and second-order barriers to change: Strategies for technology integration. Educational Technology Research and Development, 47(4), 47–61. https://doi.org/10.1007/BF02299597
• Eryılmaz, S. ve Uluyol, Ç. (2015). 21. yüzyıl becerileri ışığında FATİH projesi değerlendirmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 209-229. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/77533
• Florian, L. (2012). Preparing teachers to work in inclusive classrooms: Key lessons for the professional development of teacher educators from Scotland's inclusive practice project. Journal of Teacher Education, 63(4), 275-285. https://doi.org/10.1177/0022487112447112
• Fraillon, J., Ainley, J., Schulz, W., Duckworth, D., ve Friedman, T. (2019). IEA international computer and information literacy study 2018 assessment framework. Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-030-19389-8
• Goktan, A. B., & Gupta, V. K. (2015). Sex, gender, and individual entrepreneurial orientation: evidence from four countries. International Entrepreneurship and Management Journal, 11, 95-112. https://doi.org/10.1007/s11365-013-0278-z
• Güler, H. (2023). Okul öncesinde 21. Yüzyıl becerilerine ulaşmada STEM yaklaşımı. [STEM approach in achieving 21st century skills in preschool education] (Tez Numarası: 828913) [Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kahramanoğlu, R., & Tutsoy, T. (2019). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki beceri yeterliklerine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Anatolian Turk Education Journal, 1(1), 35-60.
• Kalaycı, R., ve Eşgi, N. (2024). Development of the 21st century information literacy skills scale, validity and reliability study. European Journal of Education Studies, 11(3), 55–75. http://dx.doi.org/10.46827/ejes.v11i4.5266
• Kalemkuş, F., ve Bulut Özek, M., (2022). Kapsamlı 21. Yüzyıl Becerileri Ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(2), 359-388. https://doi.org/10.18039/ajesi.899338
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Ankara: Nobel Yayınevi
• Kargın, T., Güldenoğlu, B., & Şahin, F. (2017). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 395-418. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.299804
• Kayhan, O., ve Korkmaz, Ö. (2024). Development and validation of learning and innovation skills self-efficacy scale (LIS-SES). Studies in Educational Evaluation, 83, 101396. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2024.101396
• Kishalı, Z. (2022). Annelerin duygu sosyalleştirme davranışları ile okul öncesi dönem çocuklarının 21. yy. becerileri ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişki [The relationship between maternal emotional socialization behaviors and preschool children's 21st century skills and resilience levels] (Tez Numarası: 758420) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kozikoğlu, İ. ve Altunova, N. (2018). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerilerine ilişkin öz-yeterlik algılarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerini yordama gücü. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(3), 522-531. https://doi.org/10.5961/jhes.2018.293
• Kozikoğlu, İ., ve Özcanlı, N. (2020). Öğretmenlerin 21. yüzyıl öğreten becerileri ile mesleğe adanmışlıkları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(1), 270-290. http://dx.doi.org/10.30703/cije.579925
• Kuşcu Karatepe, H., Özcan Yüce, U., & Öztürk Yıldırım, T. (2020). Zaman yönetimi: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 1-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1132241
• MEB, (2017b). Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine. Ankara. Erişim Adresi: http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasiprogram.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). Temel eğitime destek projesi "öğretmen eğitimi bileşeni” öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 69(2590), 1491-1540.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2021). Özel eğitim hizmetleri raporu. MEB Yayınları.
• Murat, A. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlik algıları ile STEM'e yönelik tutumlarının incelenmesi [Investigation of prospective science teachers 21st century skills competence perceptions and attitudes toward STEM] (Tez Numarası: 515427) [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• OECD. (2018). The future of education and skills: Education 2030. OECD Publishing.
• Öğretir-Özçelik, A. (2019). İnovasyon, yaratıcılık ve yenilenme. Ayşe Öğretir Özçelik ve Mehmet Nur Tuğluk (Editörler). Eğitimde ve Endüstride 21. Yüzyıl Becerileri (3. Basım). Pegem Akademi.
• Özdemir-Özden, D., Karakuş-Tayşi, E., Kılıç-Şahin, H., Demir-Kaya, S. ve Bayram, F. Ö. (2018). Öğretmen adaylarının 21. Yüzyıl becerilerine yönelik yeterlik algıları: Kütahya örneği. Turkish Studies, 13(27), 1163-1184.
• Özmutlu, E. B., & Ergan, S. N. (2022). 21. yüzyıl becerileri ve öğretimine yönelik öğretmen adayı görüşlerinin incelenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 3(2), 81-105. https://doi.org/10.55661/jnate.1082299
• Özyurt, M. (2020). 21. Yüzyıl becerileri öğretimi ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: geçerlik güvenirlik çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 16(30), 2568-2594. https://doi.org/10.26466/opus.725042
• Partnership for 21st Century Learning. (2007). Framework for 21st century learning. http://battelleforkids.org/networks/p21
• Partnership for 21st Century Skills. (2019). Framework for 21st century learning. http://www.p21.org
• Pellegrino, J. W., & Hilton, M. L. (2012). Education for life and work: Developing transferable knowledge and skills in the 21st century. National Academies Press.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants part 2: Do they really think differently?. On The Horizon, 9(6), 1-6. https://doi.org/10.1108/10748120110424843
• Ragas, I. M., Pontillas, P. V., & Comon, J. D. (2024). Skills and Roles of Teachers in 21st Century Teaching: Basis for Professional Development Plan. European Modern Studies Journal, 8(4), 344-370.
• Reeves, L. M., Parrish, C. W., & Guffey, S. K. (2021). Choosing a career in special education. Journal of Research in Special Educational Needs, 21(2), 73-85. https://doi.org/10.1111/1471-3802.12500
• Sarıkaya Aydın, K., & Koçak, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin zaman yönetimi becerileri ile akademik erteleme düzeylerinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 17-38. https://doi.org/10.29065/usakead.256378
• Sarı, U., & Balkas-Yasar, E. (2024). The relationship between science teachers’ self-efficacy perceptions towards 21st century skills and their STEM attitudes. Journal of Education in Science, Environment and Health, 140-154. https://doi.org/10.55549/jeseh.611
• Scherer, R., ve Siddiq, F. (2019). The relation between students’ socioeconomic status and ICT literacy: Findings from a meta-analysis. Computers & Education, 138, 13-32. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2019.04.011
• Tijsma, G., Hilverda, F., Scheffelaar, A., Alders, S., Schoonmade, L., Blignaut, N., ve Zweekhorst, M. (2020). Becoming productive 21st century citizens: A systematic review uncovering design principles for integrating community service learning into higher education courses. Educational Research, 62(4), 390-413. https://doi.org/10.1080/00131881.2020.1836987
• Türe, G. (2013). Hazırlık okulu öğrencilerinin zaman yönetimi becerileri ile stres yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin araştırılması: Yeditepe Üniversitesi örneği [The relationship between time management and stress management skills of preparatory school students: The case of Yeditepe University] (Tez Numarası: 327661) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Üztemur, S., ve Avcı, G. (2020). Medya okuryazarlığı becerisinin medya okuryazarlık öğretim özyeterliklerini yordama düzeyi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(2), 651-672. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.04.1299
• Van Laar, E., Van Deursen, A. J., Van Dijk, J. A., ve De Haan, J. (2017). The relation between 21st-century skills and digital skills: A systematic literature review. Computers in human behavior, 72, 577-588. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.03.010
• Van Laar, E., Van Deursen, A. J., Van Dijk, J. A., ve De Haan, J. (2020). Determinants of 21st-century skills and 21st-century digital skills for workers: A systematic literature review. Sage Open, 10(1). https://doi.org/10.1177/2158244019900176
• Voogt, J., & Roblin, N. P. (2012). A comparative analysis of international frameworks for 21st century competences: Implications for national curriculum policies. Journal of Curriculum Studies, 44(3), 299-321. https://doi.org/10.1080/00220272.2012.668938
• Yıldırım, R., Utkugün, C., ve Yurtseven, R. (2022). Öğretmenlerin 21. yüzyıl becerilerinin öğretimine ilişkin öz yeterlik algıları / Teachers’ perceptions of self-efficacy in teaching 21st-century skills. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(6), 28-44. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1159560
• Yılmaz, E., & Sünbül, A. M. (2020). 21. yüzyıl becerileri ile öğretmen öz-yeterlik ilişkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 45(201), 53-77. https://doi.org/10.15390/EB.2020.8427