EDUCATION AND PRESS IN THE MOSUL PROVINCE DURING THE OTTOMAN PERIOD (1850–1918)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 570 - 599, 01.10.2025

Waleed Samoo

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1685938

Öz

This study explores the emergence and development of education and the press in the Mosul Province during the Ottoman period, focusing on the state's efforts to disseminate knowledge and raise public awareness. Despite vast territories and ongoing wars, Ottoman archival documents reveal persistent efforts to expand educational opportunities. As a longstanding center of trade and culture due to its strategic location, Mosul witnessed a transition from traditional elementary schools (sıbyan mektepleri) to modern institutions, with notable contributions from the local population. The study also examines the role of journalism in promoting cultural and intellectual consciousness, analyzing the evolution of the press and its influence in introducing modern ideas to society. Emphasizing the interrelation between education and journalism, the research evaluates the impact of Ottoman reforms and the local community’s efforts to overcome associated challenges. This process is presented as a model of how state-society cooperation can foster cultural and intellectual development.

Anahtar Kelimeler

Mosul , Ottman Empire , Education , Press , Reforms

OSMANLI DÖNEMİNDE MUSUL VİLAYETİNDE EĞİTİM VE BASIN (1850–1918)

Öz

Osmanlı döneminde Musul Vilayeti’nde eğitim ve basının doğuşu ile gelişimini inceleyen bu araştırma, Osmanlı Devleti’nin bilgi yayma ve toplumu bilinçlendirme çabalarına odaklanmaktadır. Osmanlı arşiv belgeleri, geniş coğrafi sınırlar ve savaşlara rağmen devletin eğitimi yaygınlaştırma gayretlerini ortaya koymaktadır. Stratejik konumu nedeniyle asırlardır ticaret ve kültür merkezi olan Musul’da, geleneksel sıbyan mekteplerinden modern okullara dönüşüm süreci ve halkın eğitimdeki katkıları ele alınmaktadır. Ayrıca, gazeteciliğin kültürel ve entelektüel bilinç yaymadaki rolü incelenmekte; basının doğuşu, gelişimi ve modern düşüncelerin topluma aktarılmasındaki etkisi tartışılmaktadır. Araştırma, eğitim ve gazetecilik arasındaki ilişkiye dikkat çekmekte ve Osmanlı reformlarının bu alanlara etkisiyle Musul halkının karşılaştığı zorlukları aşma çabalarını değerlendirmektedir. Bu süreç, devlet-toplum iş birliğinin kültürel ve entelektüel kalkınmaya katkısını ortaya koyan bir model olarak ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Musul , Osmanlı Devleti , Eğitim , Basın , İslahat

Etik Beyan

Bu araştırma, kapsamı gereği etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Teşekkür

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Kaynakça

• Abdülkerim, A. İ. (1938). Tarih al-ta'lim fi asr mehmet ali. Mısır: Matbaat Al-Nahda Al-Misriyya.
• Abdullah, İ. S. (2014). Tarih aal-ırak al-hadis 1258-1918 m. Bağdat: Dar ve Maktabat Adnan.
• Abo-Dalh, S. H. (2018). Al-Taalim ve al-maarif fi al-ırak hilal al-hakba al-zamaniya (1534-1933 m.). Ahl Al-Bayıt, 22, s. 269-306. https://ebook.univeyes.com/152247
• Afâs, B. F. (1983). Tarih el-ţıba‘a al-ırakiyye mındu neşetü‘hâ hattâ el-harb el-uzmâ el-ula. Mecellet El-Mavarid, 3(4), s. 67-84 https://archive.alsharekh.org/Articles/38/2706/73502
• Ahmet, İ. H. (1972). Naşat al-sahafa al-arabiya fi el-musul. Musul: Matba‘at Müdüriyet-i Darü'l-Kitap.
• Ahmet, İ. H. (1986). Neşet el-sahafa fi el-musul ve tetavvuruha 1885-1985 m. Musul: Ceraidü EL-Hadbâ.
• Ahmet, İ. H. (1992). El-Neşru ve el-sahâfe fi el-musul. Mavsu'at Al-Musul El-Hadarîye ( Cilt 4, ss. 362-377). içinde Musul: Dar al-Kutub li-Tiba'a ve Al-Neşır Camiat El-Musul.
• Ahmet, İ. H. (1982). Tetavvur el-talim el-vatani fi el-ırak 1869-1932 m. Basra: Merkez-i Dirasat El-Khalij El-Arabi. Ahmet, İ. H. (1985). Al-Tıbaa. Hazarat El-Irak ( Cilt 11 ss. 313-324). içinde Bağdat: Darü El-Hürriye.
• Ahmet, İ. (1992). Hareketü el-tarbiyye ve el-talim. Mavsu'at El-Musul El Hadarîye (Cilt 4, s. 333-343). içinde Musul: Darü'l-Kitap lil-Tab‘a ve El-Neşır Camiat El-Musul.