Sosyolojik Din Tanımları ve Dine Teolojik Bakış Sorunu

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 2, 73 - 93, 01.06.2008

Abdurrahman Kurt

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Sosyolojik Din Tanımları ve Dine Teolojik Bakış Sorunu

Öz

Din tanımları, dinden neyi kastettiğimize bağlı olarak farklılık gösterirler. İşlevsel tanımlama dinin fertlere ve topluma sağladığı farz edilen yararları tasvir eder ve dinin ne yaptığı ya da ne işe yaradığı; özsel tanımlama ise dinin içeriği ya da özüyle ilgili karakterleri içerir ve dinin ne olduğu üzerine yoğunlaşır. İşlevsel tanımlar, dünyevi görünüşlerine; insan ve toplum üzerindeki sosyal ve psikolojik etkilerine göre; özsel tanımlar, kutsal, aşkın, ilahi ve tabiatüstü gibi gerçek özü ve içeriği açısından dini tanımlamaktadır. Monotetik (tek yönlü) olan bu her iki tanım, aralarında sınırlar çizerek birbirlerini dışlayıcıdırlar. Son yıllarda politetik adı verilen kapsayıcı bir tanımlama ile her iki vurgu birleştirilmeye çalışılmaktadır. Ancak bu yaklaşım tarzında, milliyetçilik, komünizm ya da “insanlık dini” gibi seküler oluşumların da din kabul edilmesi riski vardır. Bize göre her üç kategori de en azından bir yönüyle eleştirilebilir olduğundan dine içeriden bakan din sosyologlarının din tanımları daha bütüncül bir niteliktedir

Anahtar Kelimeler

İşlevsel Tanımlama, Özsel Tanımlama, Monotetik, Politetik, Bütüncül, Dışlayıcı

Kaynakça

• Amiran Kurtkan Bilgiseven, Din Sosyolojisi, Filiz Kitabevi, İst. 1985.
• Anthony Giddens, Sosyoloji, Ayraç Yay., 2000.
• Benson Saler, Coceptualizing Religion: Immanent Anthropologists, Transcendent Natives, and Unbounded Categories, New York, Oxford: Berghahn Books, 2000.
• Charles Y. Glock, “Dindarlığın Boyutları Üzerine”, (Din Sosyolojisi, Der. Yasin Aktay, M. E. Köktaş, Vadi Yay., İst. 1998 içinde).
• Daniele Hervieu-Leger, “Sekülerleşme, Gelenek ve Dindarlığın Yeni Şekilleri: Bazı Teorik Öneriler”, Din Sosyolojisi, Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar, Editörler: B. Solmaz ve İ. Çapçıoğlu, Çizgi Kitabevi, Konya, 2006.
• Emile, Durkheim, The Elementary Forms of the Religious Life, translated by J. Ward, Swain, The Free Press, New York, 1965.
• Ergün Yıldırım, Sosyolojik Pozitivizm ve Teoloji Arasında Müphem- leşen Din Sosyolojisi, http://sbe.dpu.edu.tr/9/199.pdf
• Evans-Pritchard, E. E., Theories of Primitive Religion, Oxford, 1972.
• Grace Davie, “Din Sosyolojisi: Gelişimi ve Teorik Çalışmalar”, Din Sosyolojisi, Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar, Editörler: B. Solmaz ve İ. Çapçıoğlu, Çizgi Kitabevi, Konya, 2006.
• Julian Gotobed, Ernest Troeltsch, http://people.bu.edu/wwildman/ WeirdWildWeb/courses/mwt/dictionary/mwt_themes_705_tr oeltsch.htm
• Inger Furseth ve Pal Repstad, An Introduction to the Sociology of Religion, Classical and Contemporary Perspectives, Asgate Publishing, 2006.
• James A. Beckford, “Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısında Din Sosyo- lojisi”, Din Sosyolojisi, Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar Editörler: B. Solmaz ve İ. Çapçıoğlu, Çizgi Kitabevi, Konya, 2006.
• Joachim Wach, Din Sosyolojisi, çev. Ü. Günay, Mar. Üniv. İlahiyat Fak.Vakfı Yay., İst., 1995.
• John Hick, Faith and Knowledge, New York, 1966, s. 33-35; M. Emin Köktaş, Türkiye’de Dinî Hayat, İşaret Yay., İst. 1993.
• Malcolm B. Hamilton, The Sociology of Religion, Theoretical and Comparative Perspectives, İkinci Baskı, London and New York, 2001.
• Niyazi Akyüz ve İhsan Çapçıoğlu (edit), Ana aşlıklarıyla Din Sosyolojisi, Gündüz Eğitim ve Yay., Ank. 2008.
• P. Hendrik Vrijhof, “Din Sosyolojisi Nedir?”, Din Sosyolojisi, Der. M. E. Köktaş, Y. Aktay, Vadi Yay., Ank. 1998.
• Peter L. Berger, The Sacred Canopy, Elments of A Sociological Theory of Religion, Anchor Books, New York, 1067.
• Renato Ortiz, “Din ve Küreselleşme Üzerine Notlar”, Küreselleşme, Ulus-Devlet ve Din (içinde), çev. Ş. Gürsoy, İ. Çapcıoğlu, Platin Yay., Ank. 2007
• Robertson Roland, “Din Sosyolojisinin Gelişimi”, Din Sosyolojisi, Der. M. E. Köktaş, Y. Aktay, Vadi Yay., Ank. 1998.
• Roger Walsh, Önsöz, (Wilber Ken, Transandantal Sosyoloji, çev. C. Polat, İnsan Y, İst, 1995, içinde).
• Ünver Günay, Din Sosyolojisi, İnsan Yay., İst. 2000.
• ………, “Modern Sanayi Toplumlarında Din: I” EÜİFD, S. 3, 1986.
• Waanderburg, Jacques, “Din Bilimlerinin Tarihçesi”, çev. Ramazan Adıbelli, http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_16/16_adibelli.pdf
• Yümni Sezen, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, Birleşik Yay., İstanbul, 2000.