Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî’nin Nübüvvet Anlayışı

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 2, 675 - 707, 01.06.2008

Recep Önal

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî’nin Nübüvvet Anlayışı

Öz

Murtazâ ez-Zebîdî, XVIII. yüzyılda İslâmî ilimlerde özellikle de dil ve edebiyat sahasında yetişmiş önemli şahsiyetlerden biridir. Müellif, sahip olduğu üstün zekâ, azim ve gayreti sonucu başta lügat olmak üzere, hadis, fıkıh, tefsir, tasavvuf ve kelâm ilimlerine kadar uzanan değişik alanlarda mühim eserler vermiştir. Bunlar arasında, özellikle Tâcü’l-Arûs dil ve edebiyat; İthâfü’ssâde ise tasavvuf, felsefe, ahlâk ve kelâm ilimleri açısından önemli bir yere sahiptir. Biz bu çalışmada, Murtazâ ez-Zebîdî'nin nübüvvet görüşünü ele alacağız. Zebîdî, nübüvveti değerlendirirken; peygamber göndermenin Allah’a câiz ve mümkün olduğunu, Allah’ın fiillerinde bir hikmetin bulunduğunu, dolayısıyla peygamberlerin de O’nun bir hikmeti gereği ve insanların maslahatına yönelik olarak gönderildiğini ifade ederek Ehl-i sünnet çizgisine sadık kalır

Anahtar Kelimeler

ez-Zebîdî, Nübüvvet, Mûcize, Hz. Muhammed’in peygamberliği.

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç, Peygamberlik ve Hz.Muhammed’in Peygamberliği, Değişim Yay., İstanbul 2002.
• Âmidî, Ali b. Muhammed Seyfeddin, Ebkârü’l-efkâr fî usûli’d-dîn, nşr. Ahmed Muhammed el-Mehdî, I-V, Kahire, Dârü’l-kütüb, 1423/2002.
• ------- Gâyetü’l-merâm fî ‘ilmi’l-kelâm, nşr. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut, Dârü’l -kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Bağdâdî, Abdülkâhir el-, Usûlü’d-dîn, İstanbul 1346/1928.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. Tayyib, Kitâbü’t-Temhid, nşr. Richard J.McCarthy ), Beyrut, Mektebetü’ş-Şarkiyye, 1957.
• ------- el-Beyân ‘ani’l-fark beyne’l-mu’cizâtve’l-kerâmât ve’l-hiyel ve’l- kehâne ve’s-sihr ve’n-nârincât: Olağanüstü Olaylar ve Arala- rındaki Farklar, trc. Adil Bebek, Rağbet yay., İstanbul 1998.
• Bulut, Halil İbrâhim, Kur’an Işığında Mûcize ve Peygamber, Rağbet Yay., İstanbul 2002.
• ------- “Mûcizenin İmkân ve Delâleti Konusunda İleri Sürülen İtirazlar”, SAÜİFD., 2001/4, s. 173-197.
• ------- “Sihrin Hakîkati ve Mûcizeden Farkı”, Mârife, Yıl 3, Sayı I (Bahar 2003), s. 59–70.
• ------- “Îseviyye Mezhebi ve Hz. Muhammed’in Risâletinin Evren- selliği Tartışmalarının Başlaması”, SAÜİFD., 2004/9, s. 121- 143.
• ------- “Îseviyye, İslâm Dünyasında Ortaya Çıkan İlk Yahudi Mez- hebi”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl 8, Sayı 18 (Kış 2004), s. 297–317.
• ------- “Bir Yahudi Mezhebi Olarak Îseviyye Fırkası”, Köprü Dergisi, Sayı 93 (Kış 2004), s. 155–173.
• Calder, Norman, “Berâhime: Literal Yapı ve Tarihsel Gerçeklik” (trc. Süleyman Akkuş), Mârife, Yıl 3, Sayı I (Bahar 2003), s. 181– 194.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf, Kitâbü’t-Ta’rîfât, nşr. Muhammed Abdurrah- man, Beyrut, Dârü’l-nefâis, 2003.
• ------- Şerhu’l-Mevâkıf, nşr. Muhammed Ali Beyzavî, I-VIII, Beyrut, Dârü’l-kütübi’l- ilmiyye, 1998.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Abdülmelik, Kitâbü’l-irşâd ilâ kavâtı‘i’l- edille fî usûli’l-i‘tikâd, nşr. Şeyh Zekeriyyâ ‘Umeyrâ, Beyrut, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1416/1995.
• ------- Lüma‘u’l-edille fi Kava‘idi Akâidi’l-Mille, Mısır 1965.
• ------- el-‘Akîdetü’n-Nizâmiyye (nşr. Muhammed Zübeydî), Beyrut 2003.
• Çelebi, İlyas,“Muhammed: Mûcizeleri”, DİA., XXX, 446-448.
• Daudî, Zaferullah, “Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları” İnsan Yay., Ankara 1995.
• Erdem, Hüsameddin, “Deizm” DİA., IX, İstanbul 1994.
• Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb: et-Tefsîrü’l-kebîr, trc. Suat Yıldırım v.dğr., Huzur yay. İstanbul 2002.
• ------- en-Nübüvvât ve mâ yete‘alleku biha (nşr. Ahmed Hicâzî es- Sekkâ), Beyrut 1406/1986.
• ------- el-Muhassal: Kelâm’a Giriş, trc. Hüseyin Atay, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.
• Fazlur Rahman, İslâm (tec. Mehmet Dağ- Mehmet Aydın), Ankara 1996.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed, el-Munkîz mine’d-dalâl, Beyrut, Müessesetü’l-kütübi’s-sekafiyye ts.
• ------- el-İktisâd fi’l-i’tikâd: İtikad’da Orta Yol, trc. Kemal Işık, AÜİF. Yay., Ankara 1971.
• ------- İhyâ’ü ulûmi’d-dîn, trc. Mehmet Müftüoğlu - A. Fikri Yavuz, I- IV, Tuğrâ Neşriyat, İstanbul ts.
• ------- el-Maznûn bihî alâ Gayri Ehlihî, trc. Muammer Esen, Araştırma Yay., Ankara 2005.
• Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlan- masında Metodoloji Sorunu, TDV. Yay., Ankara, 1997.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullâh, “Kelâmcılar ile İslâm Felsefecilerinin Belâğat ve İ’câz İlimlerinin Gelişmesinde Rolleri”, EAÜİFD., 1990/9, s. 215-237.
• ------- Kur’an’ın İ’câzı Üzerine Tartışmalar, EKEV Yay., Erzurum 2001.
• İbn Fûrek, Ebû Bekr b. Muhammed, Mücerredü Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, Beyrut, nşr. Daniel Gımaret, 1987.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, trc. Süley- man Uludağ, I-II, Dergâh Yay., İstanbul 1988.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ’ ve’n-nihal (nşr. Mahmud Ali Beyzavî), Beyrut 1999.
• Îcî, Adudüddin Abdurrahman bin Ahmed, el-Mevâfık fî ‘ilmi’l-Kelâm, Beyrut ts.
• Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usûli’l-hamse, nşr. Abdülkerîm Osman, Kahire, 1988.
• ------ el-Muhît bi’t-teklîf, Kahire 1965.
• Koloğlu, Orhan Şener, “Berâhime”, UÜİFD, XIII, Sayı: 1, 2004.
• Kutluer, İlhan, Akıl ve İtikat, İz Yay., İstanbul 1998.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Kitâbü’t-Tevhîd (trc, Bekir Topaloğlu), Ankara 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed, A‘lâmü’n-nübüvve, Beyrut 1994.
• Nebhânî, Yusuf b. İsmâil, Hüccetüllâhi ‘ale’l-âlemîn fî mu’cizâti seyyi- di’l-mürselîn, nşr. Hasan Cansâ-Muhammed Emin Demec), Diyarbakır, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn, Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn, nşr. Hüseyin Atay - Şaban Ali, Düzgün, I-II, DİB. Yay., Ankara 2003.
• Önal, Recep, “Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî ve İthâfü’s-Sâdeti’l- Müttakîn bi Şerhi Esrâri İhyâi ‘Ulû Mi’d-Dîn Adlı Eserinin Kelâm İlmi Açısından Tahlili”, Usûl İslâm Araştırmaları, Temmuz-Aralık 2006, Sakarya 2008, sayı: 6.
• Özdemir, Metin, “Kelâmî İstidlâlin Problematiği”, CÜİFD., V, 2, Sivas 2001.
• Pezdevî, İmam Ebü’l-Yüsr Muhammed, Usûlü’d-dîn: Ehl-i Sünnet Akâidi, trc. Şerafeddin Gölcük, Kayıhan Yay., İstanbul 1994.
• Polat, Fethi Ahmet, “Bir İ’câzü’l-Kur’ân İddiası: Sarfe”, Marife, Yıl: 3, Sayı, 3, Konya 2003.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, el-Vahyü’l-Muhammedî (trc. Salih Özer), Fecr Yay., Ankara 1991.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nûreddin Ahmed b. Mahmûd, el-Bidâye fî usûli’d-dîn: Mâtürîdiyye Akaidi, trc. Bekir Topaloğlu, DİB. Yay., Ankara 2005.
• Şahin, M. Süreyya, “İsfahânî, Ebû Îsâ”, DİA., XXII, 507-508.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-nihal, nşr. Fehmî Muhammed, I-III, Beyrut, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Teftâzânî, Sa’deddin Mes’ûd b. Ömer, Şerhu’l-‘Akâ’id: Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi, trc. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1991.
• ------- Şerhu’l-Makâsıd, nşr. Abdurrahmân Umeyra, I-VI, Beyrut, Âlemü’l-kütüb, 1998.
• Tümer, Günay, “Brahmanizm”, DİA., VI, 329-333.
• Türkmen, Sabri, “Kur’an’ın Mûcizeliği Meselesi”, Diyanet İlmî Dergi, Sayı 4 (Ekim-Kasım-Aralık 2003), Cilt, 39, s. 55–70.
• Woll, J. Obert, İslâm’da Süreklilik ve Değişim, trc. Cemil Aydın- Cengiz Şişman, I-II, Yöneliş Yay., İstanbul 1991.
• Yavuz, Salih Sabri, İslâm Düşüncesinde Nübüvvet, İnsan Yay., İstanbul ts.
• Yavuz, Yusuf Şevki, İslâm’da Peygamberlik İnancı, http://yusufsev- kiyavuz. com/Index.php? cat=1&paged=2.
• ------- “İ’câzü’l-Kur’ân”, DİA., XXI, 403-406.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, I-X, Beyrut 1306.
• ------- İthâfü’s-sâdeti’l-müttakîn bi-şerhi esrâri İhyâ’i ‘ulû-mi’d-dîn, nşr. Muhammed Ali Beyzavî, I-X, Beyrut, Dârü’l-kütübi’l- İlmiyye, 1422/2002.