Modern Anlamda İlk “Bektaşilik Kitabı” Olarak Mir’âtü’l-mekâsıd ve Kaynakları

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 1, 187 - 212, 01.01.2006

Salih Çift

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Modern Anlamda İlk “Bektaşilik Kitabı” Olarak Mir’âtü’l-mekâsıd ve Kaynakları

Öz

XIX. yüzyılın sonlarına gelinceye kadar Bektaşilik’le ilgili yayınların oldukça sınırlı olduğu bilinmektedir. Bu dönemde yayımlanan en önemli eserlerden biri Mir’âtü’l-mekâsıd’dır. Bu makalede söz konusu eser ve kaynakları tanıtılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Bektaşilik, Mir’âtü’l-mekâsıd.

Kaynakça

• Ahmet Rıfkı, Bektaşi Sırrı, İstanbul 1325.
• Ahmet Rifat Efendi, Mir’âtü’l-mekâsid fî def’i’l-mefâsid, İstanbul 1293/1876,
• Ahmet Rifat Efendi, Devhatü’n-nükabâ (haz. Hasan Yüksel-Fatih Köksal), Sivas 1998.
• Aksu, Hüsamettin, “Câvidânnâme”, DİA, VII, s. 178,
• Aksu, Hüsamettin, “Firişteoğlu Abdülmecid”, DİA, XIII, s. 134.
• Aksu, Hüsamettin, “Hurûfîlik”, DİA, XVIII, s. 408-412.
• Aşkar, Mustafa, Tasavvuf Tarihi Literatürü, İstanbul 2006.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (trc. Coşkun Üçok), İstanbul 1982.
• Baha Sait Bey, İttihât-Terakkî’nin Alevilik Bektaşilik Araştırması (haz. Nejat Birdoğan), İstanbul 1994.
• Baktır, Mustafa, “İbn Melek”, DİA, XX, s. 175-176,
• Bilgin, Azmi, “Giriş”, Dîvan-ı Seyyid Nigarî, İstanbul 2003,
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Tabakâtü’l-müfessirîn, İstanbul 1974.
• Birge, John Kingsley, The Bektashi Order of Dervishes, London 1965.
• Borckelmann, Carl, GAL, Brill 1938.
• Brockelmann, Carl, “Abdülgânî Nablusî”, İA, I, s. 66-67.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul 1243/1933.
• Ceyhan, Semih, “Mesnevî”, DİA, XIX, s. 325-334.
• Çift, Salih, “1826 Sonrasında Bektaşilik ve Bu Alanla İlgili Yayın Faaliyetleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 12, sy. 1 (2003), s. 249-268.
• Daftary, Farhad, “İsmâilîler Arasında Entelektüel Hayat” İslam’da Entelektüel Gelenekler (trc. Muhammet Şeviker), İstanbul 2005, s. 105-129.
• Daftary, Farhad, İsmailîler, Tarih ve Kuram (trc. Ercüment Özkaya),
• Ebû Nuaym Isfahanî, Hilyetü’l-evliyâ, Beyrut 1967.
• Eyice, Semavi, “Birge, John Kingsley”, DİA, VI, s. 189.
• Feridüddîn-i Attâr, Mantıku’t-tayr (trc. Abdülbâkî Gölpınarlı), İstan- bul 1990.
• Fığlalı, Ethem Rûhi, Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik, İstanbul 1991.
• Gökyay, Orhan Şaik, “The Bektashi Order of Dervishes”, Ülkü, XI/65, Ankara 1938, s. 477-480.
• Gölpınarlı, Abdülbâkî, Alevi-Bektaşi Nefesleri, İstanbul 1992.
• Gölpınarlı, Abdülbâkî, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, Ankara 1989.
• Gövsa, İbrahim Alaettin, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, ys., ts.,
• Güleç, Hasan, “Ahizâde Abdülhalim Efendi”, DİA, I, s. 548,
• Hacı Bektâş-ı Velî, Makalât, (nşr. Esat Coşan) Ankara ts.
• Işın, Ekrem, “Bektaşilik”, İstanbul Ansiklopedisi, I-VIII, İstanbul 1993-1995, VII, s. 129.
• İbn Arabî, el-Fütuhâtü’l-Mekkiyye, Beyrut 2004.
• İbn Haldûn, Mukaddime (trc. Süleyman Uludağ), İstanbul 1988.
• İpşirli, “Devhatü’n-nükebâ”, DİA, IX, s. 230.
• İpşirli, Mehmet, “Devhatü’l-meşâyıh”, DİA, IX, s. 229-230.
• İshak Efendi (Harputlu), Kâşifu’l-esrâr ve dâfiu’l-eşrâr, İstanbul 1290/1873.
• İsmail Hakkı Bursevî, Ferâhu’r-rûh (haz. Mustafa Utku), Bursa 2000
• İzgi, Cevat, “Demîrî”, DİA, IX, s. 152-153,
• Kandemir, M. Yaşar, “Ahmed b. Hanbel”, DİA, II, s. 75-80.
• Kara, Mustafa, “İshak Efendi (Harputlu)”,DİA, XXII, s. 531.
• Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul 1990.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zünûn, İstanbul 1971.
• Kılıç, Hulûsi, “El-Kâmusu’l-Muhît”, DİA, XXIV, s. 287-288.
• Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ I-II, (nşr. İbrahim Kutluk), Ankara 1989.
• Lâmii Çelebi, Nefehâtü’l-üns Tercümesi (Haz. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara), İstanbul 1995
• Levend, Âgâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1998.
• Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî I-IV, İstanbul 1308-1815.
• Mehmed Süreyya, Tarîkat-ı Aliyye-i Bektâşiyye (haz. Ahmet Gürtaş),
• Melikoff, Irene, Hacı Bektaş, Efsâneden Gerçeğe (trc. Turan Alptekin), İstanbul 1999.
• Melikoff, Irene, Uyur İdik Uyardılar (trc. Turan Alptekin), İstanbul 1994.
• Necmüddîn Kübrâ, Tasavvufî Hayat (Haz. Mustafa Kara), İstanbul 1980, 1996,
• Niyâzî-i Mısrî, Dîvân (Haz. Kenan Erdoğan), Ankara 1998.
• Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektaşilik-Alevilik, İstanbul 2000- 2003.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Bektaşilik”, DİA, V, s. 373-379.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Hacı Bektaş-ı Velî”, DİA, XIV, s. 456.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, Ankara 1992.
• Okumuş, Ömer, “Câmî, Abdurrahman”, DİA, VII, s. 94-99.
• Öngören, Reşat, Tarihte Bir Aydın Tarikatı Zeynîler, İstanbul 2003,
• Örik, Nâhid Sırrı, Yüz elli Yılın Türk Meşhurları, İstanbul 1953.
• Özcan, Abdülkâdir, “Ahmed Rifat Efendi, Yağlıkçızâde”, DİA, II, s. 130-131.
• Özcan, Abdülkâdir, “Hadîkatü’l-vüzerâ”, DİA, XV, s. 22-23.
• Özege, M. Seyfettin, Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, İstanbul 1977.
• Özmen, İsmail, Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, I-V, Ankara 1998.
• Pala, İskender, “Bezm-i Cem”, DİA, VI, s. 105-106.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet, XIII.-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnâmelere Göre Dinî İnanç Motifleri, Ankara 2002.
• Soyyer, Yılmaz, 19. Yüzyılda Bektaşilik, İzmir, 2005.
• Şehristânî, el-Milel ve’n-nihal, (thk. Emir Ali Mehna, Ali Hasan Fâur), Beyrut 1996.
• Tanman, M. Baha, “Akbaba Tekkesi”, DİA, II, s. 221-222.
• Tayşi, M. Serhan, “Ali Dede, Bosnevî”, DİA, II, s. 386.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul 1977,
• Türkmen, Ömür, Muhammed b. Abdüsseyyid b. Şuayb el-Kişşî’nin “Kitâbu’t-temhîd fî beyâni’t-tevhîd” Adlı Eserinin Tahkik Tahric ve Tahlili, Harran Ü.S.B.E. Basılmamış Doktora Tezi, yy. 2002.
• Uludağ, Süleyman, “Bâtın İlmi”, DİA, V, s. 188-189.
• Uludağ, Süleyman, “Devir”, DİA, IX, s. 231-232.
• Uludağ, Süleyman, “Hargûşî”, DİA, XVI, s. 167.
• Uludağ, Süleyman, “Kâşânî, Abdurrezzak”, DİA, XXV, s. 5-6.
• Uludağ, Süleyman, “Mukaddime”, Kuşeyrî Risalesi, İstanbul 1991, s. 11-89.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1991.
• Uzun, Mustafa, “Bihiştî Ramazan Efendi”, DİA, VI, s. 145-146.
• Üzüm, İlyas, “Hüsniyye” DİA, XIX, s. 35.
• Vilâyetnâme, Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî (haz. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul 1990.
• Yılmaz, H. Kâmil, “Hâşim Baba”, DİA, XVI, s. 406.
• Yılmaz, H. Kâmil, “Hâşimiyye”, DİA, XVI, s. 416.
• Yılmaz, H. Kâmil, Aziz Mahmud Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı, İstanbul 1982.
• Yurdagür, Metin, “Devir”, DİA, IX, s. 232.
• Yücer, Hür Mahmut, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, XIX. Yüzyıl, İstanbul 2003.
• Yüksel, Müfid, Bektaşilik ve Mehmed Ali Hilmi Dede-Baba, İstanbul 2002.
• Zarcone Thierry, “Karyağdı Tekkesi”, İstanbul Ansiklopedisi, IV, s. 475.