The Lyrics Miscellany of Kazasker Mustafa İzzet Efendi

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 301 - 318, 27.06.2022

Ömer Faruk Kaygısız

https://doi.org/10.51447/uluifd.1117661

Öz

Abstract: Lyric miscellanies are notebooks that generally contain of maqam, rhythm and composer knowledge, and written by hanendes the lyrics in order not to forget the songs or to remember them immediately in the musical assemblies. This miscellanies are important in terms of presenting the unity of poetry and music. In addition, they have an important place in our cultural history as they reflect the artistic taste of the period. In this study, Kazasker Mustafa İzzet (qāḍī-ʿasker Muṣṭafa ʿIzzat) Efendi (d. 1876) is the subject because of his own lyrics miscellany. The aim of the study is to give information about the literary identity of the lyrics miscellany and to determine Kazasker Mustafa İzzet Efendi’s Lyrics Miscellany. Kazasker Mustafa İzzet Efendi, lived in the 19th century, was an artist who participated in musical assemblies in the palace as well as holding important positions in the Ottoman State. His participation in the musical assemblies in the Ottoman palace increases the importance of the lyrics miscellany he has organized. In our research, it has been revealed that the related lyrics miscellany belongs to Kazasker Efendi, by using the literature review method, which is one of the qualitative research methods. 312 poems have detected in the miscellany. Based on the pseudonyms of these poems, 31 poets were found. The claim that the poet with the pseudonym İzzet was Kazasker Efendi has decreased in value after the investigations. It has been revealed that a poem with the Izzet pseudonym in page 83b of the miscellany belongs to Hazineli Sāgır İzzet Bey. The study also indicates the importance of lyrics miscellanies for both literary researchers and music historians.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Kazasker Mustafa İzzet, Miscellany, Lyrics, Lyrics Miscellany.

Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin Güfte Mecmuası

Öz

Güfte mecmuası genellikle makam, usul ve bestekâr bilgilerini içeren ve hânendelerin mûsikî meclislerinde şarkıları unutmamak ya da bakıp hemen hatırlamak maksadıyla güfteleri yazdıkları defterlerdir. Bu mecmualar şiir ve mûsikî birlikteliğini arz etmesi açısından önemlidir. Ayrıca dönemin sanat zevkini yansıtması dolayısıyla kültür tarihimizde önemli bir konuma sahiptir. Bu çalışmada Kazasker Mustafa İzzet Efendi (ö. 1876) kendi-sine ait güfte mecmuası dolayısıyla konu edilmiştir. Çalışmanın amacı ise güfte mecmualarının edebî hüviyeti hakkında bilgi vermek ve Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin güfte mecmuasını tespit etmektir. 19. asırda yaşayan Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Osmanlı devletinde önemli görevlerde bulunmasının yanı sıra sarayda mûsikî meclislerine katılmış bir sanatkârdır. Onun Osmanlı sarayında mûsikî meclislerine katılması kendisinin tertip etmiş olduğu güfte mecmuasının önemini arttırmaktadır. Araştırmamızda nitel araştırma yöntemlerinden kaynak tarama yöntemi kullanılarak ilgili güfte mecmuasının Kazasker Efendi’ye ait olduğu ortaya konmuştur. Mecmuanın içerisinde 312 şiir tespit edilmiştir. Bu şiirlerin mahlas mısralarından hareketle 31 şaire rastlanılmıştır. Burada geçen İzzet mahlaslı şairin Kazasker Efendi olduğu iddiası yapılan incelemelerden sonra zayıflamıştır. Mecmuanın 83b varağında yer alan İzzet mahlasına sahip bir şiirin Hazineli Sâgır İzzet Bey’e ait olduğu ortaya konulmuştur. Çalışmada ayrıca güfte mecmularının hem edebiyat araştırmacıları hem de mûsikî tarihçileri açısından önemi gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Kazasker Mustafa İzzet, Mecmua, Güfte, Güfte Mecmuası.

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed - Öztürk, Said - Baş, Yaşar. Üç Devir Bir Mabed: Ayasofya. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2005.
• Cançelik, Ali. 18. Yüzyıl Divan Şiiri-Mûsikî İlişkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Feyzioğlu, Nesrin. “Geleneksel Türk Sanat Mûsikîsi Bestekârlığında Söz-Beste İlişki-si”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 14 (2005). 71-79.
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri: Kemâlü’ş- Şuarâ. 5 Cilt. An-kara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 4. Basım, 1999.
• İpekten, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergah Yayınları, 8. Basım, 2006.
• Kemikli, Bilal. Dost İlinden Gelen Ses. İstanbul: Kitabevi, 2017.
• Kaygısız, Ömer Faruk. Kazasker Mustafa İzzet Efendi ve Güfte Mecmuası: İnceleme-Metin. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kemikli, Bilal. Dost İlinden Gelen Ses. İstanbul: Kitabevi, 2017.
• Korkmaz, Harun. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Mûsikî Yazmala-rının Kataloğu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Köksal, M. Fatih. Sana Benzer Güzel Olmaz -Divan Şiirinde Nazire-. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Köprülü, Mehmed Fuad. Edebiyat Araştırmaları 1. 2 Cilt. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2014.
• Latîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. thk. Rıdvan Canım. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
• Özkan, İsmail Hakkı. “Güfte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/217-218. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Öztuna, Yılmaz. Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
• Sami, Şemseddin. Kamus-ı Türki. İstanbul: Kapı Yayınları, 7. Basım, 2013.
• Saraç, M. A. Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi: Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: 3F Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. thk. İsmail Kara. İstanbul: Dergah Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Tayyar-zâde Ahmed Atâ. Osmanlı Saray Tarihi: Tarih-i Enderun. ed. Mehmet Arslan. 5 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2010.
• Tayyar-zâde Ahmed Atâ. Târih-i Enderûn’un Tezkire Kısmı. ed. Mehmet Arslan. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2019.
• Toprak, Nurcan. Hattat Kazasker Mustafa İzzet Efendi ve Eserleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Uzun, Mustafa İzzet. “Mecmua”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/265-268. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yahya Kaçar, Gülçin. “Klâsik Türk Mûsiki ve Klâsik Türk Edebiyatı Arasındaki Etkile-şim”. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi 3/1 (Temmuz 2017), 117-137. http://dergipark.gov.tr/doi/10.22252/ijca.330899
• Yedek, Yavuz. Türk Mûsikîsinde Sâkinâmeler. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• “TRT Nota Arşivi - Ey şehsuvar-ı meydân-ı işve”. Erişim 12 Temmuz 2019. http://www.trtnotaarsivi.com/tsm_detay.php?repno=4293&ad=Ey%20%FEehsuvar-%FD%20meyd%E2n-%FD%20i%FEve
• “TRT Nota Arşivi - Harâb oldu dil-i nâ-şâd elinden”. Erişim 12 Temmuz 2019. http://www.trtnotaarsivi.com/tsm_detay.php?repno=5999&ad=Har%E2b%20oldu%20dil-i%20n%E2-%FE%E2d%20elinden
• “TRT Nota Arşivi - Şeb midir bu yâ sevâd-ı âh-ı pinhânım mıdır”. Erişim 16 Temmuz 2019. http://www.trtnotaarsivi.com/tsm_detay.php?repno=10385&ad=%DEeb%20midir%20bu%20y%E2%20sev%E2d-%FD%20%E2h-%FD%20pinh%E2n%FDm%20m%FDd%FDr