Orta Anadolu-Orta Karadeniz Petrokimya Kümelenmesinin Önemi

Year 2022, Volume: 14 Issue: 2, 368 - 384, 31.07.2022

Abdullah Mete Özgüner

https://doi.org/10.29137/umagd.874529

Abstract

Kimya endüstrisi ürünleri, diğer endüstri sektörleri üretimlerine önemli ölçüde katkıda bulunmakta ve kimya kümelenmesi ancak liman bazlı petrol rafinerisiyle tamamlanmaktadır. Planlanan mavi akım ham petrol boru hattının Samsun limanına ulaşmasıyla Samsun’da petrol rafinerisinin kurulması ve bölgenin sanayi ve mineral varlığıyla koordinasyonu Türkiye'nin gittikçe artan petrokimyasal ürün taleplerini ve ithalatını önemli ölçüde karşılayacaktır. Ankara Beypazarı’nda daha önce bulunan trona yatağına ek olarak, Kazan’da trona, Polatlı’da tenardit-globerit, Kırıkkale, Çankırı, Çorum’da kaya tuzu gibi son birkaç yılda bulunan büyük kimyasal tuz rezervleri, Orta Anadolu tuz yatakları rezervlerini ve çeşitliliğini iki kat artırmış ve naftadan sonra petrokimya endüstrisinin ikinci önemli hammaddesi sağlanmıştır. Türkiye’nin petrokimyasal dış ticaretinde asıl önemli kaybı, kimyasal tuz yataklarından üretilen birincil ve ikincil kimyasal maddelerin büyük oranda ithalatıdır. Kalın yeraltı kaya tuzu yataklarında doğal gaz depolamak için çözelti madenciliği ile açılacak kavernalardan çıkan tuzlu sular, bölgenin ihtiyacı olan kloralkali tesislerine, Kırıkkale ve önerilen Samsun petrol rafinerilerine sifon yapılarak nakliyat masrafı olmadan boru hatlarıyla ulaştırılabilir ve fazlası Samsun’da denize salınıp çevre kirliliği de önlenmiş olur. Coğrafi konum açısından birbiriyle iç içe olan Orta Anadolu ve Orta Karadeniz Bölgesinde petrokimya kümelenmesine katkıda bulunacak Kırıkkale petrol rafinerisi, savunma sanayi, demir çelik ve kok kömürü tesisleri, Samsun sülfürik asit ve yapay gübre fabrikası, petrol-gaz boru hatları, doğal mineral kaynakları, liman, demir ve kara yolu ulaşımı gibi alt yapıların varlığını görmek mümkündür.

Keywords

Petrokimya endüstrisi, Kırıkkale petrol rafinerisi, Kloralkali tesisi, Kimyasal tuz yatakları, Demirçelik-Kömür tesisleri

Supporting Institution

GASTERM MADENCİLİK A.Ş. ,KİAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, MTA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Project Number

CPG-11912, EFG-1496

Thanks

Teşekkür MTA Genel Müdürlüğü yaptığı karotlu sondajlarda son 6 yılda Ankara Polatlı KD’da ve Çayırhan civarında zengin tenardit (Na2SO4) tuzu rezervleri ve 1983 yılında Ankara Beypazarı yakın KD’da zengin trona (Na2CO3) tuzu rezervleri bulmuştur. Ayrıca Çankırı ve Çorum’da son 9 yılda çok kalın kaya tuzu yatakları rezervleri saptamıştır. Bu kimyasal tuzlar, Petrokimya Endüstrisinde naftadan sonra en çok kullanılan hammaddelerdir. MTA Genel Müdürlüğünün bu başarılarından ve ülkemiz petrokimya endüstrisine yararlı olan bu hammadde keşiflerinden dolayı teşekkürü görev sayarım. 2012-2015 yılları arası danışman olarak çalıştığım KİAŞ Genel Müdürlüğü, Kırıkkale Eskikışla Köyü civarında gerçekleştirdiği jeofizik SİSMİK ve DES ölçümleriyle ve yaptığı karotlu sondajlarla çok kalın kaya tuzu yatağı kesmiştir. Ayrıca kaya tuzundan kloralkali tesisi kurmak için ETİ MADEN Şirketiyle antlaşmalar yapmıştır. Bu yararlı çalışmalarından ötürü KİAŞ Genel Müdürlüğüne şükranlarımı sunarım. Ankara Polatlı Yeniköseler köyü civarında GASTERM Madencilik Şirketi, 2019-2020 yılında karotlu sondajlarla zengin tenardit (Na2SO4) tuzu yatağı rezervi bulmuştur. Bu başarısından dolayı projesinde çalıştığım GASTERM A.Ş. Madencilik Şirketi teknik müdürü sayın Dr. Abdurrahman Murat beye ve araştırmanın finansmanını sağlayan GASTERM Madencilik Şirketinin sahibi sayın İsmet Kılıç beye şükranlarımı sunarım.

Importance of Petrochemical Clustering in the Central Anatolia-Central Black Sea Region

Abstract

Chemical industry products, make great scale contributions to the other industrial productions and chemical industrial cluster can only be completed by seaport based petroleum refinery. Increasing demand and imports of Turkey for the petrochemical products will mostly be met when the planned blue stream oil pipeline is connected to the proposed Samsun seaport oil refinery and its coordination with the regional industry and mineral deposites. Great salt mineral reserves like tenardite-glauberite in Ankara Polatlı, trona in Ankara Beypazarı and Kazan and rock salt in Kırıkkale, Çankırı, Çorum which have been discovered within the last few years, have increased twice the reserves and varieties of Central Anatolian salt deposits and will assure the second important raw material of petrochemical industry after nafta. The real loss in petrochemical foreign trade of Turkey, is big imports of primary and secondary chemicals produced from salt raw materials. The salt solutions from the natural gas storing caverns opened within the thick rock salt beds by solution mining process can be transported to future chloralkaline facilities in the region and to the Kırıkkale and proposed Samsun petroleum refineries by pipeline siphoning with minimum cost and the surplus can be swinged into the sea so that the environmental pollution is prevented. It is possible to see the existences of Kırıkkale petroleum refinery, defence industry, iron-steel-coke industry, Samsun sulphuric acid and fertiliser factory, gas-oil pipelines, various salt mineral resources, sea-ports, and transportation lines and other infrastructures suitable for the chemical industrial clustering within Central Anatolia and Central Blacksea Regions.

Keywords

Petrochemical clustering, Kırıkkale petroleum rafinery, Chloralkali facility, Chemical salt reserves, Iron-steel-coke industry

Project Number

CPG-11912, EFG-1496

References

• Referans1 Erceber, H. (2020). “Türk Kimya Sanayi ve Geleceği”. Pagev Plastik Dergisi, Sayı, 147. (www.turkchem.net ve www.kmo.org.tr ve rch.proquest.com.libraryproxy.griffith.edu.au).
• Referans2 Ertek, E. (2014). “Türkiye’de kimya sektörü. Ekonomik Araştırmalar”. Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası. (www.tskb.com.tr) Türkiye (Ulusal) Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2012), T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü.
• Referans3 Zukunft, W. (2020). Raw Material Base of the Chemical Industry. Verband Der Chemischen Industrie (VCI) e.V. Vinyl Chloride Monomer (VCM) Chemical Economics Handbook, May 2019.
• Referans4 İKMİB sonuç raporu (2013). Temel Kimyasallar Sektörü Gelecek Araştırması Çalıştayı 2015-2023 Hedefler-Stratejiler, T.C. Ekonomi Bakanlığı, İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçılar Birliği (İKMİB).
• Referans5 Kimya Sanayi 11. Kalkınma Planı (2018). Kimya Sanayi Çalışma Gurubu “On birinci Kalkınma Planı (2019-2023)”. T.C. Kalkınma Bakanlığı. (es.scribd.com).
• Referans6 Öğütçü, M. (2002). “FDI and Regional Development: Sharing Experiences from Brazil, China, Russia and Turkey”, paper presented at the OECD International Conference on Regional Development ve FDI, Fortaleza, Brazil.
• Referans7 “Kırıkkale İli Karma Endüstri Bölgesi Fizibilite Raporu” (2018). Kırıkkale Valiliği Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, Ahiler Kalkınma Ajansı. (www.tupras.com.tr ve www.ahika.gov.tr).
• Referans8 Sönmez, İ., Erdoğan, & Kırbaş, (2011). “Çorum Bayat, yukarı Emirhalil AR: 200805561 no.lu ruhsat sahasının buluculuğa esas maden jeolojisi raporu”. MTA Derleme Rapor no.11977.
• Referans9 Sönmez, İ. & Aydındağ, A. K. (2017). “Çankırı Çorum Havzasında Halit (NaCI), Globerit (Na2Ca(SO4)2) ve Blodit (Na2Mg(SO4)2.4H2O) Oluşumları”. MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, vol. 23, 13-26.
• Referans10 Özgüner, A. M. & Kızıldağ, İ. (2014). “Kırıkkale-Sekili Evaporit Havzasındaki Kayatuzu Yatağının Jelolojik Etüdü ve Doğalgaz Depolama İmkanlarının Araştırılması” Kömür İşletmeleri Anonim Şirketi (KİAŞ), (yayınlanmamış).
• Referans11 Tenekeci, Ö., Şener, F., Evin, E., Aslan, İ., Kayakıran, S., Telek, E., Has, F., Özden, M., Nal, S., Özoğuz, A. & Aydın, A. E. (1983). Ankara Beypazarı Trona Yatağı Ara Değerlendirme Raporu. Ankara: MTA. Derleme no. 7321,. (yayınlanmamış).
• Referans12 Toprak, V. & Rojay, B. (2001). “Final Report of Geological Investigation in Kazan Soda Project Area, Ankara”, for: Rio- Tinto Mining Company ODTÜ-AGÜDÖS 00.03.09.02.00.12 April.
• Referans13 Kırtıl, M., Kocaharzen, A. & Kırbaş, H. (2019). “Ankara-Polatlı Yöresindeki S:201700027 (ER: 3351092) No’lu IV. Grup Ruhsat Sahasının Buluculuğuna Ait Maden Jeolojisi ve Kaynak Tahmini Raporu”, Maden Tetkik ve Arama Genel.Müdürlüğü, Derleme Rap. No. 13771.
• Referans14 Kırtıl, M., Çolak, A., Kocaharzen, A. & Kırbaş, H. (2019) Ankara-Polatlı Yöresindeki S:201700027 (ER: 3351092) No’lu IV. Grup Ruhsat Sahasının Buluculuğa Esas Ek Raporu “Polihalit Cevherine Ait Maden Jeolojisi ve Kaynak Tahmini Maden Jeolojisi Raporu”. Maden Tetkik ve Arama Genel. Md. Derleme Rap. No.13780.
• Rederans15 Murat, A., Özgüner, A. M., Karaca, O., Kardelen, M. A. & Kuru, G. S. (2020) “Türkiye, Ankara, Polatlı-Yeniköseler Sodyum Sülfat Ruhsatı Kaynak/Rezerv Ön Arama Teknik Raporu”, GASTERM Madencilik AŞ. Ankara.
• Referans16 KİAŞ-ETİ MADEN ortak kimyasal değerlendirme projesi raporu, (2014). “Kırıkkale Delice Tuz Madeni Değerlendirme Projesi (kaverna - klor alkali - PVC üretimi)”, Kömür İşletmeleri – Eti Maden İşletmeleri, (yayınlanmamış).
• Referans17 DPT. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik ÖİK Raporu, (2001). Kimya Sanayii Hammaddeleri Çalışma Grubu. Raporu, Cilt II “Bor Tuzları, Trona, Kaya Tuzu, Sodyum Sülfat, Stronsiyum”. (www.scribd.com ve www.maden.org.tr).
• Referans18 Taşkömürü sektör raporu, (2015). Türkiye Taşkömürü Kurumu.
• Referans19 Kırıkkale Ticaret ve Sanayi Odası, Sektör Analizleri Raporu (2017). Türkiye Çelik Haritası (2012) Ahiler Kalkınma Ajansı. Samsun İli Mevcut Durum Raporu, (2019). Samsun Yatırım Destek Ofisi, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. (dergipark.org.tr ve www.samsunport.com.tr).
• Referans20 Türkiye Çelik Haritası (Ahiler Kalkınma Ajansı, 2017).
• Referans21 Türkiye’nin Sektör Stratejilerindeki Mekansal Boyutun Güçlendirilmesi, (2016). Türkiye’de Bölgesel Rekabet Edebilirliğin Geliştirilmesi. Avrupa Birliği İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) , Publishing, Paris.
• Referans22 Railway map of Turkey, (2014). Journal of Railway Turkey.
• Referans23 Erk, E. (2015). “Çevre kirliliği; kimya sanayine ve ekonomiye kronolojik bakış”. Kimya Ürünleri Özel İhracat Daire Başkanlığı Raporu, (2016). T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü