Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Kapasitesi: Müsadere Örneği

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 26 - 37, 18.03.2024

Mehmet Mubarek Alan , Murat Ali Dulupçu

https://doi.org/10.46236/umbd.1411452

Öz

Bu makale Osmanlı İmparatorluğu’nda müsadere olgusuna, devlet kapasitesi kuramıyla yaklaşarak müsadere çalışmalarına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Devlet kapasitesi, devletin lehine politik kararlar alabilmesi ve aldığı kararları uygulama ve uygulatma yeterliliği olarak tanımlanmaktadır. Kullanılacak olan devlet kapasitesi kuramı toplumsal iktidar kuramıdır. Çalışma, müsadere üzerinden Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet kapasitesinin kırılganlık gösterip-göstermediğini araştırmaktadır. Çalışmada, öncelikle devlet kapasitesine dair tartışmalar ve toplumsal iktidar açıklanmış, daha sonra toplumsal iktidar unsurlarının müsadere bağlamındaki karşılıkları tanımlanmıştır. Tanımlanan unsurların nicel ile nitel verilerden yararlanarak devlet kapasitesinde meydana getirdiği değişimler incelenmiştir. İncelemeler sonucunda müsadere bağlamında Osmanlı Devleti’nde kırılganlık olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Müsadere, Osmanlı İmparatorluğu, Toplumsal İktidar

Kaynakça

• Acar. H. (2019). Türk Ceza Hukukunda Müsadere Kurumu. İstanbul. Adalet Yayınları.
• Akgündüz. A. (2009). İslam Hukuku ve Osmanlı Tatbikatı Araştırmaları-1 (Vol. 44). İstanbul. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Akyılmaz. S. G. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 12(1). 389-420.
• Ammannati. F. (2012). Religion and Religious Institutions in the European Economy, 1000-1800 (Vol. 43). Firenze University Press.
• Anter. A. (2014). Max Weber's Theory of the Modern State: Origins. Structure and Significance. Springer.
• Arsal. S. M. (1941). Hukuk Tarihi Dersleri. Ankara. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Arslantaş. Y. (2017). Confiscation by the Ruler: A Study of the Ottoman Practice of Müsadere. 1700s-1839 (Doctoral Dissertation). London School of Economics.
• Arslantaş. Y. (2019). Making Sense of Müsadere Practice. State Confiscation of Elite Wealth in the Ottoman Empire. circa 1453–1839. History Compass. 17(6). e12548.
• Babinger. F. (1978) Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press.
• Bayrak. E. (2019). Şiddet Tekelinin Tarihsel Gelişimi ve Bugüne Dair Notlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 68(1). 57-82.
• Berkes. N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul. YKY.
• Besley. T. ve Persson. T. (2009). The Origins of State Capacity: Property Rights, Taxation and Politics. American Economic Review. 99(4). 1218-1244.
• Blunt. J. H. (1897). The Reformation of the Church of England: Its History. Principles and Results (Vol. 1). Longmans. Green.
• Bölükbaşı. Ö. F. (2022). Savaş. Mâlî Kriz ve Darbhâne-i Âmire: 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Askerî Giderlerin Finansmanı. Kadim. (4). 39-54.
• Centeno. M. A. ve Ferraro. A. E. (Eds.). (2013). State and Nation Making in Latin America and Spain: Volume 1. Cambridge University Press.
• Diakov. V., Kovalev. S. (2008). İlkçağ Tarihi. Cilt 2 Roma. (Çev. Özdemir İnce). İstanbul. Yordam Yayınları.
• Dincecco M. ve Wang. Y. (2022). State Capacity. The Oxford Handbook of Historical Political Economy içinde. Jenkins. J. A. ve Rubin. J. T. (Eds.). Oxford University Press.
• Erdoğan. S. (2016). Zekâtın Devlet Tarafından Toplanmasının Fıkhîlığı. Journal Of Islamic Law Studies. (28). 417-434.
• Faulkner. N. (2017). Roma: Kartalların İmparatorluğu. İstanbul. Yordam Kitap.
• Fazekas. M. (2011). State Capacity in Hungary – Characteristics. Causes, Impacts, A Fresh Look at the Role of Interests and Knowledge. University of Cambridge.
• Fukuyama. F. (2005). Devlet İnşası (Çev. D.Ç. Kasap). İstanbul. Remzi Kitabevi.
• Gallagher. J.. ve Robinson. R. (1953). The Imperialism of Free Trade. The Economic History Review. 6(1). 1-15.
• Genç. M. (2012). Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi. Ötüken Neşriyat AŞ.
• Goldfrank. D. (2017). The Judaic-reasoning Novgorod Heretics and Some Echoes of Spain in Late Medieval Russia. Russian History. 44(4). 547-569.
• Gökçe. G. ve Gökçe. O. (2015). Devlet Kapasitesi: Kavramın Kuramsal Çerçevesi. Bileşenleri ve Türkiye’nin Görünümü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 17(2). 1-34.
• Halperin. C. J. (2021). Ivan the Terrible in Russian Historical Memory Since 1991. Academic Studies Press.
• Hassan. M. K. ve Lewis. M. K. (2014). Handbook on Islam and Economic Life. Edward Elgar Publishing.
• Hendrix. C. S. (2010). Measuring State Capacity: Theoretical and Empirical Implications for the Study of Civil Conflict. Journal of Peace Research 47 (3). 273-285.
• Jacoby. T. (2010). Sosyal İktidar ve Türk Devleti. (çev. Devrim Evci). Birleşik Yayınları. Ankara.
• Kalıpçı. M. E. (2013). Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Müsadere Kurumu. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• Kalıpçı. M. E. (2015). Müsadere Kurumunda Islaha Dair Bir Teklif: III. Selim Dönemine Ait Bir Vesika. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 21(2). 211-242.
• Kalyvas. S. N. (2006). The Logic of Violence in Civil War. Cambridge University Press.
• Karaman. K. ve Pamuk. Ş. (2016). Osmanlı Devleti ve Avrupa Devletlerinde Tağşişler ve Nedenleri (1326-1844). ODTÜ Gelişme Dergisi. 43(1). 229–256.
• Karaoğlu. Ö. (2018). Servetin Denetimine Yönelik Bir Uygulama Müsâdere.2. Mahmut Dönemi 1808 – 1839. İz Yayıncılık. İstanbul.
• Karataş. M. (2006). 18-19. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Bazı Müsâdere Uygulamaları. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 19(19). 219-237.
• Kavak. Ö. (2019). A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century, A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century içinde, ss. 267-274.
• Kaymakçı. M.. Özgün. C. ve Yaldız. F. (2019). Turkish Foundations in Rhodes and Kos. Eğitim Yayınevi.
• Kelly. W. K. (1854). The History of Russia: From the Earliest Period to the Present Time. Compiled from the Most Authentic Sources. Including the Works of Karamsin. Tooke. and Ségur (Vol. 1). HG Bohn.
• Kiser E. ve Hecter M. (1991). The Role of General Theory in Comparative- Historical Sociology American Journal of Sociology. Volume 97. Number 1.
• Koca. F. (1996). Gulûl. DİA. C. 14. ss. 190-192.
• Lea. H. C. (1887). Confiscation for Heresy in the Middle Ages. The English Historical Review. 2(6). 235-259.
• Lukes. S. (2005). Power: A Radical View. Palgrave Machmillan. 3nd. Edition.
• Magdalene. F. R.. Wunsch. C. ve Wells. B. (2020). Fault. Responsibility. and Administrative Law in Late Babylonian Legal Texts. Penn State Press.
• Mann. M. (1984). The Autonomous Power of the State: Its Origins. Mechanisms and Results. European Journal of Sociology/Archives européennes de sociologie. 25(2). 185-213.
• Mann. M. (2011). Devletler. Savaş ve Kapitalizm (Çev. Semih Türkoğlu). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul.
• Mann. M. (2013). İktidarın Tarihi Sınıflar ve Ulus-Devletlerin Yükselişi. 1760 1914. Cilt 2. Ankara. Phoenix Yayınevi.
• Meşeli K. M. (2023). Michael Mann’ın İktidar ve Devlet Teorisinin Genel Analizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mushkin. S. J. ve Crowther. B. (1954). Federal Taxes and the Measurement of State Capacity. US Department of Health, Education, and Welfare. Public Health Service. Division of Public Health Methods.
• Neşrî. M. (1987). Kitab-ı Cihannüma I.(Düz. F. Reşit Unat-M. Altay Köymen).
• Okandan. R. G. (1951). Hammurabi Mecellesi. İHFM. C.XVII. 283-315.
• Olsen. M. E.. Marger. M. N.. ve Fonseca. V. (2019). Power in Modern Societies. Routledge.
• Pamuk. Ş. (2000). Five Hundred Years of Prices and Wages in Istanbul and Other Cities. Ankara. Republic of Turkey: State Institute of Statistics.
• Rogers. M. Z. ve Weller. N. (2014). Income Taxation and the Validity of State Capacity Indicators. Journal of Public Policy. 34(2). 183-206.
• Skrynnikov. R. G. (2015). Reign of Terror: Ivan IV (Vol. 6). Brill.
• Smith. W. (1857). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Harper & Brothers.
• SOIFER. H. (2008). State Infrastructural Power: Approaches to Conceptualization and Measurement. Studies in Comparative International Development. 43. 231-251.
• Stavrides. T. (2021). The Sultan of Vezirs: The Life and Times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha (1453-1474). Brill.
• Telci. C. (2007). Osmanlı Devleti’nde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsadere Süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi. 22(2). 145-166.
• Tillly. C. (1992). Coercion, Capital, and European States AD 990-1992. Oxford. UK: Blackwell.
• Tomar. C. (2006). Müsadere. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 32. ss. 65-68.
• Turan. Ö. (2008). ’Hasta Adam’ Metaforunu Aşmak: Osmanlı Modernleşmesi ve Devlet Kapasitesi. Muhafazakar Düşünce Dergisi. 4(16-17). 143-164.
• Virdi. S. L. (2001) Casteism: The Eighth Worst Wonder. Sahit Academy Punjab.
• Yaycıoğlu. A. (2012). Wealth. Power and Death: Capital Accumulation and Imperial Seizures in the Ottoman Empire (1453-1839) Documento de Trabajo. Programa de Yale en Historia de la Economía. Universidad de Yale.
• Yıldız. A. (2017). Crisis and Rebellion in the Ottoman Empire: The Downfall of a Sultan in the Age of Revolution. Bloomsbury Publishing.
• Yılmaz. A. G. (2013). Devlet Kapasitesi ve Umumi Müfettişlikler Altyapısal İktidarın Yerelde İnşası. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi. 1(1). 43-65.