THE SOCIO-POLITICAL IMPACT OF THE CONSTITUTIONAL COURT: THE CASE OF TÜRKİYE

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 78 - 93, 30.06.2025

Abdülazim İbrahim

https://doi.org/10.63233/kbuiibfdergisi.1696712

Abstract

This study aims to analyze the multifaceted role of the Constitutional Court of Turkey, not only as a legal review body but also as an influential actor in the country's social and political landscape. Beyond the protection of constitutional norms, the Court functions as a safeguard for fundamental rights and freedoms, a check on legislative and executive power, and a stabilizer of democratic checks and balances. In this context, the study examines the Court’s rulings on political party closures, legislative review, individual applications, and annulment of executive decrees, focusing on their impact on public opinion, political parties, and individual liberties. The decisions of the Constitutional Court, particularly in areas such as freedom of expression, freedom of assembly and demonstration, secularism, educational policy, and digital rights, have sparked broad public debate and influenced political discourse. The enforceability of these rulings is also evaluated in terms of judicial independence and institutional legitimacy, questioning to what extent lower courts and public authorities comply with the Court’s judgments. The study further explores the impact of the Court on political parties, discussing how closure cases may deepen ideological polarization or lead parties to reshape their programs within constitutional limits. Finally, the role of the Court in Turkey’s democratization process is assessed through the lens of the rule of law. It is emphasized that, especially with the introduction of the individual application mechanism, the Court has played a transformative role in promoting democratic values. In conclusion, while the Constitutional Court is a central actor in safeguarding constitutional democracy and the rule of law in Turkey, the effective continuation of this role depends on the strengthening of judicial independence, full implementation of its decisions, and the preservation of public trust in the judiciary.

Keywords

Constitutional Court , Rule of Law , Democratization , Judicial Independence , Individual Application

ANAYASA MAHKEMESİNİN SOSYO-POLİTİK ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin yalnızca hukuki değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal sistem üzerindeki etkilerini çok boyutlu biçimde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Anayasa Mahkemesi, anayasa normlarının korunmasından öte, bireysel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması, yasama ve yürütme organlarının sınırlandırılması ve demokratik denge-denetim mekanizmalarının işletilmesi gibi işlevlerle, anayasal düzenin temel aktörlerinden biri haline gelmiştir. Bu bağlamda çalışma, Mahkeme’nin siyasi parti kapatma davaları, yasama faaliyetlerinin denetlenmesi, bireysel başvurular ve yürütme organına ait düzenleyici işlemlerin iptali gibi çeşitli kararlarının kamuoyu, siyasi partiler ve temel haklar üzerindeki etkilerini incelemektedir. Anayasa Mahkemesi’nin özellikle ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri hakkı, laiklik, eğitim politikaları ve dijital haklar gibi alanlarda verdiği kararlar, sadece bireysel başvuruların sonucu olmanın ötesinde, geniş kamu tartışmaları ve siyasal pozisyon alışlarına yol açmıştır. Ayrıca Mahkeme’nin verdiği kararların uygulanabilirliği, yargı bağımsızlığı ve kurumsal meşruiyet bağlamında değerlendirilmiş; kararların alt derece yargı organları ve kamu otoriteleri tarafından ne ölçüde uygulandığı sorgulanmıştır. Çalışmada ayrıca Anayasa Mahkemesi’nin siyasi partiler üzerindeki etkisi de ele alınmış; kapatma davalarının ideolojik kutuplaşmayı artırma riski ve parti programlarının anayasa sınırları içinde yeniden biçimlenmesine etkisi tartışılmıştır. Son olarak, Mahkeme’nin demokratikleşme sürecindeki rolü hukukun üstünlüğü ilkesi çerçevesinde analiz edilmiştir. Özellikle bireysel başvuru mekanizmasıyla birlikte Mahkeme’nin özgürlükçü kararlarının demokratik değerlerin yerleşmesinde dönüştürücü işlev gördüğü belirtilmiştir. Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, Türkiye’de anayasal demokrasinin ve hukukun üstünlüğünün korunmasında merkezi bir aktör olmakla birlikte, bu rolün sağlıklı biçimde sürdürülebilmesi için yargı bağımsızlığının güçlendirilmesi, kararların uygulanabilirliğinin güvence altına alınması ve kamuoyunun Mahkeme’ye olan güveninin korunması gerekmektedir.

Keywords

Anayasa Mahkemesi , Hukukun Üstünlüğü , Demokratikleşme , Yargı Bağımsızlığı , Bireysel Başvuru

References

• Akyazan, A. E. (2006). 1982 Anayasası'na göre siyasi partilerin kapatılması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (65), 249–276.
• Aliefendioğlu, Y. (2020). Yeni bir anayasa yargısı ve Anayasa Mahkemesi. Ankara: Anayasa Mahkemesi.
• Anayasa Mahkemesi. (1989). Karar No: 1989/12. Norm Kararlar Bilgi Bankası. https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1989-12-nrm.pdf.
• Anayasa Mahkemesi. (2009). Demokratik Toplum Partisi [Karar No: 2009/4]. Anayasa Mahkemesi Resmi Karar Arşivi. https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/2009/4/1.
• Anayasa Mahkemesi. (2009). Karar No: 2009/139. Norm Kararlar Bilgi Bankası. https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2009-139-nrm.pdf.
• Anayasa Mahkemesi. (2015). Öğretmenin başörtüsü nedeniyle cezalandırılması kararı (B. No: 2014/256, 25.06.2015).
• Anayasa Mahkemesi. (2016). Gülseren Öztürk kararı (B. No: 2014/149, 06.01.2016).
• Anayasa Mahkemesi. (2018). Mehmet Altan kararı (B. No: 2016/23672, 11.01.2018).
• Anayasa Mahkemesi. (2018). Şahin Alpay kararı (B. No: 2016/16092, 11.01.2018).
• Anayasa Mahkemesi. (2019). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kamu teşkilatı düzenlemesi kararı (E. 2018/115, K. 2019/14, 10.04.2019).
• Anayasa Mahkemesi. (2019). Wikipedia erişim engeli kararı (B. No: 2017/22355, 26.12.2019).
• Ekinci, B. E. (2019). Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı bakımından bildirim usûlünün kapsamı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68(4), 753–794.
• Gözler, K. (2018). Anayasa hukukunun genel esasları. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Karan, U. (2018a). İfade özgürlüğü: Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru el kitapları serisi-2. Ankara: Avrupa Konseyi Yayınları.
• Karan, U. (2018b). Anayasa Mahkemesi kararlarının İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına etkisi. Anayasa Yargısı, 35, 242–259.
• Karatepe, Ş. (2018a). Anayasa Mahkemesi ve demokratik denge: Hukukun üstünlüğü bağlamında değerlendirme. Anayasa Hukuku Dergisi, 5(2), 110–123.
• Karatepe, Ş. (2018b). Anayasa Mahkemesi'nin siyasal sistemdeki algısı üzerine eleştirel bir inceleme. Anayasa Hukuku Dergisi, 5(1), 85–97.
• Karatepe, Ş. (2019). Anayasa Mahkemesi’nin laiklik yorumunun dönüşümü. Anayasa Hukuku Dergisi, 6(1), 123– 137.
• Kaya, E. (2021). Toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü: Anayasa Mahkemesi içtihatları çerçevesinde değerlendirme. İnsan Hakları Yıllığı, 39, 150–165.
• Kaya, E. (2022a). Medya ve anayasa yargısı: Yargı kararlarının sunumu ve kamuoyu algısı. Toplum ve İletişim, 18(2), 189–200.
• Kaya, E. (2022b). Anayasa yargısının demokratikleşme sürecine etkisi. Toplum ve Hukuk, 19(1), 210–225.
• Kılınç, A. (2005). İnsan haklarının anayasal konumu. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1-2), 279-290.
• Mehter, H. (2004). Siyasi partilerin mali denetimi. Anayasa Yargısı, 21, 465–485.
• Özbudun, E. (2012). Türk anayasa hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Sadurski, W. (2019). Poland’s constitutional breakdown. Oxford University Press.
• Şen, M. (2020). Bireysel başvuru kararlarının uygulanabilirliği sorunu. Yargı ve Toplum, 14(2), 182–194.
• Teziç, E. (2008). Anayasa hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tuncay, M., & Akıncı, M. (2014). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası şerhi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ülgen Adadağ, Ö. (2023). Anayasa Mahkemesi kararlarında demokratik devlet. Anayasa Yargısı, 40(1), 371–385.
• Yazıcı, S. (2006). Siyasi partilerin kapatılması ve demokratik hukuk devleti. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 64, 88–105.
• Yazıcı, S. (2015). Türkiye’de anayasa yargısı ve demokratikleşme süreci. Anayasa Hukuku Dergisi, 2(4), 248–260.
• Yıldırım, U. T. (2020). Türk siyasal hayatında anayasa yargısı-siyaset ilişkisi: Türk Anayasa Mahkemesi üzerinden bir değerlendirme. Turkish Studies-Economy, 16(1), 29-38.