Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin Selçuklu Emirleri ile İlişkileri

Year 2025, Issue: Mevlâna Özel Sayısı, 62 - 77, 10.12.2025

Hatice Aksoy

https://doi.org/10.23897/usad.1680289

Abstract

XIII. yüzyıl Anadolu’suna damgasını vurmuş isimlerden biri olan Mevlânâ Celâleddin Rûmî, yaşadığı dönemde başkent Konya’da saygın bir kişiliğe sahipti. Babası Sultanü’l-Ulema Bahâeddin Veled ile birlikte Türkiye Selçuklu Devleti sınırları içerisine girdiği andan itibaren siyasi ilişkiler kurmaya başlamışlardır. Mevlânâ’nın kendi döneminde herhangi bir tarikat kurmamış olsa da kendisine gönülden bağlanan pek çok insan olmuştur. Müritlerinin çoğunun halktan olmasının yanı sıra zanaatkârlardan ve her meslekten insan onun meclislerine katılırdı. Tebaadan olduğu kadar sultanlar, sultan eşleri, emirler ve değişik kademedeki devlet adamları nezdinde de müritleri ve dostları mevcuttu. Yöneticilerle olan ilişkilerini genellikle nasihat çerçevesinde sürdürmüş, onların arasında bulunan siyasi çekişme ve mücadelelerin içine girmemeye özen göstermiştir. Onun temasta bulunduğu devlet adamları arasında Celâleddin Karatay, Konyalı Kadı İzzeddin, Emîr Bedreddin Gevhertaş, IV. Rükneddin Kılıçarslan, Muînüddin Süleyman Pervâne, Mecdüddin Atabeg, Emînüddin Mîkâil, Tâceddin Mu‘tez, Sâhib Ata Fahreddin Ali, Alâmeddin Kayser, Celâleddin Müstevfî, Atabeg Arslandoğmuş, Kırşehir Hâkimi Cacaoğlu Nûreddin, doktoru Reîsü’l etıbbâ Ekmeleddin en-Nahcuvânî gibi isimler mevcuttu. Öte yandan Muînüddin Pervâne’nin eşi Gürcü Hatun ile IV. Kılıçarslan’ın eşi Gömeç Hatun’un da onun müritleri arasında yer almaktaydı.

Keywords

Mevlânâ , Rûmî , Muînüddin Süleyman Pervâne , Selçuklu Devlet Adamları , Emirler

Mawlana Jalal al-din Rumî's Relations with the Seljuk Emirs

Abstract

Mawlana Jalal al-din Rumî, one of the most influential figures of Anatolia in the 13th century, held a respected position in the capital city of Konya during his lifetime. He and his father, Sultan al-Ulama Baha al-din Walad, began establishing political ties from the moment they entered the borders of the Seljuk Sultanate of Rûm. Although Mawlana did not found a specific mystical order during his own era, he garnered a large following of people who were sincerely devoted to him. While the majority of his disciples hailed from the common populace, people from all walks of life, including artisans, attended his assemblies. He had disciples and friends not only among the subjects but also within the circles of sultans, their consorts, emirs, and statesmen of various ranks. He generally maintained his relations with the rulers through counsel and was careful not to become entangled in the political rivalries and struggles that existed among them. Among the statesmen he interacted with were figures such as Jalal al-din Karatay, Qadi Izz al-din of Konya, Emir Badr al-din Gawhartash, Rukn al-din Kılıj Arslan IV, Muin al-din Sulayman Parwana, Majd al-din Atabeg, Amin al-din Mikail, Taj al-din Mu‘tazz, Sahib Ata Fakhr al-din Ali, Alam al-din Kayser, Jalal al-din Mustawfi, Atabeg Arslandoğmuş, the Governor of Kırşehir Jajaoglu Nur al-din, and his physician Reis al-atibba Akmal al-din al-Nakhjuwani. Furthermore, Gürcü Khatun, the wife of Muin al-din Parwana, and Gömeç Khatun, the wife of Kılıj Arslan IV, were also counted among his disciples.

Keywords

Mawlana , Rumî , Muin al-din Sulayman Parwana , Seljuk Statesmen , Emirs

References

• Ahmet Eflâkî (1973). Âriflerin menkıbeleri (Manakib al-Ârifin) (Vol. I-II) (trans. by Yazıcı, T.). İstanbul: Hürriyet Yay.
• Bayram, M. (2012). Sosyal ve siyâsî boyutlarıyla Ahi Evren ve Mevlânâ mücadelesi. Konya: Nüve Kültür Merkezi Yay.
• Burgu, A. (2023). Türkiye Selçuklularının çöküş döneminde ticaret (1246-1279). Z. Odabaşı (Ed.), in Türkiye Selçuklu Sultanları Külliyatı (Vol. IX) (pp. 263-282). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Çolak, R. (2012). Selçuklular döneminde Mevlânâ Ailesinin devlet bürokratları ile ilişkileri. (Unpublished MA thesis). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Dülgeroğlu, S. (2023a). Muîneddin Süleyman Pervâne’nin hayatı ve siyasi kariyeri. M. A. Hacıgökmen (Ed.), in Türkiye Selçuklu Sultanları külliyatı (Vol. X) (pp. 165-200). Konya: Konya Büyükşehir Kültür Yay.
• Dülgeroğlu, S. (2023b). III. Gıyâseddin Keyhüsrev (1266-1284). C. Arabacı et al.. (Ed.), in Türkiye Selçukluları ve Konya (Vol. I) (pp. 347-366). Konya: Konya Ticaret Odası Yay.
• Ferîdûn b. Ahmed-i Sipehsâlâr (1977). Mevlânâ ve etrafındakiler- Risâle (trans. by Yazıcı, T.). İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Fotoohi, M. (1392). Teamül-i Mavlānā Jalāl ad-Dīn Balkhī bā nehādhā-ye sīyāsī-ye qudrāt der Konya. Faslnāme-ye Zabān ve Adabiyāt-e Fārsī, XXI/(74), 49-68.
• Fürüzanfer, B. (2005). Mevlâna Celaleddin (trans. by Uzluk, F. N.). Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay.
• Hacıgökmen, M. A. (2011). I. Alaeddin Keykubat dönemi emirlerinden Atabey Bedreddin Gühertaş (Gevhertaş) (D. ?-Ö. 1262). Tarih Araştırmaları Dergisi, XXX/(50), 119-136.
• Hacıgökmen, M.A. (2014). Mevlâna Celaleddin Rumî’nin Selçuklu Sultanları ile ilişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (36), 115-135.
• Hacıgökmen, M. & Dülgeroğlu, S. (2024). Sultan III. Gıyâseddin Keyhusrev. Konya: NEU Yay.
• İbn Bibi (2020). Selçuknâme (trans. by Öztürk, M.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. Kaymaz, N. (1970). Pervâne Muʿînü’d-dîn Süleyman. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî (2023). Müsâmeretü’l-ahbâr (trans. by Öztürk, M.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Konyalı, İ. H. (2007). Konya tarihi. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Köprülü, F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar (ed. Köprülü, O. F.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• Kucur, S. S. (1992). Cacaoğlu Nûreddin. İslam ansiklopedisi (Vol. VI, pp. 541-542). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Küçük, O. N. (2016). Mevlânâ ve Hünkâr –Devlet yöneticileriyle ilişkileri ve Moğol casusluğu iddiaları-. İstanbul: Nefes Yay.
• Küçük, S. (2015). Mevleviyye. S. Ceyhan (Ed.), in Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür (pp. 489-544). İstanbul: İsam Yay.
• Lewis, F. (2000). Rum –past and present, east and west-. Oxford: Oneworld Public. Mevlânâ Celâleddîn (1962). Mektuplar (trans. and ed. by Gölpınarlı, A.). İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Okumuşlar, M. (2020). Medeniyetin inşasında eğitimin rolü. Ö. F. Erdem & M. Ayvacı (Ed.), in Medeniyet tasavvuru ve Karatay Medresesi (pp. 369-445). Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yay.
• Önder, M. (1983). Mevlâna’nın Konya’daki evi ve medresesi F. Halıcı (Ed.), in Mevlâna –yirmi altı bilim adamının Mevlâna üzerine araştırmaları- (pp. 43-49). Konya: Ülkü Basımevi.
• Önder, M. (1998). Mevlâna ve Mevlevilik. İstanbul: Aksoy Yay.
• Öngören, R. (2004). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. İslam ansiklopedisi (Vol. 29, pp. 441-448). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Paydaş, K. (2007). Mevlâna Celâleddin’in Anadolu Selçukluları ile olan münasebetleri. Harran Ü. İlahiyat Fak. Dergisi (18), 23-35.
• Schimmel, A. (1980). The triumphal sun- A study of the works of Jalaloddin Rumi-. London: East-West Public.
• Schimmel, A. (1996). I am wind, you are fire- The life and work of Rumi. Boston & London: Shambhala Public.
• Turan, O. (2014). Türkiye Selçukluları hakkında resmî vesikalar –metin, tercüme ve araştırmalar-. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Turan, O. (2016). Selçuklular zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Uz, M. A. (2012). Gühertaş (Gevhertaş) Medresesi. Konya ansiklopedisi (Vol. 4, pp. 31-32). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yay.