THE EFFECT OF THE PSYCHOLOGİCAL RESİLİENCE OF HEALTHCARE PROFESSİONALS ON THE LEVELS OF BURNOUT: THE MEDİATİNG ROLE OF ORGANİZATİONAL COMMİTMENT

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 173 - 188, 30.12.2024

Sinan Tarsuslu , Yeşim Bağcı

Öz

This study was carried out to determine the effect of psychological resilience of health staff on burnout levels and to determine the mediating role of organizational commitment in this effect. For this purpose, resilience, employee burnout and organizational commitment scales were used in the study. The research was carried out by reaching 347 people out of 635 employees in the State, Training and Research and Private hospitals in Erzincan province. For the analysis of the data obtained, first of all, AMOS 23 application was used in order to make confirmatory factor analyzes of the scales. Then, SPSS PROCESS MACRO model 4 was used for the analysis of the variables and evaluate the relationship and mediation role between them. According to the results of the research, a statistically significant negative relationship was found between psychological resilience and employee burnout, a statistically significant negative relationship between organisational commitment and employee burnout, and a statistically significant positive relationship between psychological resilience and organisational commitment.In addition, it was determined that organizational commitment had a mediating role in the relationship between resilience and employee burnout.

Anahtar Kelimeler

Psychological resilience, Burnout, Organizational commitment

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ PSİKOLOJİK SAĞLAMLIKLARININ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACILIK ROLÜ

Öz

Bu çalışma sağlık çalışanlarının psikolojik sağlamlıklarının tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisini tespit etmek ve bu etkide örgütsel bağlılığın aracılık rolünü belirlemek amacıyla gerçekleştirildi. Bu amaçla çalışmada psikolojik sağlamlık, çalışan tükenmişliği ve örgütsel bağlılık ölçekleri kullanıldı. Araştırma Erzincan ilinde bulunan Devlet, Eğitim ve Araştırma ve Özel hastanede faaliyetlerini sürdüren 635 çalışandan 347 kişiye ulaşılarak gerçekleştirildi. Elde edilen verilerin analizi için öncelikle ölçeklerin doğrulayıcı faktör analizlerinin yapılabilmesi amacıyla AMOS 23 uygulaması kullanıldı. Daha sonra değişkenlerin analizi, aralarındaki ilişki ve aracılık rolünün değerlendirilmesi için ise SPSS PROCESS MACRO model 4 kullanıldı. Araştırma sonuçlarına göre psikolojik sağlamlık ile çalışan tükenmişliği arasında negatif bir ilişki, örgütsel bağlılık ile çalışan tükenmişliği arasında istatistiksel olarak negatif yönlü anlamlı bir ilişki, psikolojik sağlamlık ile örgütsel bağlılık arasında ise pozitif yönlü anlamlı bir ilişki tespit edildi. Ayrıca psikolojik sağlamlık ile çalışan tükenmişliği arasındaki ilişkide örgütsel bağlılığın aracılık rolüne sahip olduğu da belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sağlamlık, Tükenmişlik, Örgütsel bağlılık

Kaynakça

• Akgül, A., ve Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri, Emek Ofset Ltd. Şti, Ankara.
• Aksanaklu, P., ve İnandı, Y. (2018). Okul Yöneticilerinin Örgütsel Bağlılıkları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3): 937-955.
• Allen, N.J., and Meyer, J.P. (1990). The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance and Normative Commitment to the Organizational, Journal of Occupational Psychology, 63(1): 1-18.
• Ardıç, K., ve Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği), Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 69-96.
• Ata, A. Ç., ve Aksoy, M. S. (2024). Örgütsel Bağlılığın İş Tatminine Etkisi: Ticari Banka Çalışanları Üzerine Araştırma. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XXV, 21.
• Barutçu, E., ve Serinkan, C. (2008). Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 8 (2): 541-561.
• Basım HN., ve Çetin F. (2011). Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeğinin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması, Türk Psikiyatri Dergisi, 22:104–14.
• Batmantaş H., ve Zeybek F. (2023). Sağlık Çalışanlarının Duygusal Emek ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide İş-Aile Çatışmasının Rolü, Akademik Hassasiyetler, 21(10): 22-56.
• Bayarçelik, E.B., Vatansever Durmaz, B., ve Gürler, E.N. (2019). İş stresi ve Pozitif Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, İnsan & İnsan, 6(21): 493-523.
• Bayram, L. (2005). Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Bağlılık, Sayıştay Dergisi, (59): 125-139.
• Bozkurt, D., ve Levent, F. (2021). Öğretmenlerin Psikolojik Dayanıklılık ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki, OPUS International Journal of Society Researches, 18(44): 7968-8000.
• Brennınkmeıjer, V., and Vanyperen, N. (2003). How to Conduct Research on Burnout:Advantages and Disadvantages of a Unidimensional Approach in Burnout Research, Occupational and Environmental Medicine, 60(1): 6-20.
• Budak, G., ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2): 95- 108.
• Carver, L., Candela, L. and Gutıerrez, A. P. (2011). Survey of Generational Aspects of Nurse Faculty Organizational Commitment, Nursing Outlook, 59(3): 137-148.
• Connor, K., and Davıdson, J. (2003). Development of a New Resilience Scale: the Connor Davidson Resilience Scale (CD-RISC), Depression and Anxiety, 18(2): 76-82.
• Çam, O., ve Büyükbayram, A. (2017). Hemşirelerde Psikolojik Dayanıklılık ve Etkileyen Faktörler, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi,8(2):118–126.
• Çelikkaleli, Ö. (2019). Beliren Yetişkinlerde Stres ile Tükenmişlik Arasındaki Doğrudan ve Dolaylı İlişkilerde Psikolojik Sağlamlılığın Aracılık Rolü, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1): 1-21.
• Çetin, F., Basım, H. N., ve Aydoğan, O. (2011). Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik ile İlişkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25): 61-70.
• Çetin, F., ve Basım, H. N. (2011). Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Tutumlarındaki Rolü, Is, Guc: The Journal of Industrial Relations & Human Resources, 13(3):79-94.
• Demir, M. (2022). COVİD-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanlarının Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin Tükenmişliklerine Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Demirel, Y., Tohum EU., ve Kartal Ö. (2017). Tükenmişliğin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşireler Üzerine Araştırma, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1): 444-460.
• Demirel, Y., ve Seçkin, Z. (2009). Tükenmişlik ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Arasındaki İlişkinin Kavramsal Boyutu, Tisk Akademi, 4(8): 144-165.
• Derin, N., ve Demirel, E. (2012). Tükenmişlik Sendromunun Örgütsel Bağlılığı Zayıflatıcı Etkilerinin Malatya Merkezde Görev Yapan Hemşireler Üzerinde İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(2): 509-530.
• Doğan, S., ve Kılıç, S. (2007). Örgütsel Bağlılığın Sağlanmasında Personel Güçlendirmenin Yeri ve Önemi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29: 37-61.
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1): 93-102.
• Durna, U., ve Eren, V. (2005). Üç Bağlılık Unsuru Ekseninde Örgütsel Bağlılık, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2): 210-219.
• Düzen, A. Ç., & Özçelik, İ. Y. (2022). Lise öğrencilerinin spor yapma durumuna göre psikolojik sağlamlık ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 176-191.
• Eren, H. ve Bal, D. M. (2015). Hemşirelikte Örgütsel Bağlılık, Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(2): 44-50.
• Genç, A. (2014). Psikolojik dayanıklılığın örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetinde etkisi: Görgül bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S., ve Kutanis, R. Ö. (2009). Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki: Bir Devlet Üniversitesi Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3): 481-497.
• Gürbüz, S. (2021a). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S. (2021b). Aracı ve Düzenleyici Etki Analizleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Ju, S., ve Oh, D. (2016). Relationships between Nurses’ Resilience, Emotional Labor, Turnover Intention, Job Involvement, Organizational Commitment and Burnout. Indian journal of science and technology, 9, 1-5. https://doi.org/10.17485/IJST/2016/V9I46/107181.
• Kara, Ö. (2019). Hemşirelerin Psikolojik Dayanıklılık, Mesleğe Bağlılık ve İş Yükü Algısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzincan.
• Karacabey, M. F., ve Bozkuş, K. (2019). Psikolojik Sağlamlığın, Tükenmişlik, İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Suriyeli Göçmenlerin Türkçe Öğretmenleri Üzerinde Bir Uygulama, 1.İs, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 21(2): 91-110.
• Kaya, F., ve Odacı, H. (2021). Connor-Davidson Psikolojik Sağlamlık Ölçeği Kısa Formu: Türkçe’ye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, HAYEF: Journal of Education, 18(1): 38-54.
• Kayasandık, A. E., & Özgener, Ş. (2013). İş-aile çatışması ve duygusal bağlılık ilişkisinde algılanan örgütsel adaletin düzenleyici rolü (Master's thesis, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi).
• Ledesma, J. (2014). Conceptual frameworks and research models on resilience in leadership. SAGE Open, 4(3), 1-8.
• Maslach, C., Schaufelı, W. B., and Leıter, M. P. (2001). Job Burnout, Annual Review of Psychology, 52(1): 397-422.
• Meng, H., Luo, Y., Huang, L., Wen, J., Ma, J., and Xi, J. (2019). On the relationships of resilience with organizational commitment and burnout: a social exchange perspective. The International Journal of Human Resource Management, 30, 2231 - 2250. https://doi.org/10.1080/09585192.2017.1381136.
• Mund, P. (2017). Hardiness and Culture: A Study with Reference to the 3 Cs of Kobasa, International Research Journal of Management, 4(2): 139-144.
• Naktıyok, A., ve Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve Tükenmişlik Sendromu, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2): 179-198.
• Odacı, N., ve Kalanlar, B. (2022). Covid-19 Pandemisinde Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Hemşirelerde İş-Aile Çatışmasını Yönetme Öz-Yeterliği, Psikolojik Sağlamlık, Tükenmişlik Düzeyleri ve İlişkili Faktörler, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 4(2): 77-84.
• Özçetin, Y. S. Ü., Sarıoğlu, G., ve Dursun, S. İ. (2019). Onkoloji Hemşirelerinin Psikolojik Sağlamlık, Tükenmişlik ve Psikolojik İyi Oluş Düzeyleri, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11: 147-164.
• Özmen, H.E. (2018). Hekimlerde ve Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik Sendromu. https://www.istabip.org.tr/site_icerik/2018/mart/ercan_ozmen.pdf . 25.05.2023.
• Peng, J., Li, D., Zhang, Z., Tian, Y., Mıao, D., Xiao, W. and Zhang, J. (2016). How Can Core Self-Evaluations Influence Job Burnout? The Key Roles of Organizational Commitment and Job Satisfaction, Journal of Health Psychology, 21(1): 50-59.
• Polatçı, S., Irk, E., Gültekin, Z. ve Sobacı, F. (2014). Psikolojik Dayanıklılık ve Kişilik Özellikleri Tatmin Düzeyini Etkiler Mi?, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4): 553-578.
• Shırom, A., and Melamed, S. (2006). A Comparison of the Construct Validity of Two Burnout Measures in Two Groups of Professionals, International Journal of Stress Management, 13(2): 176.
• Şenturan, L., Gülseven-Karabacak, B., Ecevit-Alpar, Ş., ve Sabuncu, N. (2009). Hemodiyaliz Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(2): 33-45.
• Taku, K. (2014). Relationships Among Perceived Psychological Growth, Resilience and Burnout in Physicians, Personality and Individual Differences, 59:120-123.
• Tetik, S. (2012). Sağlık Çalışanlarının Örgütsel Bağlılık Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 275-286.
• Topçu, F. (2017). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinde beş faktör kişilik özelliklerinin yordayıcı etkisinin incelenmesi (Master's thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tuğrul, B., ve Çelik, E. (2002). Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (12): 1-11.
• Uğur, E. (2020). Farklı sosyal çevrede yaşayan ergen gruplarının bağlanma, psikolojik sağlamlık ve duygu düzenlemesi açısından incelenmesi (Master's thesis, Maltepe University (Turkey)).
• Ülbeği, İ. D., ve İplik, E. (2017). Shirom-Melamed Tükenmişlik Ölçeğinin Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1): 19-30.
• Üresin, T. (2009). Tükenmişlik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yelboğa, A. (2006). Kişilik Özellikleri ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8(2): 196-217.
• Zolkoski, S. M. and Bullock, L. M. (2012). Resilience in Children and Youth: a Revıew. Children and Youth Services Review, 34(12): 2295-2303.