AHMET YESEVÎ HİKMETLERİNİN İŞARÎ TEFSİR METODU AÇISINDAN DEĞERİ

Yıl 2021, Sayı: 17, 41 - 62, 18.06.2021

Nur Ahmet Kurban

https://doi.org/10.46400/uygur.912117

Öz

Kesin olmamakla birlikte Hicrî 562 (M. 1166-67) senesinde vefat ettiği ifade edilen Ahmet Yesevî, Karahanlı döneminde yaşamış ve İslamî ilimler sahasında kendini yetiştirmiş önemli mutasavvıflardan biridir. O, yaşadığı zaman zarfında Asya’dan Afrika’ya, Avrupa’dan Uzakdoğu’ya kadar geniş coğrafyalarda önemli izler bırakmıştır. Hayatı boyunca her fırsatta Kur’ân ve sünneti savunmuştur. Bu açıdan Yesevî’nin hayatı ve eserleri birçok yönden incelemeye konu teşkil edeceği açıktır. İncelendiğinde onun Dîvân’ının Kur’ân ve tefsir ilmi perspektifinden de okunmaya değer mahiyette olduğu görülecektir.
Mezkur sebepten dolayı bu çalışmada Ahmet Yesevî hikmetlerinin işarî tefsir metodu açısından taşıdığı değerler üzerinde durmaya karar verilmiştir. Bu bağlamda öncelikli olarak işârî tefsir ekolünün oluşum süreci ve teorik çerçevesi hakkında kısaca bilgi verilecektir. Sonra Dîvân’ın farklı nüshaları içerisinden çalışmaya konu bir nüsha tespit edilecektir. Araştırma boyunca esas olarak bu nüshaya atıfta bulunulacaktır. Ayrıca burada konumu yakın ilgilendiren bazı çalışmalardan bahsedilecektir. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde tespit ettiğimiz kavramlar çerçevesinde okumalar yapılacaktır. Yesevî’nin bu kavramları kullanırken Kur’ân-ı Kerim’in hangi âyetlerine atıfta bulunduğuna dikkat çekilecektir. Bu bağlamda ilgili kavramların âyetlerle olan ilişkileri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevî,, Dîvân-ı Hikmet,, Kur'ân,, İşârî Tefsir,, Tefsir İlmi

VALUE OF WISDOMS OF AHMAD YASAWI OF MYSTICAL INTERPRETATİON OF THE QUR’AN (ISHARI TAFSIR)

Öz

Ahmat Yasawi, who is said to be passed away in years of Hijrah 562 (M. 1166-67), though it is not a certain date, is an important mystic, who lived during Qarakhanid Dynasty, and became expert in the field of Islamic sciences. During his lifetime, he left significant traces of him on a large land from Asia to Africa, and from Europe to Far east. Throughout his life, he defended Qur’ān and Sunnah in every opportunity he faced. Therefore, it is clear that his life and work will be a subject for investigation from many aspects. It will be seen that his work is worthwhile to be analysed from the aspects of Dîwân’s Qur’āns and interpretation science.

In this work, due to the reasons mentioned before, it is decided that the focus will be on the values of the mystic (sufi) interpretation methodology of Ahmat Yasawî wizdoms. In this context, firstly, a brief information on the formation mictical interpretation process and theoretical framework will be provided. Next, a copy that is the subjeck of the study will be determined among different versions of Divan. Mainly this version will be referenced during this study. Furthermore, some works closely related to this subject will be mentioned. Further along the study, some readings will be carried out based on the determined concepts. An emphasis will be put on what verses of the Qor’āns are referenced while Yasevi is using this concepts. In this context, the relationship between the related concept and verses will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ahmad Yasawi, Diwan-ı, Hikmat (Wisdom), Qor’āns, Ishari Interpretation, Interpretation science

Kaynakça

• ALTINTAŞ, Hayranî. (1986). Tasavvuf Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
• ATEŞ, Süleyman. (1974). İşarî Tefsir Okulu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
• AY, Alper. (2019). “Divan-ı Hikmet'te Manevî Âyet İktibasları”. Danışman: Prof. Dr. Alim Yıldız. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı. Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı.
• AY, Mahmut. (2011). Kur’ân’ın İşraî Yorumu-İbn Acîbe’nin el-Bahru’l-Medîd Adlı Tefsiri. İstanbul: İnsan Yayınları.
• BUHÂRî Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm b. el-Muğîre, (2006). el-Câmiu’s-Sahîh. Amma: Daru’n-Nefâis.
• BURSEVÎ, İsmail Hakkı (2012). Ruhu’l-Beyan Tefsiri. İstanbul: Damla Yayınevi.
• CENGİZ, Muammer. (2017). “Tasavvuf Tarihinde Elest Mîsâkına Dair Yorumlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 50: 904-905.
• CERRAHOĞLU, İsmail. (1968). Kur’ân Tefsirinin Doğuşu ve Ona Hız veren Amiller. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. ÇALIŞKAN, İsmail. (2014). “Ahmed Yesevî Düşüncesinde Kur’ân’ın Yeri - Bir Gönül Erinin Mısralarına ‘Ruh Veren Âyetler”. Eskişehir: Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Bildiriler, cilt: I: 415-428.
• ----------. (2016). “Kur’ân’ın Türkçe Tercümesi Tarihinde Yesevî’den Bakmak”. Ankara: Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı], cilt: LII, sayı: 4: 29-44.
• DELİSER, Bilal. (2016). “Ahmet Yesevî’nin Divan’ı Hikmetinde Âyet ve Hadislerin Kullanış Kullanılış Üslubu”. Antalya: Vuslatının 850 Yılında Hoca Ahmet Yesevî Sempozyumu, Çalıştayı, Sergisi, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi1.Uluslarası Akdeniz Sanat Sempozyumu, 99-08.
• DEMİRLİ, Ekrem. (2018). Şair Sûfîler: Mevlana, yunus, Niyaz-i Mısrî Üzerine İncelemeler. İstanbul: Sûfî Kitap. DEMİRTAŞ, Öncel. (2019). “Ahmed Yesevî’nin Divan-ı Hikmet’inde Şeriat Tarikat ve Hakikat”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 8 (4): 2501-2521.
• GÜRER, Betül. (2017). “Ahmet Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i Ekseninde Tasasvvufî Düşünce’de İlahî Aşk”. Bili, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 80: 16.
• İBNU’L-ARABÎ, Muhyiddin. (2017). Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerh. (haz. Ahmet Avni Konuk). İstanbul: Türkiye Yazma Kurumu Başkanlığı.
• ----------. (2006). Fusûsu’l-Hikem. (tercüme ve şerh. Ekrem Demirli). İstanbul: Kabalcı.
• KARAGÖZ, Nail. (2018). “Bazı Kavramlar Üzerinde Dîvân-ı Hikmet’te Yesevî’nin Ahiret’e Bakışı”. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, VI. Uluslararası Şeyh Şaban-ı Velî Sempozyumu-Yesevîlik. Bildiriler Kitabı: 235-443.
• KÖPRÜLÜ, Fuad. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Üçüncü Basım. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• KUŞEYRÎ, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. (1989). Risaletü’l-Kuşeyriyye. Kahire: Daru’ş-Şa‘b. ÖNGÖREN, Reşat. (2011). “Tarikat”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 40: 95-105.
• ----------, (2013). “Zikir”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 44: 412-413.
• MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. (2006). Ṣaḥîḥü Müslim. Amma: Daru’n-Nefâis.
• TUĞLU, Nuri. (2016). “Ahmed Yesevî’de Peygamber Tasavvuru”. Ankara: I. Uluslararası Ahmet Yesevî Sempozyumu.
• ULUDAĞ, Süleyman. (2011). “İşârî Tefsir”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 40: 23: 424-48.
• ULUPINAR, Hamide. (2008). “İlk Dönem Sûfîlerinde Tevhid Anlayışı”. İstanbul: Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 22: 244.
• YESEVÎ, Hoca Ahmed. (2016). Hoca Ahmed Yesevî Yılı Anısına Dîvân-ı Hikmet. (Hikmetlerin Türkçesi: Hayati Bice). Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• YILMAZ, Hasan Kâmil. (2004). Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neş.
• ZEHEBÎ, Muhammed Hüsyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirun. Beyrut: Daru’l-Arkam.