TÜRK DÜNYASI MASALLARINDAKİ KUTSAL SU MOTİFİ: ABI HAYAT

Yıl 2021, Sayı: 18, 62 - 70, 22.12.2021

Fatoş Yalçınkaya

https://doi.org/10.46400/uygur.1004874

Cited By: 1

Öz

İnsanlığın yaşam kaynağı olan su, insanoğlunun yarattığı tüm halk bilgisi ürünlerinde kendine yer bulmuş ve genel olarak kutsal kabul edilmiştir. Bu nedenle kutsal su, dünya masallarında kullanılan bir motif haline gelmiştir. Türk dünyasında su genellikle kutsal bir varlık olarak kabul edilir. Bunlar içinde “Abı Hayat” özel bir yere sahiptir. Mitik dönem inançlarının izlerini taşıyan bu motif İslam’da var olan Hızır inancıyla varlığını sürdürmüştür. Hızır’ın Abı Hayat içerek ölümsüzleşmesi, ölümden korkan insan için ölümsüzlük hayalinin simgesi haline gelmiştir. Abı Hayat, masallarda sıkça kullanılan bir motiftir.
Masallarda kahraman çeşitli sınavlardan geçtikten sonra Abı Hayat’a ulaşır. Bu bir tür ödüldür. Kahraman bu suya ise olağanüstü yardımcılar aracılığıyla ulaşır. Fakat kahraman Abı Hayat suyuna ulaşmış olsa da ölümsüzlüğe asla ulaşamaz. Sadece bazı olağanüstü güçlere sahip olup sıradan insanlardan ayrılır. Çalışmamızda masal kahramanının Abı Hayat’a ulaşma yolculuğu ve bu suyun masallardaki işlevleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Abı Hayat, Hızır, masal, kahraman

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• AKMAN, Eyüp. (2002). “Türk ve Dünya Kültüründeki Su Kültü Üzerine Düşünceler”. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt: 10, s. 1-10.
• BAYAT, Fuzuli. (2012). Türk Mitolojik Sisteminde (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler- İyeler ve Demonoloji). 2. Baskı. Ötüken Neşriyat.
• BAYDEMİR, Hüseyin. (2013). Özbek Halk Masalları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• BURCKHARDT, Titus. (1994). Aklın Aynası Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler. Çev. Volkan Ersoy. İstanbul: İnsan Yayınları.
• ÇİFTÇİ, Ceyhun. (2013). “Geçmişten Günümüze Türklerde Su Kültü”. Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su. Ankara: Aski Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 23-30.
• DEMİR, Gonca Kuzay. (2019). Kosova Türk Masalları. Kriter Yayınları.
• DOĞAN, Sabri. (2009). Kırgız Masalları (Metin-İnceleme). Ankara Gazi Üniversitesi SBE, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• DURALI, Ş. Teoman. (2011). Gılgamış Destanı. Dergah Yayınları, İstanbul.
• DURANLI, Muvaffak. (2010). Saha (Yakut) Büyü Masalları. Kömen Yayınları.
• ELİADE, Mircea. (1992). İmgeler, Simgeler. Çev: M. Ali Kılıçbay. Gece Yayınları.
• EMİRÇUPANİ, Ahad. (2008). “Farsça Deyim ve Atasözlerinde Âb-ı Hayât ve Türk Edebiyatına Yansımaları”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 37, s. 187-208.
• ERBAŞ, Ali. (2004). “Muhtelif Dinlerde Su Motifi”. EKEV Akademi Dergisi, S. 20, s. 241-258.
• EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ (1970). 5. Kitap. İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınları.
• FEDAKÂR, Selami. (2011). Özbek Sözlü Geleneğinde Masallar. Egetan Basın Yayın.
• GÜLTEKİN, Mustafa. (2013). Kazan Tatar Masalları (İnceleme-Metinler). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• GÜNAY, Umay Türkeş. (2011). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. 2. Baskı. Akçağ Yayınları.
• GÜRKAN, Salime Leyla. ( 2009). Su ( Diğer Dinlerde). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi İslâm Ansiklopedisi. C.37. s. 440- 442.
• Kur’an-ı Kerim Meâli (2011). Diyanet İşleri Başkanlığı. 12. Baskı. Haz.: Halil Altuntaş; Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı. OCAK, Ahmet Yaşar. “âb-i hayât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi/ DİA, I, 2.
• OYMAK, İskender. (2010). “Anadolu’da Su Kültünün İzleri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 15/1, s. 35-55. ÖGEL, Bahaeddin. (2003). Türk Mitolojisi I. 4. Baskı. Türk Tarih Kurumu.
• ÖZÇELİK, Mehmet (2004). Afyonkarahisar Masalları. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• ÖZDEMİR, Serdar Deniz. (2014). Anadolu Masalarında Su ve Ateş. Fırat üniversitesi SBE, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• SAÇKESEN. Ahmet. (2010). Özbek Masallarının Tip ve Motif Yapısı. Ege Üniversitesi SBE, yayınlanmamış doktora tezi.
• SAĞLAM, Bahaeddin. Ab- Hayat Kavramı. https://www.academia.edu/37704596/Ab-%C4%B1_Hayat_Kavram%C4%B1 (Erişim Tarihi 19.06.2019).
• SAKAOĞLU, Saim. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Akçağ Yayınları.
• SÜMBÜLLÜ, Yusuf Ziya. (2000). Türkmen Masalları Üzerine Motif İncelemesi (Büyülü Masallar). Erzurum Atatürk Üniversitesi SBE, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• ŞAMLIOĞLU, Elif Serra. (2013). Kırım Tatar Masalları Üzerine Bir İnceleme. Ege Üniversitesi SBE, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• ŞİMŞEK, Esma (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması III. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TÜRKAN, Kadriye. (2012). “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”. Milli Folklor, S. 93, s. 135-148.
• TÜRKMEN, Fikret. (2013). “Yer, yer değilken; su, su idi (Her şey suydu)”. Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su. Ankara: Aski Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 13-21.
• TÜRKYILMAZ, Atila. (2013). “İslamiyet Öncesi Türklerde Su Kültü ve Günümüze Yansımaları”. Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 84-100.
• UÇKUN, Rabia Kocaaslan. (2003). Gagauz Masallarının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi. Ege Üniversitesi SBE, yayınlanmamış doktora tezi.
• ULUTÜRK, Muammer. “Dinlerde Su Tasavvurları”. (Erişim Tarihi: 20.06.2019). https://www.academia.edu/2426028/Dinlerde_Su_Tasavvular%C4%B1.
• Vefalı At. http://www.edebi.net/index.php/azerbaycan-edebiyat/azerbaycan-masallari-nagillar/2389-v-fali-at (Erişim Tarihi: 26.06.2019).
• YALÇINKAYA, Fatoş. (2018). Uygur Sihir Masallarının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi. Ege Üniversitesi SBE, yayınlanmamış doktora tezi.
• YILDIRIM, Nimet. (2008). “İran Mitolojisinde Su, Su ile İlgili Kutsallar ve Törenler” Doğu Araştırmaları, S. 1, s. 7-36.