Osmanlı ve Afganistan Meşrutiyet Anayasalarının Karşılaştırılması

Year 2020, Volume: 5 Issue: TBMM'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 1 - 18, 10.11.2020

Gul Ahmad Burhanı

Abstract

Afganistan’da anayasal hareketi ortaya gelmese çoğunlukla dış faktörlerin etkisiyle gerçekleşmiştir. Bu çalışmamıza bu faktörlerden biri olan Osmanlı İmparatorluğu ki Afganistan’daki meşrutiyet dönemine ne kadar etkisi ölmesi ve bu iki devletin arasındaki Anayasal Devriminin farklarının açıklamaya çalışırız.
Osmanlı İmparatorluğu Afganistan’daki anayasal hareketi bağlamında anayasanın çeşitli şekillerinde oluşması için önemli aracılarından biri olmuştur. Bu etkinin bir kısmı hükümet tarafından siyasi ve sosyal reform aşamasında yararı çok olmuştur. Anayasa Osmanlı İmparatorluğunda Genç Türklerin modernleşme sürecinde millî ve İslami geleneklerini koruyarak Batı bilimleri ve teknolojinin öncüllerinden olan Japon modelinden etkilenmiştiler. Ama bu durum Afganistan’da geleneksel düşman olan Rusların yenilgisiyle sonuçlanan Japon-Rus Savaşı’nın yarattığı durumun etkisiyle Afgan milliyetçileri ve reformcular için geçerliydi. Osmanlı imparatorluğunda Mithat paşa, Namık Kemal, Ziya paşa ve Said paşa gibi reformcuların hisse almaları anayasanın ortaya gelmesine etkili olmuştur. Aynı şekilde Afganistan’da Anayasacılık hareketi Seyit Cemaleddin Afgan ve Mahmut Tarzı gibi reformcuların etkisiyle gelişmiştir. Bu çalışmada mevcut anlatılanları gözden geçirilerek ve kütüphane kaynaklarını kullanarak Osmanlı ve Afganistan Anayasacılığının karşılaştırılması hakkında tartışılarak yazılacaktır.

Keywords

Osmanlı, Afganistan, Anayasacılık, Modernleşme

Comparison of the Constitutions of Ottoman and Afghanistan Monarchies

Abstract

If the constitutional movement did not occur in Afghanistan, it was mostly realized by the influence of external factors. One of these factors is the Ottoman Empire, which is one of these factors, and we try to explain the impact of the Constitutional Revolution between these two states and how much influence it had on the constitutional period in Afghanistan.
In the context of the constitutional movement in Afghanistan, the Ottoman Empire was one of the important mediators of its understanding in various forms. Some of this effect has been of great benefit to the government at the stage of political and social reform. The Constitution was influenced by the Japanese model, one of the forerunners of Western sciences and technology, preserving its national and Islamic traditions in the modernization process of the Young Turks in the Ottoman Empire. But this was the case for Afghan nationalists and reformers under the influence of the situation created by the Japanese-Russian War, which resulted in the defeat of the traditional enemies, the Russian, in Afghanistan. In the Ottoman Empire, reformers such as Mithat Pasha, Namık Kemal, Ziya Pasha and Said Pasha shares affected the emergence of the constitution. Similarly, the Constitutionalist movement in Afghanistan developed under the influence of reformers such as Seyit Jemaleddin Afghan and Mahmud Tarzi. In this study, it will be written by reviewing the current narratives and discussing the comparison of Ottoman and Afghan Constitutionalism by using library resources.

Keywords

Ottoman, Afghanistan, Constitutionalism, Modernization

References

• www.tabnak.ir), (2010, 04 25). 05 15,2020 https://www.tabnak.ir/fa/news/95091/%D9%BE%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D9%88-%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D8%AF%D8%B1 guneyturkistan.wordpress.com), (2011, 02 22). 05 11, 2020: https://guneyturkistan.wordpress.com/2011/02/22/osmanli-ve-afganistan/ www.dailyafghanistan.com), (2013, 01 07). 05 11, 2020: http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=126681 Alam, Asadullah, “Mahmut Tarzi ve Serac-el Ahbar”, (Çağdaş Afganistan’ın Doğuşu Kitabinin 6. Bölümü Tercümesi”, G. Vartoan içinde, Zuhur-i Afganistan-i Maasir, Çağdaş Afganistan’ın Doğuşu,Kabul: Goftaman Web Sitesi Yayını,5/ 16 (2008), s. s. 2-3. Çınar, M. Fatih, “Türkiye’nin Anayasal Demokrasi Yolu ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Serencamı”, Akademik Bakış Dergisi Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi Uluslararası Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü Calal-Abad – Kırgızġstan,31/12(2017), s. 586-607. Erden, Ömer, “Afganistan’da Gerici Bir Hareket (Beççe-i Saka)”,Atatürk Dergisi, 22/2 (2010), s 203-215. Farsani, Soheyla Torabi,”Tüccar ve Cünbiş-i Tenbako”,( Tüccar ve Tütün Hareketi ),Sosyal ve Kültürel Çalışmalar Enstitüsü Goftogo Dergisi Yayını,4/ 16 (2001), s. 184-200. Farzan, Ehsanullah, “Afganistan’ın Modernleşme Çabalarında Türkçenin Etkisi”.,Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 15/ 6 (2019), s.189-200. Gobar, Mir golam Mohammad, Afghanistan Dar Mesiri-i Tarikh ( Tarih Sürecinde Afganistan ), Tehran 1989. Gözler, Kemal,Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları 2000. Habibi, Abdul Hay,Cunbiş-i Meşruriyet Dar Afghanistan,(Afganistan’da Anayasacılık Hareketi),Kabul 1992. Hamşioğlu,Oğuz, Afgan Modernleşmesi ve Türkiye (1880 – 1933), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihî Enstitüsü 2006. Hazrati, Hasan,Meşrute-i Osmani, Osmanlı Meşrutiyeti. Tehran: Çap Taqvim Yayınevi 2010. Kamali, M. Haşim,Da Sal Pas Az Tasvib Kanun-i Asasi Afghanistan: Mesaili Asli Kodamha And, Afghanistan Anayasasının Tesvibinden On Yıl Sonra: Asil Meseleler Nelerdir. Kabul, Afghanistan: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) Yayınları 2013. Keleş, Erdoğan,Osmanli, İngiltere ve Fransa İlişkileri Bağlamında Kırım Savaşı, Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enistitüsü2009. Muqaddam, Saide Sultani,”Nizam Name-i Matbuat-i Afganistan Dar Devreyi Amanullah Han ve Azadi Matbuat”,( Amanullah Han Döneminde Afganistan Nizam Namesinin Düzenlenmesi ve Basın Özgürlüğü), Ayineyi Pojohiş, 4/ 26 (2015), s. 25-30 . Özgüldür, Yavuz , Özgüldür, Serdar, “1876 Anayasasının Hazırlamasında Mithet Paşa’nın Rolu ve Fonksiyonu”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 3/ 15 (1994), s. 311-348. Öztürk, İbrahi Sadi,Sevr Antlaşması. Ankara: Fark Yayınları 2007. Saygılı, Hasip,1905 RusDevrimi ve Sultan Abdülhamid. Ankara: Ötüken Yayınları 2017. Turhan, Mehmet,Siyaset ve Anayasa. Ankara: Gündoğan Yayınları 1995. “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası” Ankara, Türkiye: T.C Resmi Gazete, 18 Ekim 1982. Yamaç, Müzehher,”İlk Anayasa (1876 Kanun-i Esasi)”,Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 3/ 5 (2014), s. 54-68. Yılmaz, Aliye, “Amanullah Han’ın Islahatları ve Atatürk”,SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 06/ 01 (2010) 155-165.