Karacahisar Kalesi Örnekleri Işığında I. Murad Sikkeleri

Year 2023, Volume: 8 Issue: 1, 1025 - 1054, 26.03.2023

Hasan Yılmazyaşar

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1247667

Abstract

Bu makalenin amacı Eskişehir Karacahisar Kalesi’nde 2019-2022 yılları arasındaki kazılarında bulunmuş olan örneklerinden yola çıkarak I. Murad sikkelerinin nümizmatik açıdan irdelenmesi ve söz konusu sikkelerin Karacahisar Kalesi tarihine dair sunduğu verilerin değerlendirilmesidir. Karacahisar Kalesi Eskişehir merkeze yaklaşık 7 km. mesafede yer alan bir ortaçağ kalesidir. Arkeolojik veriler ışığında 7. yüzyıldan itibaren iskana sahne olduğu anlaşılan kale 1230’lu yıllarda Ertuğrul Gazi, 1288 yılında ise Osman Gazi tarafından fethedilmiştir. Kale ilk hutbenin okunduğu ve beyliğinin kurumsallaşması ile ilgili ilk uygulamaların gerçekleştirildiği bir yerleşim yeridir. 2019 – 2022 yılları arasında kalede gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda okunabilir durumda bulunan 722 sikkeden 281’i I. Murad’a aittir. I. Murad döneminde basılmış olan üç tip gümüş ve beş tip bakır (mangır) örneği olduğu bilinmektedir. Karacahisar Kalesi sikkeleri arasında söz konusu sekiz tipten beşine ait örneklere rastlanmıştır. Kalede en yoğun sikke grubu olan I. Murad sikkeleri 1362-1389 yılları arasında darp edilmiş olup, söz konusu sikkeler Karacahisar ve Osmanlı tarihine dair önemli çıkarımlara kaynaklık eder.

Keywords

Karacahisar, Kale, Osmanlı, Sikke, I. Murad, Ortaçağ, Arkeoloji

Supporting Institution

Anadolu Üniversitesi (Proje No: 1906E108 / 2206E052) - Türk Tarih Kurumu

Project Number

(BAP Proje No: 1906E108 / 2206E052)

Thanks

Bu çalışmada Karacahisar Kalesi kazılarında bulunan örnekler ışığında I. Murad sikkeleri ele alınmıştır. Karacahisar Kalesi Kazı çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Anadolu Üniversitesi iş birliğinde yürütülmekte olup, çalışmalar Anadolu Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve Eskişehir Valiliği tarafından desteklenmektedir. Bu vesile ile bahsi geçen tüm kurum yöneticileri ile çalışmamıza katkı sunan görevlilerine ve projeye büyük emekleri olan Karacahisar Kalesi Kazı ekibine çok teşekkür ederim.

Coins of Murad I in the Light of the Examples of Karacahisar Castle

Abstract

The aim of this article is to examine the coins of Murad I in terms of numismatics, based on the samples found in the excavations of Eskişehir Karacahisar Castle between 2019-2022, and to evaluate the data that these coins are a source for the history of Karacahisar Castle. Karacahisar Castle is approximately 7 km from Eskişehir center. It is a medieval castle located in the distance. The castle, which is understood to have been inhabited since the 7th century in the light of archaeological data, was conquered by Ertuğrul Gazi in the 1230s and by Osman Gazi in 1288. The castle is the settlement where the first sermon was read and the first practices related to the institutionalization of the principality were carried out. 281 of the 722 coins found in the archaeological studies carried out in the castle between 2019 and 2022 belong to Murad I. It is known that there are three types of silver and five types of copper (mangır) samples minted during the reign of Murad I. Among the coins of Karacahisar Castle, examples of five of the eight types are found. The coins of Murad I, the most concentrated group of coins in the castle, were minted between 1362-1389, and these coins are the source of important inferences about Karacahisar and Ottoman history.

Keywords

Karacahisar, Castle, Ottoman, Coins, Murad I, Medieval, Archeology

Project Number

(BAP Proje No: 1906E108 / 2206E052)

References

• Ali Bey, “I. Murad’ın Sikkeleri”, Türk Tarih-i Encümeni Mecmuası, No:4, 81, İstanbul 1340, s. 244-256
• Altınsapan, Erol - Gökalp, Z. Demirel - Yılmazyaşar, Hasan - Gerengi, Ali, “2011-2014 Kazıları Işığında Eskişehir Karacahisar Kalesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, (10), 2015, s. 621- 633.
• Altınsapan, Erol - Palalı, Meydan, Osmanlı Beyliğinin Kurulduğu Yer, Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Buluntuları (2011-2014), Doğukütüphanesi Yayınları 2018.
• Altınsapan Erol - Gerengi, Ali, “Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Çalışmalarında Bulunan Bir Grup Sikke”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 58, 2017, s. 1-9.
• Artuk, İbrahim - Artuk, Cevriye, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslâmî Sikkeler Kataloğu, C. II, İstanbul 1974.
• Artuk, İbrahim , "Osmanlı Beyliğinin Kurucusu Osman Bey'e Ait Sikke", I. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920) Kongresi (11-13 Haziran 1977), (ed. O. Okyar, H. İnalcık) Ankara 1980, s. 27-33
• Artuk, İbrahim, “Murad I Sikkelerine Genel Bir Bakış”, Belleten, 184, 1983, s. 787-793.
• Âşıkpaşazâde, Osmanlı Tarihi (1285-1502), Haz. Necdet Öztürk, 1. Baskı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• Aydın, Vildan, “Dr. Şevkullah Bal Koleksiyonu’ndaki Erken Osmanlı Sikkeleri”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2022.
• Boz, Cem, Anadolu Selçuklu, İlhanlı Ve Beylikler Döneminde Sultan Öyüğü (Eskişehir), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2020.
• Damalı, Atom, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı, İstanbul 2010.
• Doğru, Halime, “Karacahisar Kalesi ve Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundaki Önemi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir 2001, s. 121-122.
• Ehlert, Rolf, Umlaufgeld Im Osmanischen Reich, Band I, Heidelberg 2013.
• Emecen, Feridun M., “Osmanlı Tarihinin İlk Büyük Savaş Anlatımı: Osmanlılarla Karamanlılar Arasındaki Frenkyazısı Muharebesi (1386/1387)”, Osmanlı Araştırmaları , 49, 2017, s. 57-88.
• Ender, Celil - Okay, Orhan, Türk Nümizmatik Sözlüğü, İstanbul 2007.
• Halil Ethem Bey, Müze-i Hümayun Meskûkât-i Kâdime-i İslâmiyye Kataloğu, Meskûkât-i Osmaniye, Kısm-ı Sadis, C. I, Kostantiniyye 1334.
• İnalcık, Halil, "Karacahisar / Karacaşehir Üzerinde Bir Belge”, VIII. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Ed. Nurcan Abacı, Lulu Press, Morrisville 2006, s. 9-12.
• İnalcık, Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481), İSAM, İstanbul 2010.
• İnalcık, Halil, “Murad I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (31), 2020, s. 156-164.
• Johnson, Brian - Şentürk, Şennur, Saltanatın İki Yüzü, YKB Sikke Koleksiyonu Sergi Kataloğu, No: 4, İstanbul 1995.
• Kabaklarlı, Necdet, Mangır, Osmanlı İmparatorluğu Bakır Paraları, İstanbul 1998.
• Karakoç, Kazım, “Orhan Gazi’nin Bugüne Kadar Bilinmeyen Eşsiz Mangırı”, İkinci Nümismatik Sempozyumu, (31 Mayıs 2008), s. 60-65.
• Manaz, Selma, Bizans Dönemi Dorylaion’u ile Anadolu Selçuklu Şehri Sultan Eyüğü / Sultan Öyüğü’nün (Eskişehir) Fiziki Yapısı, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Eskişehir 2019).
• Mehmed Neşrî, Cihannümâ - Osmanlı Tarihi (1288-1485), haz. N. Öztürk, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
• Ménage, Victor L., “The Menaqib of Yakhshi Faqih”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies 26, 1963, s. 50-54.
• Niketas Khoniates, Historia (Ioannes Ve Manuel Komnenos Devirleri). Çev. Fikret Işıtan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
• Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi: Osmanlı Tarihi (1288-1502), haz. N. Öztürk, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2014.
• Paksoy, İ. Günay, “Anadolu’da Altın ve Gümüşe Vurulan Osmanlı Damgası”, Anadolu’da Paranın Tarihi, ed. Bülent Arı, Ankara 2011, s. 163-206.
• Paksoy, İ. Günay, “Osman Gazi’nin Şimdiye Kadar Yayımlanmış Tek Gümüş sikkesi üzerine Düşünceler”, I. Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi (25-28 Şubat 2013) Bildiriler (ed. Kayhan Dörtlük - Oğuz Tekin - Remziye Boyraz Seyhan), İstanbul 2014, s. 443-456.
• Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• Parman, Ebru, “Eskişehir-Karacaşehir Köyünde Karacahisar Kalesi”, Kepikeç, 15, 2002, s. 77-84.
• Pere, Nuri, Osmanlılarda Madeni Paralar (Yapı ve Kredi Bankasının Osmanlı Madeni Paraları Koleksiyonu), İstanbul 1968.
• Ramsay, William Mitchell, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, Çev. Mihri Pektaş, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1960.
• Sağıt, Betül, Anadolu Darplı İslâmî Sikkelerde Yazı ( 1071-1402), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2012.
• Sahillioğlu, Halil, “Kuruluştan XVIII. Asrın Sonlarına Kadar Osmanlı Para Tarihi Üzerinde Bir Deneme”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1958.
• Sahillioğlu, Halil, “Akçe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (2), 1989, s. 224-227.
• Sahillioğlu, Halil, "Dirhem", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (9), 1994, s. 368-371.
• Srećković, Slobodan, Akches: Orhan Gazi - Murad II, 699-848 AH, Volume I, Belgrad 1999.
• Sultan, Jem, Coins of the Ottoman Empire and the Turkish Republic: A Detailed Catalogue of the Jem Sultan Collection, California 1977.
• Şikârî, Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîlerin Tarihi), Metin Sözen, nşr. Necdet Sakaoğlu, Karaman Valiliği - Karaman Belediyesi Yayınları, İstanbul 2005.
• Tekin, Oğuz, “Mangır”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (27), 2003, s. 568.
• Teoman, Gültekin, Beylikler ve Erken Osmanlı Döneminde Anadolu’da Basılan Sikkeler Üzerinde Görülen Süslemeler (1300-1500), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2004.
• Teoman, Betül - Teoman, Gültekin, Germiyanoğlu Beyliği Sikkeleri, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Tarih, Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu – III- Germiyanoğlu Beyliği, Ankara 2007, s. 169-200.
• Teoman, Betül - Teoman, Gültekin, “Batı Anadolu Beylikleri Sikkelerinde Süslemeler”, XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (21-24 Ekim 2015), Bildiriler Kitabı, C.II, Ed. Ceren Ünal, Cengiz Gürbıyık, TTK, Ankara 2019, s. 231-256.
• Teoman, Betül, “Erken Dönem Osmanlı Sikkeleri ( 1299-1453)”, Fetih Öncesi Osmanlı Sanatı ve Mimarisi, Ed. Y. Özbek - A. Budak, Konya 2020, s. 399-434.
• Tulay, A. Semih, Genel Nümizmatik Sözlüğü, İstanbul 2001.
• Turgut, Vedat, “Germiyanoğulları’nın Menşei, Vakıfları ve Batı Anadolu’nun Türkleşmesi Meselesi Üzerine”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, C. III, S. 5, (2017), s. 1-99.
• Yılmaz, Hakan, " Osman Gazi'nin 700/1300-1301'de Yenişehir'de Bastırdığı Üçüncü Sikkesi", Vakanüvis, V.4, s, 81-120, Aralık 2019.
• Yılmazyaşar, H. - Z. Demirel Gökalp (2022) Tarihsel Bağlamda Karacahisar Kalesi’nde Bulunan Bizans ve Avrupa Sikkeleri, Anadolu Araştırmaları, 2022, Sayı 27, s. 305-335.
• Yırıkoğulları, Fethi Furkan, Bursa Müze Müdürlüğünde Bulunan Orhan Gazi Sikkeleri, İstanbul 2022.