The Effects of the 1999 Marmara Earthquake on Turkish Crisis Management

Year 2024, Volume: 15 Issue: 44, 1476 - 1492, 30.11.2024

Muharrem Nuri Yazıcıoğlu , Mehmet Aktel

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1449562

Abstract

Turkish crisis management is a multifaceted set of systems, and when examined within the historical process, it should be analyzed as before and after the 1999 Marmara earthquake. In Turkish crisis management legislation, a disaster management-oriented approach generally dominates. It is seen that an understanding of legislation and laws related to what needs to be done in the post-disaster period rather than the pre-disaster period prevails. The processes that took place after the Marmara earthquake are seen as a milestone because they brought some innovations in terms of crisis management. Crisis management organization in Turkey, which is in the earthquake zone; It would take an analytical form with systematic and universal approaches. In the study, crisis management and the basic principles of crisis management are touched upon, and the historical development of the crisis management system in Turkish public administration and the stages until the current legal legislation are examined. Finally, the process that occurred with the 1999 Marmara earthquake, the radical changes that occurred in the Turkish crisis management structure and the resulting process are evaluated.

Keywords

Crisis Management, Turkish Crisis Management Structure, 1999 Marmara Earthquake, Public Administration, Disaster and Emergency

1999 Marmara Depremi’nin Türk Kriz Yönetimine Etkileri

Abstract

Türkiye'de kriz yönetimi çok yönlü bir sistemler bütünüdür ve tarihsel süreç içerisinde incelendiğinde 1999 Marmara depremi öncesi ve sonrası olarak analiz edilmesi gerekmektedir. Türk kriz yönetimi mevzuatında genel olarak afet yönetimi odaklı bir yaklaşım hakimdir. Afet öncesi dönemden ziyade afet sonrası dönemde yapılması gerekenlerle ilgili mevzuat ve kanun anlayışının hakim olduğu görülmektedir. Marmara depremi sonrasında yaşanan süreçler, kriz yönetimi açısından bazı yenilikleri de beraberinde getirdiği için bir dönüm noktası olarak görülmüştür. Deprem kuşağında yer alan ülkemizde kriz yönetimi organizasyonu; sistematik ve evrensel yaklaşımlarla analitik bir şekil alacaktır. Bu çalışmada kriz yönetimi ve kriz yönetiminin temel ilkelerine değinilerek, Türk kamu yönetiminde kriz yönetim sisteminin tarihsel gelişimi ve mevcut yasal mevzuata kadar geçen aşamalar incelenmiştir. Son olarak 1999 Marmara depremi ile yaşanan süreç, Türkiye'nin kriz yönetim yapısında meydana gelen köklü değişiklikler değerlendirilmiştir.

Keywords

Kriz Yönetimi, Türk Kriz Yönetim Yapısı, 1999 Marmara Depremi, Kamu Yönetimi, Afet ve Acil Durum

References

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2024). 17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi. https://Deprem.Afad.Gov.Tr/Tarihtebuay?İd=37 adresinden 1 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2024). 06 Şubat 2023 Pazarcık (Kahramanmaraş) Mw 7.7 Elbistan (Kahramanmaraş) mw 7.6 Depremlerine ilişkin Ön Değerlendirme Raporu. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmaras%20%20Depremleri_%20On%20Degerlendirme%20Raporu.pdf adresinden 10 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. (2009,17 Haziran). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/06/20090617-1.html
• Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik. (1988, 8 Mayıs). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.8812777.pdf
• Akdağ, M. (2011). Halkla ilişkiler ve kriz yönetimi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 1-21.
• Akdağ, M. ve Arklan, Ü. (2013). Kamu yönetiminde kriz yönetimi, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 33-35.
• Aktel, M. (2015). 5902 sayılı yasa ile Türkiye’de afet yönetiminde oluşan değişim, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (27).
• Aktel, M. (2016). Türkiye’de kriz yönetimi sistemi ve krizlerin ekonomik, mali ve beşeri zararları. S. Ağcakaya, B. Afşar ve S. Öğrekçi (Ed.), Kriz disiplinlerarası bir inceleme içinde (s. 301-326). Ekin Yayınları.
• Aykaç, B., (2001). Kamu yönetiminde kriz ve kriz yönetimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 8-10.
• Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği. (1997, 9 Ocak). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22872.pdf
• Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun. (1984, 19 Ekim). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3056.pdf
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (1983, 14 Aralık). http://www.krkyapidenetim.com.tr/ss/upload/upload31.pdf
• Bazı Tekel Maddelerin Fiyatlarına Yapılan Zamlardan Elde Edilen Hasılatın Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nda Açılacak Bir Deprem Fonu Hesabında Toplanmasına Dair Kanun. (1972, 19 Ocak). https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc055/kanuntbmmc055/kanuntbmmc05501571.pdf
• Can, H. (2002). Organizasyon ve yönetim (2.Baskı). Siyasal Kitabevi.
• Doğal Afetlere Karşı Alınacak Önlemler ve Doğal Afetler Nedeniyle Doğal Zararların Giderilmesi İçin Yapılacak Düzenlemeler Hakkında Yetki Kanunu. (1999, 29 Ağustos). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4452.pdf
• Ergünay, O. (2005). Afet yönetiminde işbirliği ve koordinasyonun önemi. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Afet Yönetiminin Temel İlkeleri içinde (s. 9-19). JICA Türkiye Ofisi.
• Ergünay, O. (2008). Afet yönetiminde kurumsal yapılanma ve mevzuat nedir? nasıl olmalıdır?. CHP İstanbul Deprem Sempozyumu (s. 97-98). İstanbul, Türkiye.
• Ergünay, O. (2011). 1999 depremleri afet mevzuatlarını nasıl değiştirdi: Mevzuat açısından neredeyiz. ODTÜ Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (s. 2-4). Ankara, Türkiye.
• Erkan, A. (2010). Afet Yönetiminde Risk Azaltma ve Türkiye’de Yaşanan Sorunlar [Uzmanlık Tezi]. Devlet Planlama Teşkilatı.
• Erkan, Ekin, N. (2012). Ebniye nizamnamelerinden şehir planlama teorisine uzanan yol: İstanbul’da şehir planlama. Çağdaş Yerel Yönetimler, 21(4), 1-14.
• Erzincan ve Erzincan Yer Sarsıntılarından Müteessir Olan Mıntıkadan Zarar Görenlere Yapılacak Yardım Hakkında 3773 sayılı Kanun. (1940,25 Ocak). https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc021/kanuntbmmc021/kanuntbmmc02103773.pdf
• Genç, F. (2013). Kriz iletişimi: Marmara depremi örneği. Selçuk İletişim, 5(3), 161-175. https://doi.org/10.18094/Si.14572
• Göksu,T. (2008). Kamuda kriz yönetimi ve kriz yönetim teşkilatlanması içinde kriz ve kriz yönetimi. Türk İdare Dergisi, (459), 40-45.
• Göktürk, İ. ve M. Yılmaz. (2001). Ülkemizde afet politikaları ve karşılaşılan sorunlara ilişkin bir değerlendirme. Afet Sonrası Yardımlarda Jandarmanın Rolü Semineri (s. 10). Kahramanmaraş, Türkiye.
• Gültekin, M.K. (2002). Krizde yönetim, krizde check-up ve krizden çıkış yolları (2. Baskı). Alp Yayınları.
• Gümüşbuğa, F. (2012). Kocaeli afet yönetimi kapsamında hata ağacı analizi ile risk tabanlı tesis yer seçimi. [Yüksek Lisans Tezi]. Kara Harp Okulu.
• Halk Sahipsiz, (1999,18 Ağustos), Milliyet, s.1
• Hart, P. ve Rosenthal, U. (1993). Crisis decision making. Administration and Society, 25(277).
• Hatemi, H. (1999). Krizin kritiği. Düşünen Siyaset Dergisi, (1), 17-18.
• Japan International Cooperation Agency Türkiye Ofisi. (2005). (1), (s. 19-43).
• JICA (Japan International Cooperation Agency). (2004). Türkiye’de doğal afetler kanunu konulu ülke strateji raporu. (s. 72-73).
• Karahisar, T. (2016). Olası bir depremde koordinasyonun sağlanması ve sosyal medyanın rolü. Beykoz Akademi Dergisi, 4(2), 43-64. https://doi.org/10.14514/Byk.M.21478082.2016.4/2.43-64
• Kash, J. T ve Darling, J. R. (1998), Crisis management: prevention, diagnosisand intervention. Leardership & Organization Development Journal, 19(4), 179-186.
• Koç, S. (2004). 1923-2000 yılları arasında Türkiye’de doğal afetler:1999 Marmara Depremleri hakkında haber söylemleri ve kamuoyu araştırması [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Kolukırık, S., ve Tuna, M. (2009). Türk medyasında deprem algısı: Marmara Depremi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 286-298.
• Övgün, B. ve Gül, H. (2019). Kriz yönetiminde reform. Resilience, 3(2), 173-181. https://doi.org/10.32569/Resilience.591738
• Özbaran, M. H. (2001). Deprem felaketi sonrasında çıkarılan kanun hükmünde kararnameler ve sayıştay denetimi dışında kalan kamu fonları. Sayıştay Dergisi, (41), 54-65.
• Öztürk, N. (2003). Türkiye’de afet yönetimi: Karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12(4), 42-64.
• Rosenthal, U. ve Kouzmin, A. (1997). Crisis and crisis management: Toward comprehensive government decision making. Journal of public administration research and theory, 7(2), 18-22.
• Solmaz, B. (2006). Krizde itibarın yönetilmesi. Selçuk İletişim Dergisi, 4(3), 65-72.
• Sünbül, A. B., Dağdeviren, U., Gündüz, Z. ve Arman, H. (2007). 1999 Marmara Depremi sonrası Adapazarı şehir merkezi hasar durumlarının analizi ve depremin ekonomik boyutu. TMMOB Afet Sempozyumu (s. 430-442). Ankara, Türkiye.
• Şahin, Y. (2003). Kriz yönetimi. A. Balcı vd. (Ed.), Kamu yönetiminde çağdaş yaklaşımlar içinde, (s. 334-364). Seçkin Yayınları.
• T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı. (2024). http://www.Bayindirlik.Gov.Tr/Turkce/Dosya/Makale11.Pdf adresinden 6 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2024). AFAD Hakkında, AFAD ve tarihçesi. https://www.afad.gov.tr/afadhakkinda adresinden 6 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tağraf, H. ve Aslan, N.T. (2003). Kriz oluşum süreci ve kriz yönetiminde proaktif yaklaşım. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(1), 149-160.
• Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı 4373 Sayılı Korunma Kanunu. (1943,21 Ocak). https://faolex.fao.org/docs/pdf/tur114668.pdf
• Tutar, H. (2000). Kriz ve stres ortamında yönetim, Hayat Yayınları.
• Tutar, H. (2004). Kriz ve stres yönetimi, Seçkin Yayınları.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri raporu. https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/tmmob_deprem_raporu-part-1.pdf adresinden 10 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1997). Araştırma komisyonu raporu. (s. 7-15).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2010). Deprem riskinin araştırılarak deprem yönetiminde alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırma komisyonu raporu. (s. 2-10).
• Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Odası Başkanlığı Şehir Plancıları Odası. (2006). 1999 Sonrası İstanbul Büyükşehir Belediyesi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Odası Başkanlığı. (2009). Türkiye’de deprem gerçeği ve TMMOB Makine Mühendisleri Odası’nın önerileri oda raporu. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yayınları.
• Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Odası Başkanlığı. (2012). Türkiye’de deprem gerçeği ve TMMOB Makine Mühendisleri Odası’nın önerileri. Ankamat Matbaacılık.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Bina ve konut nitelikleri araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Survey-on-Building-and-Dwelling-Characteristics-2021-45870 adresinden 10 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Yavaş, H. (2005). Doğal afetler yönüyle Türkiye’de belediyelerde kriz yönetimi. Orion Yayınevi.
• Yılmaz, A. (2003). Afet yönetimi, Pegem A. Yayıncılık.