The Effects of the Second Karabakh War on the Integration Process of the Turkic World

Year 2025, Volume: 16 Issue: 48, 1142 - 1155, 30.11.2025

Esma Özdaşlı

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1654965

Abstract

The Second Karabakh War began on September 27, 2020, and finished on November 10, 2020, with the signing of a trilateral declaration between Azerbaijan, Armenia, and Russia. During this conflict, in which Azerbaijan ended a thirty-year occupation, Türkiye's multifaceted support for Azerbaijan, both at the official level and in terms of public opinion, generated significant international repercussions. The outcome of Türkiye-Azerbaijan multidimensional cooperation in Karabakh has had profound effects on the Turkic world. This development has fostered a stronger will to establish closer cooperation among Turkic states and to enhance collaboration, particularly in military/security areas that had previously remained in the background. The official establishment of the Organization of Turkic States in 2021, whose foundations were laid at the Summits of Heads of State of Turkic-Speaking Countries in 1992, is considered a concrete manifestation of the growing expectations for integration in the Turkic world. This study examines the effects of Türkiye-Azerbaijan cooperation during the Second Karabakh War on Turkic world integration through qualitative research methods.

Keywords

Second Karabakh War , Turkiye , Azerbaijan , Turkish World , Integration

Ethical Statement

The study does not necessitate an approval of ethical committee.

İkinci Karabağ Savaşı’nın Türk Dünyasının Bütünleşme (Entegrasyon) Sürecine Etkileri

Abstract

27 Eylül 2020’de başlayan İkinci Karabağ Savaşı Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında 10 Kasım 2020’de imzalanan Üçlü Bildiri ile sona ermiştir. Azerbaycan'ın 30 yıllık işgale son verdiği bu savaş sırasında Türkiye'nin hem resmi düzeyde hem de kamuoyu nezdinde Azerbaycan'a verdiği çok yönlü destek, uluslararası alanda büyük yankı uyandırmıştır. Türkiye-Azerbaycan çok yönlü iş birliğinin Karabağ’da ortaya koyduğu sonuç, Türk dünyasında da büyük etki yaratmıştır. Türk devletleri arasında daha yakın iş birliği kurulmasına, özellikle de daha geri planda kalan askeri/güvenlik konularında iş birliğinin artırılmasına dair daha güçlü bir irade ortaya çıkmıştır. 1992 yılında Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirveleri ile temelleri atılan Türk Devletleri Teşkilatı’nın 2021’de kurulması da Türk dünyasında giderek artan daha sıkı bütünleşme beklentilerinin bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, İkinci Karabağ Savaşı’ndaki Türkiye-Azerbaycan iş birliğinin Türk dünyası entegrasyonuna etkisini nitel araştırma yöntemiyle ele almaktadır.

Keywords

İkinci Karabağ Savaşı , Türkiye , Azerbaycan , Türk Dünyası , Bütünleşme

Ethical Statement

Etik kurul belgesi gerektiren bir çalışma değildir.

References

• Akıncı, A. ve Jafarli, J. (2020). Rusya kıskacındaki Türk devletlerinin kimlik mücadelesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(4), 505-524.
• Amirbek, A., Anuarbekuly, A. ve Makhanov, K. (2017). Türk dili konuşan ülkeler entegrasyonu: Tarihsel geçmişi ve kurumsallaşması. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 164-204.
• Anadolu Ajansı. (2025). Azerbaycan'ın Gebele şehrinde "Türk Devletleri Teşkilatı 12. Zirvesi" başladı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/azerbaycanin-gebele-sehrinde-turk-devletleri-teskilati-12-zirvesi-basladi/3709716 adresinden 1 Kasım 2025 tarihinde alınmıştır.
• ANKASAM. (2024). Kazakistan ve Kırgızistan, müttefiklik ilişkilerinin derinleştirilmesi ve genişletilmesine ilişkin bir Antlaşma imzaladı. https://www.ankasam.org/kazakhstan-and-kyrgyzstan-signed-a-treaty-on-deepening-and-expanding-allied-relations/ adresinden 1 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti. (2024). Azərbaycan-Özbəkistan sənədləri imzalanıb. https://president.az/az/articles/view/66727 adresinden 11 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• Beylur, S. (2021). Türk Dünyası bütünleşmesinde yeni bir dönüm noktası: “Türk Dünyası 2040 vizyonu” (Weekly E-bulletin No. 331). Eurasian Research Institute. https://www.eurasian-research.org/wp-content/uploads/2021/12/Haftalik-e-bulten-29.11.2021-05.12.2021-No-331.pdf
• Bilder, R. B. (1986). An overview of international dispute settlement. Emory Journal of International Dispute Resolution, 1(1), 1‐32.
• Birdişli, F. (2020). Bölgesel güvenlik. O. Bingöl ve A. B. Varlık (Ed.), Güvenlik çalışmaları: Kuramsal yaklaşımlar içinde Cilt I, İstanbul Arel Üniversitesi Yayınları.
• Campbell, M. (2024). Drone proliferation dataset. Center for a New American Security. https://www.cnas.org/publications/reports/drone-proliferation-dataset adresinden 11 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Carleton Univesity. (2024). Extension: What is regional integration?. https://carleton.ca/ces/eulearning/?p=279 adresinden 21 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Dedeoğlu, B. (2015). Uluslararası ilişkilerde özel bir alan: Bölgesel bütünleşme. Yeniyüzyıl.
• Əsədova, N. (2023). Xəzər Dənizinin enerji resurslarından istifadədə Azərbaycan-Türkmənistan əlaqələri. Şərq Araşdırmaları, 2, 113-118.
• Günay, Ü. (1989). Din ve sosyal bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(6), 1-14.
• Haas, E. B. (1961). International integration: The European and the universal process. International Organization, 15(3), 366–392. https://doi.org/10.1017/S0020818300002207
• Kaya, E. (2024). Azerbaycan-Türkmenistan ilişkileri ve son dönemdeki yakınlaşmanın ana dinamikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, 17(46), 172-207.
• Kırım Haber Ajansı. (2023a). Türk Dünyası harekete geçti: Kazakistan'dan Azerbaycan'a Karabağ desteği!. https://www.qha.com.tr/turk-dunyasi/turk-dunyasi-harekete-gecti-kazakistan-dan-azerbaycan-a-karabag-destegi-478214 adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Kırım Haber Ajansı. (2023b). Türk Dünyasından ilk adım: Özbekistan'dan Azerbaycan'a Karabağ desteği. https://www.qha.com.tr/turk-dunyasi/turk-dunyasindan-ilk-adim-ozbekistan-dan-azerbaycan-a-karabag-destegi-478168 adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Modern.az. (2025). Özbəkistana da şəxsiyyət vəsiqəsi ilə gedə biləcəyik. https://modern.az/olke/505249/zbekistana-da-shexsiyyet-vesiqesi-ile-gede-bileceyik/ adresinden 02 Şubat 2025 tarihinde alınmıştır.
• Omirgazy, D. (2024). Azerbaijan, Armenia hold peace talks in Almaty. The Astana Times, https://astanatimes.com/2024/05/azerbaijan-armenia-hold-peace-talks-in-almaty/ adresinden 12 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Organization of Turkic States. (2023, September 9). Statement by the Secretary General of the Organization of Turkic States on so-called "presidential elections" organized by the illegal regime in the territory of the Republic of Azerbaijan. https://www.turkicstates.org/en/news/statement-by-the-secretary-general-of-the-organization-of-turkic-states-on-so-called-presidential-elections-organized-by-the-illegal-regime-in-the-territory-of-the-republic-of-azerbaijan adresinden 4 Kasım 2025 tarihinde alındı.
• Outzen, R. (2024). Security and military cooperation among the Turkic states in the 2020s. S. E. Cornell (Ed.) Türkiye’s return to Central Asia and the Caucasus içinde (s. 15-29). Central Asia-Caucasus Institute.
• Oxu.az. (2024, 10 Kasım). İkinci Karabağ Savaşı'nı sona erdiren Üçlü Bildirinin imzalanmasının üzerinden dört yıl geçti. https://oxu.az/tr/gundem/ikinci-karabag-savasi-ni-sona-erdiren-uclu-bildirinin-imzalanmasinin-uzerinden-dort-yil-gecti adresinden 4 Kasım 2025 tarihinde alınmıştır.
• Özdaşlı, E. ve Kula, C. G. (2023). Bölgesel ve küresel aktörlerin politikaları çerçevesinde İkinci Karabağ Savaşı’nın analizi. E. Özdaşlı, H. Cabbarlı ve E. Paşa (Der.) Türk Dünyasının güncel meseleler: Devlet, toplum ve siyaset içinde (s. 85-162). Nobel Yayınları.
• Ploecki, F. (2019). A novel institution: The zollverein and the origins of the customs union (Discussion paper No. 2019-05). Jean Monnet Centre of Excellence in International Trade and Global Affairs Discussion Papers. https://iit.adelaide.edu.au/ua/media/2051/2019-05-a-novel-institution-fp-final.pdf
• Protocol on the Nagorno-Karabakh conflict. (1994, May 5). UN Peacemaker. https://peacemaker.un.org/sites/default/files/document/files/2024/05/bishkek20protocol.pdf adresinden 04 Kasım 2025 tarihinde alınmıştır.
• Putin, V. (2011). Article published in the newspaper Izvestia a new integration project for Eurasia: The future in the making. http://archive.government.ru/eng/docs/16622/print/ adresinden 1 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Reçber, K. (2006). Avrupa güvenlik ve savunma sisteminde NATO’nun dışlanma olasılığına hukuksal bir bakış. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (34), 19-33.
• Sarıkaya, Y. (2021). Türk Dünyasında örgütlenme ve bütünleşme süreci. Kriter, 6(62), https://kriterdergi.com/dosya-turk-dunyasi/turk-dunyasinda-orgutlenme-ve-butunlesme-sureci adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Schimmelfennig, F. (2010). Integration theory. M. Egan, N. Nugent ve W. Paterson (Eds.) Studying the European Union: Current and future agendas içinde (s. 37-59), Palgrave Macmillan.
• Sharp, P. (2009). Diplomatic theory of international relations. Cambridge University Press.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2025). Türkiye - Ermenistan Siyasi İlişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ermenistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden 04 Kasım 2025 tarihinde alınmıştır.
• The Kootneeti. (2024). Integration in international relations: Definition and types. https://thekootneeti.in/2022/09/19/integration-in-international-relations-definition-and-types/#:~:text=Integration%20in%20international%20relations%20refers,political%20integration%2C%20and%20cultural%20integration adresinden 21 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tokatlıoğlu, M. (1999). Bütünleşme biçimleri ve Avrupa Birliği. Dış Ticaret Dergisi, 4(15), 89-117.
• TRT Avaz. (2023). Türk Devletleri Teşkilatı, Karabağ'da düzenlenen sözde seçimleri kınadı. https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/turk-devletleri-teskilati-karabagda-duzenlenen-sozde-secimleri-kinadi/64fc909b976b97c74e9916a1 adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• TRT Haber. (2023). İslam İşbirliği Teşkilatı'ndan çağrı: Karabağ'daki sözde seçimleri tanımayın. https://www.trthaber.com/haber/azerbaycan/islam-isbirligi-teskilatindan-cagri-karabagdaki-sozde-secimleri-tanimayin-794516.html adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024a). Türk Konseyi hakkında. https://www.turkicstates.org/tr/turk-konseyi-hakkinda adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024b). Türk DEVLETLERİ Parlamenter Asamblesi. https://www.turkicstates.org/tr/partner-detay/turkpa-tr adresinden 4 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024c). Türk Akademisi. https://www.turkicstates.org/tr/iliskili-kurumlar/turk-akademisi_1 adresinden 4 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024d). Türk Kültür ve Miras Vakfı. https://www.turkicstates.org/tr/iliskili-kurumlar/turk-kultur-ve-miras-vakfi_5 adresinden 4 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024e). Ortak Türk Ticaret ve Sanayi Odası. https://www.turkicstates.org/tr/iliskili-kurumlar/ttso_6 adresinden 3 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk Devletleri Teşkilatı. (2024f). Garabagh Declaration of the informal summit of the Organization of Turkic States. https://www.turkicstates.org/u/d/haberler/garabagh-declaration-3357-261.pdf adresinden 12 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği. (2022). https://www.mgk.gov.tr/index.php/tdt-uye-ulkeler-mgk-toplantisi-290601072022 adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2024). Ekonomik İşbirliği Teşkilatı. https://www.mfa.gov.tr/ekonomik-isbirligi-teskilati-_eit_.tr.mfa adresinden 17 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması. (2024). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/05/20110528m1-30-1.pdf adresinden 22 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• TÜRKSOY. (2024). Tarihçe. https://www.turksoy.org/tarihce adresinden 10 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Valiyev, C. (2023). Azerbaycan'ın Karabağ'daki antiterör operasyonu. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-azerbaycanin-karabagdaki-antiteror-operasyonu/2996544 adresinden 21 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Yapıcı, M. İ. (2007). Uluslararası ilişkiler disiplininde entegrasyon teorilerinin yeri ve etkinliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(3), 30-157.
• ЕАЭС. (2024). http://www.eaeunion.org/#about-administration adresinden 9 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Қыдырбаева, А. (2023). Қазақ-өзбек мемлекеттік шекарасы шегенделді-СІМ. Курсив. https://kz.kursiv.media/kk/2023-07-10/qazaq-oezbek-memlekettik-shekarasy-shegendeldi-sim/ adresinden 11 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Оспан, Ж. (2024). Қазақстан – өзбекстан: қарым-қатынастың жаңа кезеңі. Egemen Qazaqstan. https://egemen.kz/article/359828-qazaqstan-%E2%80%93-ozbekstan-qarym-qatynastynh-dganha-kezenhi adresinden 11 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.