Türkiye’ de 1960-2000 Yılları Arasında Uygulanan Tekstil Baskı Teknolojilerinin Desenler Üzerinden İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 84 - 108, 15.04.2022

Eda Turan , Zehra Doğan Sözüer

Öz

Kumaş desen tasarımı, örtünmenin tarihi kadar eski ve uygarlıklar hakkında fikir veren kaynaklar olmakla beraber günümüzde; sosyal ve sanatsal unsurları içinde barındıran görsel kodlardır. Kendini ifade etme, ait olma ve temelinde örtünme ihtiyaçlarını karşılanması teknolojik dönüşümlerin miladı olarak kabul edilen sanayi devrimi ile hızlanmış ve günümüzde hayal edilen tasarımlar, iki ve üç boyutta simülasyonlar ile öngörülerek hızlı bir bir şekilde üretilir hale gelmiştir. Araştırmanın amacı, aradaki teknoloji devriminin sonuçlarının gözlemlendiği, teknoloji transferlerinin yapıldığı ve özellikle, iki farklı sosyo ekonomik grubun tercihi olmuş marka üzerinden, Türkiye’deki baskı teknolojilerinin gelişimini desen modası ve üretimi üzerinden incelemektir. Bu bağlamda araştırma örneklemini Sümerbank ve Vakko markaları oluşturmuştur. Markaların belirlenmesinde belirleyici unsur, hem desen tasarımı hem baskı üretimi yaparak Türkiye tekstil baskı tarihinin gelişiminde referans kabul edilebilecek kadar üretim yapmış markalar olmaları, aynı zamanda tasarım üsluplarını farklı düzeyde dönemin kumaşlarına yansıtmış olmalarıdır. Araştırma kapsamında örneklemin 1960 – 2000 yılları arasında uygulanan baskı yöntemleri karşılaştırılarak incelenmiştir. İncelenen desenler; arşiv tarama, literatür incelemesi ve yerinde ziyaret ile elde edilmiştir. Araştırma bulgularına göre Vakko yalnızca Şablon baskı tekniği kullanarak baskı üretimi yaparken Sümerbank’ın aynı dönemde rulo, film baskı ve rotasyon baskı teknikleri ile kumaşa desen baskısı yapıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sümerbank, Vakko, Tekstil, Tasarım, Baskı, Moda, Giyim

Kaynakça

• Amanda Briggs - Goode, A. R. (2013). Printed Textile Design. A. B. Goode içinde, Printed Textile Design (s. 108). London: Laurence King Publishing.
• Bulgun, E. Y., Adanır, E. Ö., & Er, F. D. (2015). Türkiye Baskı Desenleri Tarihi: Sümerbank Örneği 1956 - 2000. İzmir, Türkiye: İzmir Ekonomi Üniversitesi.
• Digital Textiles. (2022, Şubat 16). Digital Textiles: http://digitaltextiles.net/wp-content/uploads/2016/04/Digital-Textile-and-Fashion-students-print-and-design-thesis-projects-assignments-services-Pattern-Design.jpg adresinden alındı
• Er, F. D. (2011). Sümerbank İzmir Halkapınar Basma Sanayii Müessesesi'ne Ait Desen Albümlerinin Güncellenmesi, Arşivlenmesi ve Korunması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı Sanatta Yeterlik Tezi.
• Gürcüm, B. H., & Karakaş, F. (2017). Baskılı Döşemelik Kumaşlarda Tüketici Desen Tercihlerinin İncelenmesi. Akademik Sanat; Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 45 - 70.
• Hayat Dergisi. (1964, Aralık 17). Vakko 1965 Koleksiyonundan Seçmeler. Hayat Dergisi(52).
• Hayat Dergisi. (1964, 12 17). Vakko Eşarplarının 1965 Koleksiyonundan Seçmeler. Hayat Dergisi, s. 22 - 23.
• Hayward, J. (2016, Şubat 23). Linkedin. Brief History of Dye Sublimation Printing by Dr Justin Hayward, Cambridge Investment Research: https://www.linkedin.com/pulse/brief-history-dye-sublimation-printing-dr-justin-hayward-hayward/ adresinden alındı
• Kaya, R. (1974). Türk Yazmacılık Sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Kı International Corporation. (2022, Şubat 16). kiintl: http://www.kiintl.com/1/product.php?productid=16304&cat=0&page=3&js=n adresinden alındı
• Kibar, Z. (2000). Desen Gravür ve Şablon Teknolojisi. Bursa: Tübitak Marmara Araştırma Merkezi Tekstil Enstitüsü Araştırma Laboratuvarı.
• Meller, S., & Elffers, J. (2010). Textile Designs. London: Thames & Hudson.
• Memiş, Y. (2017). Süblimasyon Transfer Baskı Tekniğinde Üretim Aşamasında Kumaş Üzerindeki Renk ve Desen Oluşumunu Etkileyen Faktörler. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil ve Moda Tasarımı Anasanat Dalı - Yüksek Lisans Tezi.
• Mimaki. (2022, Şubat 16). Baski Makineler. Mimaki: https://www.mimaki.com.tr/products/tekstil-baski-makineleri/tx300p-1800b/ adresinden alındı
• Mimaki. (2022, Şubat 16). Baskı Makineleri. Mimaki: https://www.mimaki.com.tr/products/dye-sublimation-2-tr/ts300p-1800/ adresinden alındı
• National Museum of American History. (2022, Şubat 16). American History: https://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_1952731 adresinden alındı
• Öpöz, N. (2018). 20. Yüzyıldan Günümüze Tekstil Yüzey Tasarımının Giyim Tasarımına Yansımaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı - Yüksek Lisans Tezi.
• Reich, T. (2022, Şubat 16). Kenilworth. Victor & Albert Museum. adresinden alındı
• Reich, T. (2022, Şubat 16). Kenilworth. Victor & Albert Museum: https://collections.vam.ac.uk/item/O1191290/kenilworth-screen-printed-cotton-reich-tibor/ adresinden alındı
• Royal Calorina Corporation. (2022, Şubat 17). Royal Calorina: https://www.royalcarolina.com/5-rotary-screen-printing-facts/ adresinden alındı
• Rüzgar, A. (2019). Rotasyon ve Dijital Reaktif Baskıların Çevresel Etkilerinin Yaşam Döngüsü Analizi Tekniğiyle Karşılaştırılması. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı - Yüksek Lisans Tezi.
• Squires, E. (2022, Şubat 17). Sunfield. Victor & Albert Museum: https://collections.vam.ac.uk/item/O261697/sunfield-furnishing-fabric-eddie-squires/ adresinden alındı
• Thompson, W. (2003, Ekim). The Printed Image in the West: Woodcut. Heilbrunn Timeline Of Art History. (T. M. Art, Dü.) New York, Central Park, America. Şubat 10, 2022 tarihinde https://www.metmuseum.org/toah/hd/wdct/hd_wdct.htm adresinden alındı
• Tunçel, O. (2019). Dijital Çağda Baskı Teknolojileri. Sanat Tarihi Dergisi (STD), 361 - 377.
• Tural Makine. (2022, Şubat 16). Baskı Makineleri. Tural Makine: https://turalmakina.com.tr/tr-32-TC320-METRAJ-TRANSFER-BASKI-MAKINAESI.html adresinden alındı
• Uğur, E. (2019). Transfer Baskı Tekniğinin Basım Yayın Teknolojileri Programlarında Okutulan Baskı Teknikleri Dersine Entegrasyonu. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 253 - 266.
• Vakko. (1987). Vakko 1987 - 88 Sonbahar/Kış Eşarp Koleksiyon Kataloğu. Vakko Yayınları.
• Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi İşletmeleri A.Ş. (2013). Vakko Eşarp Dün Bugün Yarın. İstanbul: Vakko Yayınları.
• Wanek, R. (2022, Şubat 17). Location Scout Part II: Resist Block Printing. Victor & Albert Museum: https://www.vam.ac.uk/blog/fabric-of-india/location-scout-part-ii-resist-block-printing adresinden alındı
• Wanek, R. (2022, Şubat 17). Location Scout Part II: Resist Block Printing. Victor & Albert Museum: https://www.vam.ac.uk/blog/fabric-of-india/location-scout-part-ii-resist-block-printing adresinden alındı
• Watt, M. (2004, Ekim). Heilbrunn Timeline Of Art History. Nineteenth-Century European Textile Production. New York, Central Park, America: The Metropolitan Museum of Art. Şubat 10, 2022 tarihinde https://www.metmuseum.org/toah/hd/txtn/hd_txtn.htm adresinden alındı
• Westerfield, J. (2022, Şubat 16). Printed Cotton. Victor & Albert Museum: https://collections.vam.ac.uk/item/O319338/printed-cotton/?carousel-image=2018KX4444 adresinden alındı
• Y, A. (2018, Haziran 24). Dye Sublimation Printing: History and How It Works. ComboInk: https://www.comboink.com/blog/dye-sublimation-printing-history-and-how-it-works/#:~:text=The%20earliest%20evidence%20of%20this,he%20observed%20that%20dyes%20sublimate.&text=The%20Jet%20Propulsion%20Lab%20in,used%20the%20dye%20sublimation%20method. adresinden alındı
• Yörük, E. Y. (2019). Tekstil Baskıcılığında Teknolojiye Bağlı Değişen Tasarım Anlayışı . İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anadanat Dalı - Yüksek Lisans Tezi.
• Yüksel, D. (2009). Farklı Özelliklerdeki Tekstil Desenlerinin Günümüz Baskı Stilleri İle Basılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı - Yüksek Lisans Tezi.