Yetişkinler İçin Beslenme Bilgi Düzeyi Türkçe Formunun Ergenlerde Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 78 - 88, 29.04.2025

Özlem Yılmaz Demirel , Beyza Erkoç , Esma Özmaya

Öz

Beslenme; yaşamsal faaliyetlerin sağlıklı bir biçimde devam edebilmesi için hayati önem taşımaktadır. Küçük yaşlardan itibaren kazanılan beslenme alışkanlıkları; bireyin yaşam boyu beslenme şekline doğrudan etki etmektedir. Bu bağlamda beslenmeye dair doğru bilgi ve alışkanlıkların kazanılması kritik bir öneme sahiptir. Ergenlik dönemi de bu kritik evrelerden biridir denilebilir. Bu verilerden hareketle; ilgili çalışma kapsamında yetişkinler için geliştirilmiş olan “Yetişkinler İçin Beslenme Bilgi Düzeyi Ölçeği”nin (YETBİD) ergen gruplarla da kullanılabilmesi amacıyla geçerlik güvenirlik çalışması yapılmıştır. Basit tesadüfi örnekleme yönteminin kullanıldığı çalışma kapsamında 2023-2024 eğitim öğretim yılında Karaman il merkezindeki resmi liselerde uygulama yapılmıştır. Araştırmaya ebeveynlerinden ve kendilerinden onay alınan 425 lise öğrencisi katılmıştır. Katılımcılara “Yetişkinler İçin Beslenme Bilgi Düzeyi (YETBİD)” uygulanmıştır. Verileri analiz etmek için SPSS 22 paket programı aracılığıyla; doğrulayıcı faktör analizi (CFA), standart hata, z ve p değerleri, t-testi, Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı, Pearson korelasyon analiz ve tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen verilerin analizleri kapsamında YETBİD’in ergenler için kullanılabileceği ve literatürde yer alacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ergenler , Beslenme Bilgi Düzeyi , Ölçek , Ölçek Uyarlama , Geçerlik ve Güvenirlik

Examining the Validity and Reliability of the Turkish Nutrition Knowledge Level Scale for Adults in Adolescents

Öz

Nutrition is essential for maintaining healthy bodily functions. Eating habits acquired from an early age directly affect an individual's lifelong dietary habits. In this context, gaining correct knowledge and habits regarding nutrition is of critical importance. It can be said that adolescence is one of these critical stages. Within the scope of this study, a validity and reliability study was conducted to test whether the “Nutrition Knowledge Level Scale for Adults” (YETBİD), which was developed for adults, could also be used with adolescent groups. Within the scope of the study, in which the simple random sampling method was used, the application was carried out in public high schools in the city center of Karaman in the 2023-2024 academic year. 425 high school students, whose consent was obtained from their parents and students themselves participated in the research. “Nutrition Information Level for Adults (YETBİD)” was applied to the participants. To analyze the data, with the SPSS 22 package program; Confirmatory factor analysis (CFA), standard error, z and p values, t-test, Cronbach's alpha internal consistency coefficient, Pearson correlation analysis, and one-way analysis of variance were used. Within the scope of the analysis of the data obtained from the study, it was concluded that YETBİD can be used for adolescents and will be included in the literature.

Anahtar Kelimeler

Adolescents , Nutrition Knowledge Level , Scale , Scale Adaptation , Validity and Reliability

Kaynakça

• Aydın, R., Öz, F., Metintaş, S., Emiral, G. Ö. ve Önsüz, M. F. (2014). Adölesan beslenme bilgi düzeyi (Abbid) ölçeği geliştirilmesi ve geçerlilik-güvenirlik çalışması. Halk Sağlığı Kongresi.
• Batmaz, H. (2018). Yetişkinler için beslenme bilgi düzeyi ölçeği geliştirilmesi ve geçerlik-güvenirlik çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Baysal A. (2011). Beslenme. Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
• Büyüköztürk Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri el kitabı, istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Demir, G.C. (2005). Okul çağı çocukları ve adölesan beslenmesi. Türkiye Klinikleri J Pediatr, 1, 25-30.
• Demirezen, E. ve Coşansu, G. (2005). Adölesan çağı öğrencilerde beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 14(8), 174-178.
• Dölekoğlu, C.Ö. ve Yurdakul, O. (2004). Adana ilinde hane halkının beslenme düzeyleri ve etkili faktörlerin logit analizi ile belirlenmesi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 8, 62-86.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis. Pearson Education Limited.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Publications.
• Matsumoto, M., Tanaka, R. ve Ikemoto S. (2017). Validity and reliability of a general nutrition knowledge questionnaire for japanese adults. J Nutr Sci Vitaminol, 63(5), 298-305. https://doi.org/10.3177/jnsv.63.298.
• Miller, L.M.S. ve Cassady, D.L. (2015). The effects of nutrition klowledge on food label use. A review of the literature. Appetite, 92, 207-216. https://doi.org/10.1016/j.appet.2015.05.029.
• Nişançı Kılınç, F. ve Çağdaş, D. (2012). Sağlık meslek lisesi öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarının, beslenme bilgi düzeylerinin ve vücut bileşenlerinin değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi, 47(3), 181-188. https://doi.org/10.4274/tpa.842
• Özdoğan Y. (2013). Adölesanların yeme davranışı ve beslenme bilgilerini saptamaya yönelik ölçek geliştirme çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sachdev, P.K., Freeland-Graves, J. ve Babaei, M. (2020). Development and validation of the dental nutrition knowledge competency scale for low-ıncome women. Public Health Nutr. 23(4): 691-700. https://doi.org/10.1017/S1368980019002714.
• Şanlıer, N. ve Güler, A. (2005). İlköğretimin ikinci kademesinde eğitim gören öğrencilere verilen beslenme eğitiminin öğrencilerin beslenme bilgi düzeyi ve alışkanlıklarına etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 32(2), 31-38. https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/411/345
• Şencan H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde geçerlilik ve güvenirlik. Ankara: Seçkin Matbaası.
• Tayhan Kartal, F., Arslan Burnaz, N., Yaşar, B., Sağlam, S. ve Kıymaz, M. (2019). Adölesanların beslenme bilgi düzeylerinin beslenme ve egzersiz alışkanlıkları üzerine etkisinin incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 280-295. https://doi.org/10.33459/cbubesbd.590620.
• Whati, L., Senekal, M., Steyn, N. P, Lombard, C. ve Nel, J. (2009). Development of a performance-rating scale for a nutrition knowledge test developed for adolescents. Public Health Nutr. 12(10): 1839-45. https://doi.org/10.1017/S1368980008004679.
• Whati, L.H., Senekal, M., Steyn, N.P., Nel, J.H., Lombard, C. ve Norris, S. (2005). Development of a reliable and valid nutritional knowledge questionnaire for urban South African adolescents. Nutrition, 21(1), 76-85. https://doi.org/10.1016/j.nut.2004.09.011.
• Yardımcı, H. ve Özçelik, A. Ö. (2015). Üniversite öğrencilerinin öğün düzenleri ve beslenme eğitiminin beslenme bilgisine etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 43(1), 19-26.
• Zinn, C., Schofield, G. ve Wall, C. (2005). Development of a psychometrically valid and reliable sports nutrition knowledge questionnaire. J Sci Med Sport, 8(3): 346-51. https://doi.org/10.1016/s1440-2440(05)80045-3. PMID: 16248475.