ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ VE ÖĞRETİM ÜYELERİNİN YAPAY ZEKÂYA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 35 - 52

Hasan Altuntaş , Ersoy Karabay

Öz

Bu çalışma insan benzeri zekânın makinelere aktarılmasını sağlayan becerileri bir bilim ve mühendislik alanı olarak ele alan ve insan beyninin işleyişini modellemeye çalışan bir alan olan yapay zekâ konusunda yapılmış bir araştırmadır. Araştırmada, üniversite öğrencileri ve öğretim üyelerinin yapay zekâyı nasıl algıladıklarını anlamak için metaforlar aracılığıyla yapılan bir araştırmaya odaklanılmıştır. Katılımcılar, yapay zekâyı "Yapay zekâ …… gibidir. Çünkü ……" cümlesini tamamlayarak ifade etmişlerdir. Edinilen bulgular içerik analizi ve betimsel analiz yöntemleriyle incelenmiş ve araştırmacılar tarafından belirli temalar altında kategorize edilmiştir. Bir diğer unsur da katılımcıların gelişimsel dönemlerindeki farklılıktır. Katılımcılardan 18-25 yaş arası dönemi kapsayan beliren yetişkinlik dönemindeki üniversite öğrencileri ile yetişkinlik dönemindeki öğretim üyelerinin oluşturdukları metaforlar ve ortaya çıkan temalar hem betimsel hem de içerik analizi ile ortaya konmuş ve görsel araçlarla şekillendirilmiştir. Verilerin analizi sürecinde araştırmacılar MAXQDA 2024 programından yararlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Beliren Yetişkinlik, Metafor, Algı

Etik Beyan

KIRŞEHİR AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİK KURULU Karar Tarihi: 12.06.2024 Karar No: 2024/0538 Karar sonucu: Kabul (Oybirliği ile)

METAPHORICAL PERCEPTIONS OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE AMONG UNIVERSITY STUDENTS AND FACULTY MEMBERS

Öz

This study focuses on artificial intelligence, a field that models human brain function and transfers human-like intelligence to machines as a science and engineering discipline. The research aims to understand how university students and faculty members perceive artificial intelligence through metaphors. Participants completed the sentence "Artificial intelligence is like... because..." to express their views. The findings were analysed using content and descriptive analysis methods and categorized under specific themes by the researchers. Another aspect considered was the developmental differences among participants. The metaphors and emerging themes from university students in the emerging adulthood period (ages 18-25) and faculty members in adulthood were presented through both descriptive and content analysis and illustrated with visual tools. The researchers utilized the MAXQDA 2024 program for data analysis.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Emerging Adulthood, Metaphor, Perception

Kaynakça

• Aktaş, Y. (1997). Üniversite öğrencilerinin uyum düzeylerinin incelenmesi: Uzunlamasına bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 107-110.
• Aktaş, A. (2021). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre yapay zekâ: Bir metafor çalışması. 1. Ulusal Eğitimde Yapay Zekâ Uygulamaları Kongresi. Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Arnett, J. J. (1994). Are college students adults? Their conceptions of the transtation to adulthood. Journal of Adult Development, (1), 154-168.
• Arnett, J.J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, (55), 469-480.
• Arnett, J. J., Ramos, K. D., & Jensen, L. A. (2001). Ideological views in emerging adulthood: Balancing autonomy and community. Journal of Adult Development, (8), 69-79.
• Booth, W. C. (1978). Ten literal" theses". Critical Inquiry, 5(1), 175-176.
• Buchanan, B. G. (2005). A (very) brief history of artificial intelligence. AI Magazine, 26(4). 53-60.
• Bukobza, G. (2009). Relations between rebelliousness, risk-taking behavior, and identity status during emerging adulthood. Identity: An International Journal of Theory and Research, 9(2), 159-177.
• Demir, İ., & Derelioğlu, Y. (2010). Gençlerde otoriteryenizmin yordayıcıları olarak kimlik statüleri ve kimlik stillerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 99-119.
• Demirci, K. (2016). Metafor: Bir anlatım ve üretim mekanizması. İçinde Sarıca, M. & Sarıca, B. (Ed.), Dil Bilimleri Kültür ve Edebiyat (ss. 330-343). Ankara: Padam Yayınları.
• Demirtaş, E & Türksoy, E. (2023). İlkokul eğitim paydaşlarının yapay zekâya yönelik metaforik algıları. İçinde
• Korkmaz, F. & Güçlü, H.A. (Ed.), Tam Metinler Kitabı Ufuk Unıversıty 2nd International Congress on Social Sciences (ss. 194-207). Ankara: Ufuk Üniversitesi Yayınları.
• Doğan, A., & Cebioğlu, S. (2011). Beliren yetişkinlik: Ergenlikten yetişkinliğe uzanan bir dönem. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 11–21.
• Erikson, E. H. (1984). İnsanın Sekiz Çağı (Çev. T.B. Üstün, & V. Şar). Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Gondal, K. M. (2018). Artificial intelligence and educational leadership. Annals of King Edward Medical University, 24(4), 1-2.
• Gravetter, J. F., & Forzano, L. B. (2012). Research methods for the behavioral sciences (4. Baskı). USA: Linda Schreiber-Ganster.
• Güneş, A., & Fırat, M. (2016). Açık ve uzaktan öğrenmede metafor analizi araştırmaları. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 2(3), 115-129.
• Hoşgör, D. G., Güngördü, H., & Hoşgör, H. (2023). Sağlık profesyonellerinin yapay zekâya ilişkin görüşleri: Metaforik bir araştırma. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 71-87.
• Jain, S., (2018). Human resource management and artificial intelligence. International Journal of Management and Social Sciences Research, 7(3), 56-59.
• Lakoff, G., & Johnson M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago.
• McCarthy, J. (2007, November 12). What is artificial intelligence?. Retrieved from https://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai.pdf on the 02.01.2024
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks: SAGE.
• Nilsson, N. J. (1982). Principles of artificial intelligence. NewYork: Springer.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. (3rdEdition). Thousands Oaks: SAGE.
• Pohl, J. (2015). Artificial superintelligence: Extinction or nirvana?. In Proceedings of InterSymp-2015, IIAS, 27th International Conference on Systems Research, Informatics, and Cybernetics.
• Reese, B. (2020). Yapay zekâ çağı: Dördüncü çağ akıllı robotlar, bilinçli bilgisayarlar ve insanlığın geleceği. (Çev. M. Doğan). İstanbul: SAY Yayınları.
• Ricoeur, P. (2007). Yorum teorisi söylem ve artı anlam. (Çev. G. Y. Demir.). İstanbul: Paradigma.
• Russel, S., & Norvig, P. (2010). Artificial intellligence - a modern approach (3rd Edt.). France: Pearson Education.
• Saçan, S., Yaralı, K. T., & Kavruk, S. Z. (2022). Çocukların yapay zekâ kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (64), 274-296.
• Searle, J. R. (1980). Minds, brains, and programs. Behavioral and Brain Sciences, 3(3), 417–424. https://doi.org/10.1017/S0140525X00005756
• Sezer, E. (2003). Dilde ve edebiyatta yol metaforu. Kitaplık, (65), 88-92.
• Wheeler, C. J. (1987). The magic of metaphor: a perspective on reality construction. Metaphor and Symbolic Activity, 2(4), 223–237. https://doi.org/10.1207/s15327868ms0204_1
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zoltán, K. (2000). Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human feeling. Cambridge University Press.