KAMU KAYNAKLARININ ETKİN KULLANIMININ SOSYAL HAKLARA ETKİSİ

Year 2020, Issue: 2, 263 - 320, 29.07.2020

Eda Yıldız

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.681847

Abstract

Sosyal hakların gerçekleştirilmesi, bir hukuki problem olarak güncelliğini hiçbir zaman kaybetmemekte, anayasal sistemin başlıca konularından biri olarak varlığını sürdürmektedir. Her ne kadar, sosyal hakların tanınıp tanınmayacağına yönelik tartışmalar tarihsel olsalar da ekonomik kriz gibi istisnai durumlarda sözü geçen tarihsel tartışmalar biçim değişikliğine uğrayarak da olsa tekrarlanmaktadır. Ayrıca, sosyal hakların kapsamı sürekli olarak genişlemekte, gerçekleştirilmelerinde takip edilen usuller de çeşitlenmektedir. Bu açıdan, sosyal hakların tarihin akışı içindeki seyrini izlemek, siyasal ve hukuki sistemdeki kuruluşunu ve işleyiş mekanizmalarını gözlemlemek, bu hakların bugün alması gerekli olan biçimi tespit etmek açısından önem arz etmektedir. Kamu kaynaklarının sosyal hakların gerçekleştirilmesi bağlamında etkin kullanımı, mali koşullara, toplumun ihtiyaçlarına, yönetimin kalitesine ve toplumdaki talebin derecesi ile talepleri karşılamanın siyasi maliyetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu değişkenlerdeki değişimin hızı, kamu kaynaklarının kullanımında etkinliğin sağlanmasında olumlu ve olumsuz etkisi olan faktörlerin güncel olarak incelenmesini gerekli kılmaktadır. Zira haklar, yalnızca anayasalarda ve yasalarda kapsamları belirlenmekle gerçekleştirilemezler. Onları güvence altına almak için, zeminlerini de korumak gerekir.

Keywords

Liberal devlet, sosyal devlet, sosyalizm, sosyal demokrasi, sosyal haklar, kamu kaynakları

THE IMPACT OF EFFECTIVE USE OF PUBLIC RESOURCES ON SOCIAL RIGHTS

Abstract

The realization of social rights never loses its current status as a legal problem and continues to be one of the main issues of the constitutional system. Although the discussions about whether social rights will be recognized are historical, in exceptional cases such as the economic crisis, the mentioned historical discussions are repeated, albeit with a change of form. In addition, the scope of social rights is constantly expanding and the procedures followed in their implementation are diversified. In this respect, it is important to monitor the course of social rights in the course of history, to observe the establishment and functioning mechanisms in the political and legal system, to determine the form that these rights should take today. The effective use of public resources in the context of the realization of social rights varies depending on financial conditions, the needs of the society, the quality of management and the degree of demand in the society and the political cost of meeting the demands. The speed of the change in these variables necessitates the up-to-date analysis of the factors that have a positive and negative impact on ensuring the effectiveness in the use of public resources. Because rights cannot be realized only by determining their scope in the constitutions and laws. In order to secure them, it is also necessary to protect their ground.

Keywords

Liberal State, Social State, Socialism, Social Democracy, Social Rights, Public Sources

References

• Ağaoğulları, Mehmet Ali (Ed.) (2018) “Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler”, İletişim Yay., 8. Baskı, İstanbul.
• Akad, Mehmet, Vural Dinçkol, Bihterin, Bulut, Nihat (2016) “Genel Kamu Hukuku”, Der Yay. 12. Basım, İstanbul.
• Akçagündüz, Emre (2010) “Kamu Tercihleri Teorisi ve Türkiye’ye Olan Etkisi Üzerine”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, C.2, S.2, s.29-34.
• Akçay, Belgin (2012) “Yunanistan Ekonomisinde Devlet Borç Krizi-Cari Açık İlişkisi”, Maliye Dergisi, S. 163, s.15-35.
• Akyılmaz, Bahtiyar/ Sezginer, Murat/ Kaya, Cemil (2014) “Türk İdare Hukuku”, Seçkin Yay., 5. Baskı, Ankara.
• Aybay, Rona (2012) “Sosyalizmin Önemli Öncülerinden Robert Owen: Yaşamı, Eylemi, Öğretisi”, Alfa Yay., 1. Basım, İstanbul.
• Baloğlu, Uğur (2019) “Demokrasi, Popülizm ve Yok Olan Doğa”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, S.6, C.1, s.99-129.
• Bentham, Jeremy (2011) “Yasamanın İlkeleri”, Çev. Barkın Asal, Oniki Levha Yay. 1. Baskı, İstanbul.
• Beriş, Hamit Emrah (2012) “Çağdaş Liberalizmde Farklı Yönelimler: John Rawls ve Robert Nozick”, Liberal Düşünce Dergisi, s.197-205.
• Besnier, Jean Michel (2011) “Sosyalizm” (iç.) RAYNAUD, Philippe, RIALS, Stéphane, “Siyaset Felsefesi Sözlüğü”, Çev. İsmail Yerguz, Necmettin Kâmil Sevil, Emel Ergun, Hüsnü Dilli, İletişim Yay, 2. Baskı İstanbul s.815-830.
• Bishop, Matthew (2009) “Economics an A-Z Guide”, London, The Economist Books.
• Brennan, John (2015) “Liberteryenizm”, Çev. Atilla YAYLA, Liberte Yay., 1. Baskı, Ankara.
• Breuilly, John (1991) “Almanya’da Sosyal Demokrasi”, (iç.) “Batı Avrupa’da Sosyal Demokrasi”, Çev. Yurdakul Fincancı, Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
• Brienen, Marten (2016) “A Populism of Indignities: Bolivian Populism Under Evo Morales”, Brown Journal of World Affairs, S. 23, C. 1, s. 77-93.
• Buchanan, James M./Wagner, Richard (1987) “The Political Biases of Keynesian Economics”, (iç.), “Economics. Between Predictive Science and Moral Philosophy”, A&M University Press, Texas.
• Butler, Eamonn (2016) "Özgür Bir Toplumun Temelleri”, Çev. Hakan Şahin, Liberte Yay., 2. Baskı, İstanbul.
• Coşkun, Selim/ Dulkadiroğlu, Hakan (2018) “Amerika Birleşik Devletleri’nde İdari Devletin Gelişimi ve Woodrow Wilson’un Etkisi”. Journal of Political Administrative and Local Studies, C.1, S.2, s.21-54.
• Çakmak, N. Münci (2013) “İdare Hukukunda Kuramsal Olarak Kamu Yararı”, Seçkin Yay., 1. Bası, Ankara.
• Çubuk, Ali (1979) “Sosyal Politika”, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yay. No:123, Ankara.
• Dahl, Robert (1947) “The Science of Public Administration: Three Problems”, Administration Review, S.7, No. 1, s. 1-11.
• Deacon, Bob (2011) “Küreselleşme ve Sosyal Politika: Hakkaniyetli Refaha Tehdit”, Çev. Burcu Yakut-Çakar, Utku Barış Balaban, (iç.) “Sosyal Politika Yazıları”, (Der.) Ayşe Buğra, Çağlar Keyder, İletişim Yay. 5.Baskı, İstanbul, s.101-159.
• Denhardt, Janet/Denhardt, Robert (2011)“The New Public Service: Serving, Not Steering”, M.E. Sharpe yay., New York.
• Dericiler, Özge Yücel (2014), “Sosyal Haklar ve İnsan Hakları Hukuku Çerçevesinde Devletin Yükümlülükleri: Refah Devletinin Krizi Ekseninde Bir İnceleme”, Onikilevha Yay.1. Baskı, İstanbul.
• Desai, Meghnad (2017) “Kibir: Ekonomik Krizin Nedenleri ve Bir Sonraki Krizden Kaçınma Yolları”, Çev. Ebru Kılıç, KÜY, İstanbul. Eğilmez, Mahfi (2018) “Kamu Maliyesi”, Remzi Kit., 4. Baskı, İstanbul.
• Eğilmez, Mahfi (2011) “Küresel Finans Krizi”, Remzi Kit., 7. Basım, İstanbul.
• Elvan, Lütfi (2017) “Akıllı Şehirler: Lüks Değil İhtiyaç”, (içinde) “Dosya: Akıllı Şehirler”, İTÜ Vakfı Yay., S.77, İstanbul, s. 6-10.
• Engels, Friedrich (1990) “Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm”, Çev. Öner Ünalan, Sol Yay., 6. Baskı, Ankara.
• Esping-Andersen, Gøsta (2010)“Altın Çağ Sonrası? Küresel Bir Ekonomide Refah Devleti İkilemleri”, Çev. Burcu Yakut-Çakar, Utku Barış Balaban, (iç.) “Sosyal Politika Yazıları”, Ayşe Buğra, Çağlar Keyder, İletişim Yay., İstanbul.
• Evren, Çınar Can (2016) “Kamu-Özel İş Birlikleri: Kamu Hizmetlerinin Özel kişilere Sözleşme Yoluyla Gördürülmesinin Hukukî Rejimi”, Seçkin Yay., Ankara.
• Genç, Fatma Neval (2007) “Türkiye’nin Küreselleşme Politikası ve Kamu Yönetimine Etkileri”, (içinde) “Kamu Yönetimi Yazıları: Teoride Değişim Yeniden Yapılanma Sorunlar ve Tartışmalar”, Ed. Bilâl Eryılmaz, Musa Eken, Mustafa Lütfi Şen, Nobel Yay., Ankara, s.258-278.
• Giffinger, Rudolph/ Kramar, Hans/ Pichler-Milanović, Nataša/ Strohmayer, Florian (2014) “Smart City Profiles”, Deliverable 2.1 Part 1 Introduction, PLEEC (Planning For Energy Efficient Cities).
• Gobiet, Thomas (2010) “Sosyal Demokrasi El Kitabı-1: Sosyal Demokrasinin Temelleri”, Çev. Recai Hallaç, Friedrich-Ebert-Stiftung Sosyal Demokrasi Akademisi Aralık 2009, Bonn / Türkçe baskı, İstanbul.
• Göküş, Mehmet (2011) “Kamu Hizmeti: Kuram, Politika, Uygulama”, Çizgi Kit., 1. Baskı, Konya.
• Göze, Ayferi (2010) “Liberal Marxiste Faşist Nasyonal Sosyalist ve Sosyal Devlet”, Beta Yay. 6. Baskı, İstanbul, s.203. Gözler, Kemal (2009) “İdare Hukuku”, 2.Cilt, Ekin Yay. 2. Baskı, Bursa.
• Gulick, Luther (1937) “Notes on the Theory of Organisation”, (iç.) “Papers on the Science of Administration”, Ed. L. Gulick, L. Urwick, Institute of Government, New York.
• Gümüş, Tarık (2010) “Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü”, Onikilevha Yay.,1. Baskı, İstanbul.
• Gür, Timurhan/Akbulut, Hale (2012) “Gelişmekte Olan Ülkelerde Politik İstikrarın Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi”, Sosyo Ekonomi Dergisi, , S.1 C.1, s.281-300.
• Güriz, Adnan (1998) “Sosyal Demokrasi İdeolojisi”, AÜHF Yay. No:534, AÜHF Döner Sermaye Yay. No:49, Ankara.
• Güzel, Ali (2012)“Sosyal Devlet ve Sosyal Haklar”, (iç.) KABOĞLU, İbrahim (Ed.), “Anayasal Sosyal Haklar: Avrupa Sosyal Şartı, Karşılaştırmalı Hukuk ve Türkiye”, Legal Yay., 1. Baskı, İstanbul.
• Hayek, Friederich A. (2012) “Hukuk, Yasama ve Özgürlük”, Çev. Atilla Yayla, Mustafa Erdoğan, Mehmet Öz, Türkiye İş Bankası Yay., 1. Baskı, İstanbul.
• Hayek, Friederich A. (2014) “Kölelik Yolu”, Liberte Yay., 4. Baskı, Ankara.
• Laitman, Michael (2012) “Yeni Ekonominin Yararları”, Çev. Bnei Baruch Eğitim ve Araştırma Enstitüsü, Alter Yay., Ankara. Karaarslan, Erkan (2006) “Kamu Harcama Hukuku”, Yaklaşım Yay., 2006, Ankara.
• Karahanoğulları, Onur (2015) “Kamu Hizmeti: Kavram ve Hukuksal Rejim”, Turhan Kit. 3. Bası, Ankara.
• Kessler, Gerhard, (1945)“İçtimaî Siyaset”, çev. Orhan Tuna, Gençlik Kitabevi, İstanbul.
• Kırışık, Fatih/ Sezer, Özcan (2015)“Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kamu Politikası Oluşturma Sürecindeki Rolü”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 11, Yıl 11, Sayı 2, s.199-215.
• Kleinman, Mark (2011) “Kriz mi? Ne Krizi? Avrupa Refah Devletlerinde Süreklilik ve Değişim”, Çev. Burcu Yakut-Çakar, Utku Barış Balaban, (iç.) “Sosyal Politika Yazıları”, Ayşe Buğra, Çağlar Keyder, İletişim Yay., 5. Baskı, İstanbul.
• Knox, John H. (2008)“Horizontal Human Rights Law”, The American Journal of International Law, Vol. 102, no.1, s.1-2, Koray, Meryem/Topçuoğlu, Alper (1987) “Sosyal Politika”, Karınca Matbaacılık, İzmir.
• Kristinsson, Gunnar Helgi, “Political Control and Perceptions of Corruption in Icelandic Local Government”, Icelandic Review of Politics and Administration S.11, C.1, s.1-18.
• Louis, Paul (1966)“Fransız Sosyalizmi Tarihi”, Çev. Şerif Hulûsi, Dördüncü Yay., İstanbul.
• Marx Karl, Engels, Friederich, (2016) “Komünist Manifesto”, Çev. Celal Üster- Nur Deriş, Can Yay., 22. Basım, İstanbul. Meriç, Cemil (1995) “Saint-Simon:İlk Sosyolog, İlk Sosyalist”, İletişim Yay., İstanbul.
• Merkel, Wolfgang/ Petring, Alexander/Henkes, Christian/ Egle, Christoph (2012) “İktidarda Sosyal Demokrasi”, Çev. Kıvanç Özcan, Erhan Baltacı, Phoenix Yay.
• Methibay, Yaşar (2014) “Kamu Harcama Hukuku”, Orion Yay., Ankara.
• Meyer, Thomas, Hinchman, Lewis (2015)“Sosyal Demokrasi Kuramı”, Çev. Ekrem Berkay Ersöz, Phoenix Yay., Ankara.
• Mill, John Stuart (2017) “Faydacılık”, Çev. Gökhan Murteza, Pinhan Yay., 1. Basım, İstanbul.
• Minkin, Lewis/Seyd, Patrick (1991) “İngiltere İşçi Partisi”, (iç.) “Batı Avrupa’da Sosyal Demokrasi”, Çev. Yurdakul Fincancı, Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
• Mosher, Frederick C. (1968) “Democracy and the Public Service”, Oxford Yay, New York.
• Mouffe, Chantal (2018) “Sol Popülizm”, Çev. Aybars Yanık, İletişim Yay., İstanbul.
• Mutlu Kılıç, Elif/Göksu, Aliye Emel (2018)“Bir Kentsel Dönüşüm Deneyimi: Kadifekale-Uzundere İkileminde Bireysel Öyküler Üzerine Düşünmek”, Planlama Dergisi, S.28, C.2, s. 201–217.
• Nozick, Robert (2006) “Anarşi, Devlet ve Ütopya”, Çev. Alişan Oktay, İstanbul Bilgi Üniv. Yay. 2. Baskı, İstanbul.
• Öncel, Muallâ/ Kumrulu, Ahmet/ Çağan, Nami (2016) “Vergi Hukuku”, Turhan Kit., 25. Bası, Ankara.
• Özbay, Özdeş (2017)“Uluslararası Su Hakkı Mücadeleleri”, (içinde), “Türkiye’de ve Dünyada Su krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri”, Ed. Akgün İlhan, Erkin Erdoğan, Nuran Yüce, Özdeş Özbay, Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, İstanbul
• Özer, Mehmet Akif (2019) “Yeni Kamu Yönetimi”, Gazi Kit. 3. Baskı, Ankara.
• Petring, Alexander (2013) “Sosyal Demokrasi El Kitabı 3: Sosyal Devlet ve Sosyal Demokrasi”, Çev. Recai Hallaç, Friedrich Ebert Vakfı Siyaset Akademisi Birimi, Bonn, Kasım 2012, Türkçe baskı, İstanbul.
• Piketty, Thomas (2014) “Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital”, Çev. Hande Koçak, Türkiye İş Bankası Yay., 1. Basım, 2014, İstanbul.
• Polanyi, Karl (2000) “Büyük Dönüşüm: Çağımızın Sosyal ve Ekonomik Kökenleri”, Çev. Ayşe Buğra, İletişim Yay., İstanbul.
• Poroy, Mehmet Akif (2006) “Yatay İlişkilerde Pozitif Sorumluluk İnsan Haklarının Yatay İlişkilerde Geçerliliği”, İstanbul Barosu Dergisi, c. 80, sy. 3, s.1006 vd.
• Przeworski, Adam (2012) “Kapitalizm ve Sosyal Demokrasi”, Çev. Naim Atabağsoy, Funda Çoban, İlkay Ata, Soner Torlak, Phoenix Yay., Ankara.
• Rawls, John (2017)“Bir Adalet Teorisi”, Çev. Vedat Ahsen COŞAR, Phoenix Yay., 1. Baskı, Ankara.
• Razavi, Nasya S. (2019) “‘Social Control’ and the Politics of Public Participation in Water Remunicipalization, Cochabamba, Bolivia”, Water, S.11, C. 7, s.1455-1474.
• Ömür Kadri (2019) “İdare Hukuku Bağlamında E–Devlet Dönüşümü ve Uyap”, Seçkin Yay., Ankara.
• Savaş, Vural Fuat (2013) “Ekonomik Haklar, Refah Devleti ve Adalet Üstüne Bazı Düşünceler”, (iç.) “Adalet Kavramı”, Haz. Adnan GÜRİZ, Türkiye Felsefe Kurumu Yay., 3. Baskı, Ankara, s.125-137.
• Sayan, Serdar/ Berument, Hakan (1997) “Türkiye’de Siyaset, Ekonomik Popülizm ve Hükümetler”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.15, S. 2, s. 171 – 185.
• Smith, Adam (2011) “Milletlerin Zenginliği”, Çev. Haldun Derin, Türkiye İş Bankası Yay., 5. Baskı, İstanbul.
• Soysal, Mümtaz (1957) “İngiliz İşçi Partisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi C.12, S.1, s.74-91.
• Sunay, Reyhan (2015) “İnsan Haklarının Yatay Etkisi ve Devletin Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, s.9-52.
• Surrender, Rebecca (2004) “Modern Challenges to the Welfare State and the Antecedents of the Third Way. Welfare State Change Towards a Third Way?” (Edited by: J. LEWIS and R. SURRENDER), New York, Oxford University Press, 2004, s. 3-24. Aktaran: GÖKBUNAR, Ramazan, ÖZDEMİR, Harun, UĞUR, Alpaslan, “Küreselleşme Kıskacındaki Refah Devletinde Sosyal Refah Harcamaları”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (2) 2008, 158-173.
• Şahin, Ali, Örseli, Erhan (2016)“Teoriden Uygulamaya E–Devlet”, Atlas Yay., Ankara.
• Şahin, Ali (2016)“Türk Kamu Yönetiminde Yapısal Dönüşüm ve E-Devlet”, Atlas Yay., Ankara.
• Talas, Cahit (1967) “Sosyal Politika”, Sevinç Matbaası, 3. Basım, Ankara.
• Tanör, Bülent (1978) “Anayasa Hukuku’nda Sosyal Haklar”, MAY Yay., 1. Basım, İstanbul.
• Taylor, Frederick W. (2016) “Bilimsel Yönetimin İlkeleri”, Çev. Bahadır Akın, Liberte Yay, Ankara.
• Titmuss, Richard M. (2008) “What is Social Policy”, (iç.) “Welfare States: Construction, Deconstruction, Reconstruction: Analytical Approaches”, (der.) Stephan Leibfried Steffen MAu, Edward Elgar Publishing.
• Toprak, Oğuz (2012) “Refah Devleti ve Kapitalizm”, İletişim Yay., 1. Baskı, İstanbul.
• Türk, İsmail (1996) “Kamu Maliyesi”, Turhan Kit., Ankara.
• Ulusoy, Ali (1999)“Fransız ve Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışlarının Türk Hukukuna Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1-4, C.48, s.165-176.
• Ulusoy, Ali (2004) “Kamu Hizmeti İncelemeleri”, Ülke Kit. 1. Baskı, Ankara.
• Uslu, Ateş (2015)“Büyük Britanya ve İspanya’da İşçi Hareketlerinin Başlangıcı ve Ütopya Düşüncesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.70, No. 1, s. 35-63.
• Willoughby, W.F. (1927) “Principles of Public Administration”, The Brookings Instutituon, Washington.
• Wilson, Woodrow (1961) “İdarenin İncelenmesi”, (içinde) “Seçme Parçalar”, Çev. Nermin Abadan, Türk Siyasî İlimler Derneği Yay., İstanbul.
• Yıldırım, Turan/ Yasin, Melikşah/ Kaman, Nur/ Özdemir, Eyüp/ Üstün, Gül/ Tekinsoy, Okay (2015)“İdare Hukuku”, Onikilevha yay., 6. Baskı, 2015, İstanbul.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• https://www.aa.com.tr/tr/dunya/nato-ulkelerinden-savunmaya-buyuk-harcama/1515187, E.T. 08.08.2019.
• https://www.google.com/amp/s/www.rt.com/news/472541-joker-movie-horror-violence-zizek/amp/ “Avusturya'da Halk Koalisyona Karşı Sokakta” https://www.timeturk.com/avusturya-da-halk-koalisyona-karsi-sokakta/haber-1088261 (E.T. 26.09.2019)
• “Avusturya’da seçim: Sebastian Kurz liderliğindeki Halk Partisi birinci”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49869960
• “Bolivya'da Varoş Ayaklanması” https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/07/110713_bolivia (E.T. 30.09.2019) “Donald Trump Ordered to Pay $2 Million for Charity Fraud”, https://www.motherjones.com/politics/2019/11/donald-trump-ordered-to-pay-2-million-for-charity-fraud
• OECD, “Government at a Glance, Country Fact Sheet: Greece”, 2017, https://www.oecd.org/gov/gov-at-a-glance-2017-greece.pdf.
• “Yolsuzluk Avusturya’da Erken Seçimi Getirdi”, http://yeniozgurpolitika.net/yolsuzluk-avusturyada-erken-secimi-getirdi/ (E.T. 26.09.2019)
• MAHKEME KARARLARI
• Anayasa Mahkemesi, 9.12.1994, E.994/43 - K.994/42-2. RG; 24.1.1995, sayı: 22181, s.21.
• Anayasa Mahkemesi, 26.3.1974, E.973/32-K.974/11. Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, S.12, s.122.
• Anayasa Mahkemesi, 28.6.1995, E.994/71-K.995/23. RG;20.3.1996, sayı: 22586, s.49
• Danıştay, 13. D., E. 2008/5151, K. 2008/6509, DD. s.120.