Michael Haneke Filmlerinde Modern Ailenin Tekinsiz Halleri

Year 2018, Issue: 20, 13 - 24, 23.07.2018

Sabire Soytok

https://doi.org/10.17484/yedi.446811

Abstract

Haneke şüphesiz günümüz sinemasının en tartışmalı yönetmenlerinden biridir. Filmlerinde, burjuva toplumunun sermayeye dayalı yapısında, modern bireylerin çalışmaya odaklı hayatlarının kompartımanlaşması sonucunda, içine kapanan, yabancılaşan ve aşırı bireyselleşen yaşamlarının nasıl etkilendiği üzerine sorular sorar. Yabancılaşma ve içine kapanma bireyleri yalnızlaştırırken, filmlerinde yabancılaşmış bireyin öteki olarak varlık gösteren ve tehdit oluşturan davranışlarını anlamaya çalışır. Modern bireyi ailenin içine yerleştirerek, sınırlarını belirler. Bireyin davranışlarını anlamak için, modern toplumların ve sinemanın en korunaklı alanı kabul edilen orta sınıf burjuva ailelerinin hayatlarını, davranış biçimlerini inceler ve tekinsizin oldukça korunaklı aile ortamında nasıl oluştuğu üzerinde durur. Haneke filmlerinde ailelerin çoğu kez, şiddetin kurbanı ya da failleri olması, aile ortamı içinde tekinsizlik hissini kuvvetlendirmekte, korku ve endişe yaratmakta ve aile olgusunu yeniden tartışmaya açmaktadır. Günlük yaşamında kendini güvensiz hisseden seyirci, doğal olarak Haneke filmlerinde –ki bu filmler ne korku ne de gerilim olmamasına karşın– gördükleri karşısında rahatsız olacaktır. Klasik anlatı kurallarına göre seyirci, özdeşleşme kuracağı karakterin ne zaman ve hangi koşullarda, neye dönüşeceğini bilmek ister, tersi durum tedirginlik yaratır. Haneke’nin filmlerinde karakterlerle özdeşleşmeyi sadece tekinsiz durumlar yaratıldığında kurarız. Bu özdeşleşme rahatlama değil, rahatsız olma üzerinedir.

Haneke filmlerinde, ailenin korunaklı ortamının, hangi koşul ve durumlarda tekinsizleştiğini göstermeye çalışırken, seyirciye de hayata dair sorular sordurur. Modern toplumlarda bireylerin çoğu kez sahip olduğu statükoyu korumak ya da onu yok etmek için ne kadar ileri gidebileceğini gösterirken, aynı zamanda seyirciyi provoke etmektedir. 

Bu çalışma, Freud’un 1919 yılında tekinsizlik üzerine yazmış olduğu makaleden yola çıkarak, Haneke’nin filmlerinde tekinsiz olanın ne olduğunu Modern toplumlardaki burjuva ailenin konformist yapısını baz alacak; Benny’nin Videosu, 7. Kıta ve Saklı filmleri üzerinden açıklamaya çalışacaktır.

Keywords

Aile, tekinsiz, şiddet, inkar, yüzleşme, ikiyüzlülük, sinema

References

• Arslan, U. T., Saklı: Kolektif Suç, Bireysel Sorumluluk,http://www.agos.com.tr/tr/yazi/7986/sakli-kolektif-suc-bir eysel-sorumluluk (erişim tarihi: 12.07.2017)
• Assheuer, T. (2013). Yakın Plan Haneke (Çev: N. Pakkan), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu (çev. H. Deliceçaylı, F. Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bedir, U. (2014). “Haneke Sinemasında Hazın Engellenmesi”, içinde Cheviron (ed.) Haneke Huzursuz Seyirler Diler (çev. T. Nilgün), İstanbul: Eks Libris Sinema.
• Brown, B. (1989). Marks, Freud ve Günlük Hayatın Eleştirisi (çev: Y. Alogan), İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Cieutat M. § Rouyer P. (2014). Haneke Haneke’yi Anlatıyor (Çev: S. İdemen), İstanbul: Everst Yay.
• Cheviron, N. (2014). Haneke Huzursuz Seyirler Diler, İstanbul: Ekslibris Yayıncılık
• Derrida, J. (2001). Marx’ın Hayaletleri (Çev: Alp Tümertekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Engels, F. (2003). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, İstanbul: Eriş Yay.
• Eroğlu, F. (2014). Gündelik Faşizmler: Modern Burjuva Toplumunda Kötülük ve Gündelik Yaşamda Kötülüğün yeniden Üretimi,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doç. Dr. F Keskin, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Toplumsal Düşünce Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü (Çev: M. Küçük), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar (Çev. I. Ergüden ve O. Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Freud, S. (2016). Sanat ve Edebiyat (çev: E. Kapkın ve A. Teşken), İstanbul: Payel Yay.
• Güçbilmez, B. (2003). Tekinsiz Tiyatro: Sahibinin Sesi / Sevim Burak’ın Metninde Tekinsiz Teatrallik ve Minör Ses’in Temsili, http:// dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/181/1426 (erişim tarihi: 15.07.2017)
• Güçbilmez, B. (2005). Tekinsiz teatrallik/ Sahne-dışı’nın Temsili: Eurydike Olarak Beckett Oyunları, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/192/1506 (erişim tarihi: 30.08.2017)
• http://www.tdk.gov.tr (erişim tarihi: 15.05.2017)
• Kılınç, B. (2014). M. Haneke Filmleri: Modern Uygarlığın Hayal Kırıklığı, Konya: Literatürk Academia Yayınlan.
• Kırmızı, H. (2017). Sinema ve Tv’nin Nesneler Sistemi Düşüncesi Üzerinden Tekrar Yorumlanması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Prof. Dr. O. Adanır, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Film Tasarımı Ana Sanat Dalı, İzmir
• Laustsen, C. § Diken, B. (2010). Filmlerle Sosyoloji (Çev: Sona Ertekin), İstanbul: Metis Yayınları.
• Marx ve Engels (2009). Komünist Manifesto (Çev: C. Üster ve N. Deriş), İstanbul: Can Yay.
• Rodley, C. (2013). David Lynch Tekinsizin Sineması (Çev: S. Özgül), İstanbul: Agora Kitaplığı.