İstanbul Haseki Camii’ne İlişkin Bazı Gözlemler

Year 2021, Volume: 3, 159 - 167, 30.12.2021

Baha Tanman

https://doi.org/10.53979/yillik.2021.8

Abstract

Mimar Sinan’ın (ö. 1588) ilk önemli eseri olan Haseki Külliyesi, I. Süleyman’ın (Kanuni) (hük. 1520–1566) eşi Hürrem Sultan’ın (ö. 1558) hayratıdır. Külliyenin kare planlı ve kubbeli cami 1538–1539’da tamamlanmış, I. Ahmed (hük. 1603–1617) tarafından 1612’de dönemin hassa baş mimarı Sedefkâr Mehmed Ağa eliyle doğu yönüne aynı boyutlara ve tasarıma sahip bir birimin ilavesiyle genişletilmiştir. Bu yazıda camiye ilişkin dört farklı mimari ayrıntı ele alınmıştır. Bunlardan 2017–2020 arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün gerçekleştirdiği restorasyonda ortaya çıkan ve dolayısıyla Osmanlı mimarisine özellikle de Sinan’ın eserlerine ilişkin daha önceki araştırmalarda yer almayan ilk ikisinin tanıtılması, bilim kurulu üyesi olarak görev yaptığım söz konusu restorasyon sürecinde dikkatimi çekmiş olan diğer ikisinin ise dönemin sosyokültürel ortamı içinde yorumlanması amaçlanmıştır.

Keywords

Mimar Sinan, MECLİS, Haseki Camii, Restorasyon, İslam Sanatı

References

• Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Topkapı Sarayı, Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 1. Kitap: İstanbul, haz. O. Şaik Gökyay (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996), 68, 130; Hüseyin Ayvansarayî, Hadîkatü’l-cevâmi, c. 1 (İstanbul, 1865–1866 [1281]), 101; Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, (İstanbul: Remzi Kitabevi, 1984), 253;
• Mamoun Sakkal, “Square Kufic Tesselations,” Abgadiyat 14 (2019): 52, fig. 11n.
• Tehnyat Majeed “Ma’qili Inscriptions on the Great Mosque of Mardin: Stylistic and Epigraphic Contexts,” Calligraphy and Architecture in the Muslim World, der. Mohammad Gharipour ve Irvin Cemil Schick, (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2013), 370–371.
• Jean Sauvaget, Les Monuments historiques de Damas (Beyrouth: Presses de l’Ifpo,1932), 98–100; Ernst Herzfeld, Matériaux pour un corpus inscriptionum arabicarum. Deuxieme partie: Syrie du nord. Inscriptions et monuments d’Alep (Cairo: Pifao, 1956), fig. 43; Tehnyat Majeed, The Phenomenon of the Square Kufic Script: The Cases of Ilkhanid Isfahan and Bahri Mamluk Cairo, c. 2 (doktora tezi, University of Oxford, 2006), 101, 102; Sakkal, “Square Kufic Tesselations,” 51, 52, fig. 11a.
• Doris Behrens-Abouseif, “The Qubba, an Aristocratic Type of Zawiya,” Annales Islamologiques 19 (1983), 1–7.
• Gülru Necipoğlu, The Topkapı Scroll. Geometry and Ornament in Islamic Architecture (Santa Monica: Getty Center for the History of Art and the Humanities, 1995).
• M. Yaşar Kandemir, “Ali / İlmî Şahsiyeti,” TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 2, (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989), 375–378.
• Christine Woodhead, “Tâlikîzâde Mehmed Subhi,” TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 39 (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010), 510–511.