KLASİK TÜRK MÜZİĞİ ESERLERİNDE ESTETİK UNSURLARIN İNCELENMESİ: ŞEVKÎ BEY’İN HİCAZ MAKAMINDAKİ ESERLERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Year 2024, Volume: 7 Issue: 4, 534 - 573

Sezer Akdağ

https://doi.org/10.51576/ymd.1559087

Abstract

ÖZ
Estetik, sanatın temel prensiplerini ve güzelliğin doğasını inceleyen bir alan olarak, sanat eserlerinin meydana getirilmesi ve yorumlanmasında hayati bir rol oynamaktadır. Türk müziği, kendine özgü makamları, usûlleri ve güfteleriyle zengin bir estetik mirasa sahiptir. Bu bağlamda, Şevkî Bey’in eserleri de Türk müziğinin estetik zenginliğinin bir parçasıdır. Şevkî Bey'in besteleri, estetik açıdan zenginlik taşıyan ve kendine özgü bir tarza sahip eserlerdir. Ancak, Şevkî Bey'in bestecilik kimliğini belirleyen unsurların detaylı bir şekilde incelenmesi ve eserlerindeki estetik unsurların analizi, onun müzikal mirasının daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Bu çalışma ile Şevkî Bey’in Hicaz makamındaki iki eserinde estetik değer taşıyan unsurlar tespit edilmiş ve bu unsurların analizleri yapılmaya çalışılmıştır. Bu analizlerde, eserlerin melodik, ritmik, ve yapısal özellikleri, güftelerinin estetik katkıları ve mana prozodisi gibi unsurlar incelenmiştir. Ayrıca, bu unsurların eserlerin sanatsal ve estetik değerine nasıl katkıda bulunduğu değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Şevkî Bey'in bestecilik kimliğine dair elde edilen bazı çıkarımlarla Türk musikisinde yeni bir alan açılmaya çalışılmıştır. Şevkî Bey’in incelenen eserlerindeki estetik unsurlar benzerlikler ve farklılıklar göstermektedir. Tüm eserlerde ortak olarak tespit edilen estetik unsurlar; eser içinde kullanılan çeşni ve geçkiler ile ifadelerin mana prozodisi bakımından etkisinin artırılarak makam kullanımında estetik unsurunun sağlanması, melodik hareketler aracılığıyla ezgisel harekette estetik unsurunun ortaya konması ve biçimde estetiği sağlayan elemanların kullanımıdır. Biçimde estetiği sağlayan unsurlar arasında; ezgisel birimde tekrar, ezgisel birimde sekileme, ezgisel birimde ses sürelerinin büyütülmesi ve küçültülmesi, ezgisel birime ses eklenmesi veya çıkarılması, ezgisel birimde çeşitleme ve ezgisel birimin ters çevrilmesi gibi uygulamalar yer almaktadır.

Keywords

Estetik, klasik Türk müziği, Şevkî Bey, analiz, üslûb

Thanks

Editöre teşekkürlerimle...

AN ANALYSIS OF AESTHETIC ELEMENTS IN CLASSICAL TURKISH MUSIC: A STUDY ON ŞEVKÎ BEY’S COMPOSITIONS IN THE HICAZ MAQAM

Abstract

ABSTRACT
Aesthetics, as a field that examines the fundamental principles of art and the nature of beauty, plays a vital role in the creation and interpretation of artistic works. Turkish music, with its unique maqams, rhythmic patterns, and lyrics, possesses a rich aesthetic heritage. In this context, Şevkî Bey’s compositions are also part of the aesthetic richness of Turkish music. Şevkî Bey’s compositions are characterized by aesthetic richness and a distinctive style. However, a detailed examination of the elements that define Şevkî Bey’s identity as a composer, along with an analysis of the aesthetic features in his works, could lead to a better understanding of his musical legacy. In this study, aesthetic elements present in two of Şevkî Bey’s compositions in the Hicaz maqam have been identified, and these elements have been analyzed. The analysis focuses on aspects such as the melodic, rhythmic, and structural characteristics of the works, the aesthetic contributions of the lyrics, and prosody in relation to meaning. Moreover, how these elements contribute to the artistic and aesthetic value of the compositions has been evaluated. As a result of this study, certain insights into Şevkî Bey’s identity as a composer have been obtained, potentially opening a new area of study within Turkish music. The aesthetic elements in Şevkî Bey's examined works exhibit both similarities and differences. Common aesthetic elements identified across all works include enhancing the aesthetic element in the use of maqam through the effective use of embellishments, transitions, and expressions to amplify the impact on the prosody of meaning, revealing aesthetic elements in melodic motion through melodic movements, and utilizing elements that provide aesthetic appeal in the structure. Among the elements contributing to aesthetic form are practices such as repetition within the melodic unit, shaping within the melodic unit, manipulation of sound durations within the melodic unit, addition or removal of sounds within the melodic unit, variation within the melodic unit, and inversion of the melodic unit.

Keywords

Aesthetic, classical Turkish music, Şevkî Bey, analysis, style

References

• Balcı, Y. B. (2016). Kuramsal estetik. Ankara: Pegem Akademi.
• Coşkun, M. (2014). Sözün büyüsü edebi sanatlar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ediboğlu, B. S. (1962). Ünlü Türk bestekârları. İstanbul: Ak Kitabevi.
• Ekmen, G. (2019). Türk müziği eserlerinin estetik analizlerinde yargıyı oluşturan unsurlar. Türk Dünyası Araştırmaları, 121(238), 203-220.
• Erdem, S. & Erdem, A. (2003). Şevkî Bey. Ankara: Sözkesen Matbaası.
• Fubini, E. (2014). Müzikte estetik. (Çev. Genç, F.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Halıcı, F. (1986). Türk Musikîsinin dünü bugünü yarını. Ankara: Sevinç Matbaası.
• İnal, İ. M. (1958). Hoş Sadâ. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Özalp, M. N. (1986). Türk Mûsikîsi tarihi: derleme. Ankara: Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu.
• Özışık, E. (1963). Musıki sanatı. İstanbul: Nurgök Matbaası.
• Öztuna, Y. (1988). Şevkî Bey. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi II. Ankara: Kültür Bakanlığı, Başbakanlık Basımevi.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi: Akademik Klasik Türk Sanat Mûsikîsinin Ansiklopedik Sözlüğü. Ankara: Orient Yayınları.
• Salmani, M. (2022). Türk Mûsikîsinde Güfte Analizi. Ü. S. Şen, Y. Şen, & Ş. Ö. Akçay (Eds.), Müzik Araştırmalarında Bilimsel Yöntem ve Yaklaşımlar içinde (ss. 113-129), Ankara: Nobel Yayın.
• Saraç, M. A. Y. (2019). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: Gökkubbe.
• Şen, Ü. S. (2016). Müzik estetiği üzerine. İstanbul: Pegem Akademi.
• Topaloğlu, B. (2010). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
• Tunalı, İ. (2020). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.