HELMUT LACHENMANN’S MUSIQUE CONCRÈTE INSTRUMENTALE IN THE FOCUS OF EXTENDED TECHNIQUES AND NOTATION

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 475 - 493, 27.03.2025

Ufuk Biçak

https://doi.org/10.51576/ymd.1623491

Abstract

ABSTRACT
German composer Helmut Lachenmann's Musique Concrète Instrumentale is a musical aesthetic understanding that has continued to develop since the late 1960s until today. This understanding has directly or indirectly influenced and continues to influence the music of many composers since its emergence. Traditional methods of analysis are often insufficient for the study of Lachenmann's musique concrète instrumentale. This article discusses the musique concrète instrumentale in terms of extended techniques and notation. In this way, it is aimed to clarify the importance and application methods of extended techniques and notation practices in this understanding, which must be addressed when analyzing music composed with the aforementioned understanding. In this context, first of all, the factors influential in the emergence of the aforementioned conception are examined through previous studies on this subject and interviews given by Lachenmann on the subject and discussed together with their historical processes. Afterwards, the concept of musique concrète instrumentale was explained through its similarities and differences with the previous concepts of art concrète and musique concrète. In line with the findings obtained, extended techniques, which have an important place in the concept of musique concrète instrumentale, and the methods of displaying these techniques on notation are examined by exemplifying them through excerpts or explanations taken from Lachenmann's music Pression for solo cello, Guero for solo piano, Gran Torso for string quartet, Reigen Seliger Geister for string quartet and Air for solo percussion and large orchestra, which include different notation applications.

Keywords

Lachenmann, musique concrète instrumentale, extended techniques, graphical notation, modern music

GENİŞLETİLMİŞ TEKNİKLER VE NOTASYON ODAĞINDA HELMUT LACHENMANN’IN MUSIQUE CONCRÈTE INSTRUMENTALE ANLAYIŞI

Abstract

ÖZ
Alman besteci Helmut Lachenmann’ın geliştirdiği Musique Concrète Instrumentale kavramı 1960’lı yılların sonlarından günümüze dek gelişimini sürdürmekte olan bir müzikal estetik anlayıştır. Bu anlayış, ortaya çıktığı tarihten günümüze dek birçok bestecinin müziklerini doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemiştir ve etkilemeye devam etmektedir. Lachenmann’ın musique concrète instrumentale anlayışıyla bestelediği müziklerin incelenmesinde geleneksel analiz yöntemleri çoğunlukla yetersiz kalmaktadır. Bu makale musique concrète instrumentale anlayışını genişletilmiş teknikler ve notasyon yönleriyle ele almaktadır. Böylelikle sözü edilen anlayışla bestelenmiş müzikler incelenirken mutlaka ele alınması gereken genişletilmiş teknikler ve notasyon uygulamalarının bu anlayış içerisindeki önemine ve uygulama yöntemlerine açıklık getirilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda öncelikle sözü edilen anlayışın ortaya çıkışında etkili olan unsurlar, bu konu hakkında daha önce yapılmış olan çalışmalar ve Lachenmann’ın konu ile ilgili verdiği röportajlar üzerinden incelenerek tarihsel süreçleriyle birlikte ele alınmıştır. Sonrasında kendisinden önceki art concrète ve musique concrète kavramlarıyla benzerlik ve farklılıkları üzerinden musique concrète instrumentale anlayışına açıklama getirilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, musique concrète instrumentale anlayışında önemli bir yer tutan genişletilmiş teknikler ve bu tekniklerin notasyon üzerinde gösterilme yöntemleri, Lachenmann’ın farklı notasyon uygulamalarını içeren solo çello için Pression, solo piyano için Guero, yaylı dörtlü için Gran Torso, yaylı dörtlü için Reigen Seliger Geister ve solo perküsyon ve büyük orkestra için Air adlı müziklerinden alınan kesitler veya açıklamalar üzerinden örneklenerek incelenmiştir.

Keywords

Lachenmann, musique concrète instrumentale, genişletilmiş teknikler, grafik notasyon, modern müzik

References

• Başak, N., Bağcı, H. (2021), 20. Yüzyıl genişletilmiş keman çalma tekniklerinin eğitimde kullanım durumunun incelenmesi. Konservatoryum-Conservatorium, 8(1), 63-83. https://doi.org/10.26650/CONS2021-900016
• Boran, İ. (2007). Elektronik müzikte analog dönem ve Bülent Arel’in Stereo Electronic Music No:1 adlı yapıtı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Carlsund, O. G., van Teosburg, T., Hélion, J., Tutundjian, L. A., Wantz, M. (1930). Art Concret. Paris: J. Helion.
• Okcebe, E. D. (2024), Genişletilmiş tekniklerin 20. yüzyılda müziğin değişen parametreleri bağlamında incelenmesi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Feneyrout, L. (2003). ...écoute cet instant...: Helmut Lachenmann/Luigi Nono. Musiques contemporaines 13/2, 51-79.
• Helmut Lachenmann in conversations with Sarah Wills (2019, 23 Mart). [video]. (Erişim adresi: https://www.digitalconcerthall.com/en/concert/51856), (Erişim tarihi: 05.10.2021).
• Ramaut-Chevassus, B. (2011). Müzikte postmodernlik. (Çev. Usmanbaş, İ.). İstanbul: Pan Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1998)
• Ryan, D. (1999). Composer in interview: Helmut Lachenmann. Tempo, New Series, 210, 20-24.
• Steenhuisen, P. (2004). Interview with Helmut Lachenmann Toronto 2003. Contemporary music review, 23, 9-14.
• Szendy, P (1993). Des Paradis Éphémères-Entreiten avec Helmut Lachenmann. [Konser Kitapçığı]. (Erişim adresi: https://www.festival-automne.com/storage/medias/Publish__archive_pdf__FAP_1993_MU_07_PRGS.pdf), (Erişim tarihi: 17.03.2021).
• Williams, A. (2013). Music in Germany since 1968. New York: Cambridge University Press.