TURKISH BALLET WORKS STAGED AT THE STATE OPERA AND BALLET BETWEEN 1960 AND 2025

Year 2025, Volume: 8 Issue: 4, 2719 - 2748

Elif Sanem Güleç , İbrahim Şevket Güleç

https://doi.org/10.51576/ymd.1779318

Abstract

The study aims to identify the ballet works staged at the State Opera and Ballet between 1960 and 2025. The Yeşilköy Ballet Academy began its education in 1950 as a department of the Ankara State Conservatory, following the enactment of the relevant law. This young ensemble, the first generation of classical ballet in Türkiye, went on to form the Ballet Department of the State Theatre. The first Turkish ballet work to be staged was Çeşmebaşı, composed by Ferit Tüzün.
The research is descriptive in nature, employing the document analysis method, one of the qualitative research approaches. The works examined are grouped under three categories. The first group consists of ballet works adapted from orchestral, piano, string, and similar compositions, with added narrative content. The second group includes works drawing on Turkish culture, incorporating folk tales, historical figures, and historical events. The third group comprises original works that explore issues relating to the human condition. When the number of works is examined, 24 based on Turkish culture, 22 with original subjects, and 13 adapted from instrumental music were identified. According to their staging dates, 25 works were determined between 1960 and 2000, and 34 works between 2000 and 2025, a notable increase in production and staging in the latter period was observed.
According to the findings, folkloric elements are particulary prominent in the first and second groups, while the third group reflects choreographers’ interpretations of the world. The study concludes that in order for ballet to acquire a distinct identity, works grounded in cultural values must be realized through the collaboration of creative artists and administrators.
In conclusion this research is significant in that it contributes to the archival studies of the General Directorate of State Opera and Ballet.

Keywords

Turkish republican era , General Directorate of State Opera and Ballet , Dame Ninette de Valois , Turkish ballet works , Turkish choreographers

DEVLET OPERA VE BALESİNDE SAHNELENMİŞ TÜRK BALE YAPITLARI (1960–2025)

Abstract

Çalışma, 1960–2025 yılları arasında Devlet Opera ve Balesinde sahnelenen bale eserlerimizi tespit etmeyi amaçlamaktadır. Yeşilköy Bale Akademisi 1950’de yürürlüğe giren yasayla Ankara Devlet Konservatuarının bir bölümü olarak eğitime başlamıştır. Türkiye’de klasik balenin ilk kuşağı olan bu genç topluluk, Devlet Tiyatrosu Bale Bölümünü oluşturmuştur. Sahnelenen ilk Türk bale eseri, Ferit Tüzün’ün Çeşmebaşı balesidir. Araştırma betimsel bir çalışmadır ve nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen yapıtlar üç başlık altında gruplandırılmıştır. Birinci grupta; orkestra, piyano, yaylı sazlar ve benzer eserlerden baleye uyarlanarak üzerine konular bulunmuş bale yapıtları, ikinci grupta konusunu Türk kültüründen alan; halk hikâyelerini, tarihi karakterleri, tarihi olayları içeren yapıtlar, üçüncü grupta insana dair sorunları irdeleyen özgün eserler yer almaktadır. Eser sayıları incelendiğinde; Türk kültürüne dayalı 24, çalgı müziğinden uyarlanan 13, özgün konulu 22 eser saptanmıştır. Yapıtlar sahnelenme tarihlerine göre incelendiğinde; 1960–2000 yılları arasında toplam eser sayısı 25 iken, 2000–2025 yılları arasında 34 eserle belirgin bir artış olduğu tespit edilmiştir. İçerik açısından incelendiğinde birinci ve ikinci grup eserlerin folklor unsurları barındırdığı, üçüncü grup eserlerin koreografların dünyayı yorumlama şeklinin bir ifadesi olduğu görülmüştür. Araştırmada, bale sanatında kimlik sahibi olunabilmesi için, kültür değerlerimizi temel alan eserlerin yaratıcı sanatçılar ve yöneticilerle gerçekleşebileceği sonucuna varılmıştır. Çalışma, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğünün arşiv çalışmalarına ve bu alanda çalışacak araştırmacılara katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır.

Keywords

Cumhuriyet dönemi , Devlet Opera ve Balesi , Dame Ninette de Valois , Türk bale yapıtları , Türk koreograflar

References

• ADOB. (1970). Judith, 1969-1970 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1977a). Hürrem, 1976–1977 Sezonu Temsil Kitapçığı. Ankara. Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1977b). Bulutlar Nereye Gider, 1977–1978 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1979). İnsan İnsan, 1979–1980 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1982). Deli Dumrul, 1982–1983 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1985). İnsancık, 1984-1985 Sezonu Özel Sayı. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1990a). Millî Egemenlik Destanı, 1989–1990 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (1990b). Yunus, 1990–1991 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2001). Nazım’la Dans, 2000–2001 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2002). Mavi Gözlü Dev, 2001–2002 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2003). Çanakkale Şehitleri, 2002–2003 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2004). Guguk Kuşu, 2003–2004 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2007). Çizmeli Kedi, 2006–2007 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2008). Töre, 2007–2008 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2012). V. Murad, 2012–2013 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ADOB. (2013). Sevginin Bedeli, 2012–2013 Sezonu. Ankara. Ankara Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ANTDOB. (2005). Kontrast, 2004–2005 Sezonu. Antalya. Antalya Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• ANTDOB. (2013). Aspendos Yüzyılların Aşkı, 2013–2014 Sezonu. Antalya. Antalya Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• Aracı, E. (2001). Doğu Batı Köprüsü. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Aracı, E. (2012). V. Murad Balesi Nasıl Doğdu? Andante, Mayıs 2012, ss. 68–72. İstanbul.
• Ardal, E. (2024). Besteciyle Yapılan Görüşme. 1 Eylül 2024.
• Başeğmezler, N. (1992). Necil Kazım Akses: Cumhuriyetin Özgün Bestecisi. Ankara. Sevda Cenap And Vakfı Yayınları.
• Büyükkayıkçı, E. (2015). Türk Balesinde Anadolu Halk Dansları Adımlarının Yeri ve Önemi. Ankara. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Sanat Çalışması Raporu.
• Deleon, J. (1988). Osmanlı’dan Cumhuriyete Türk Balesi. İstanbul. Dönemli Yayıncılık.
• Deleon, J. (1997). 200 Bale ve Dans. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Deleon, J. (1998). Türk Devlet Balesi. İstanbul. Tiglat Matbaa, Siemens Leasing.
• DOB. (2012). 10. Bodrum Bale Festivali: Bodrum Aşkı. Ankara. Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (1988). İnsanın Yükselişi, 1987–1988 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (1990). Anadolu’da Gece, 1989–1990 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (1991a). Kendine Yolculuk, 1990–1991 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (1991b). Dino ile Ceren, 1990–1991 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (1993). Hayal Yolcuları, 1993–1994 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2004a). Emrah ile Selvihan, 2004–2005 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2004b). Andante Allegro, 2003–2004 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• İDOB. (2004c). Münasebetler, 2003–2004 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• İDOB. (2007a). Gelin, 2006–2007 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2007b). İstanbul, 2006–2007 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2007c). Hüsn-ü Aşk’a Dair. 2006-2007 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları
• İDOB. (2008). Hayatın İçinden, 2007–2008 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2019). Nox, 2018–2019 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İDOB. (2022). Yunus “Mana”, Alaz ile Cemre, 2021–2022 Sezonu. İstanbul. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü Yayınları.
• İlyasoğlu, E. (2000). İlhan Usmanbaş. İstanbul. Yapı Kredi Yayıncılık.
• İlyasoğlu, E. (2006). Bir Hekimin Senfonik Öyküsü: Bülent Tarcan. İstanbul. Dünya Kitapları.
• İlyasoğlu, E. (2009). Mersin’de Yükselen Çağdaş Bir Ses: Nevit Kodallı. İstanbul. Pan Yayıncılık.
• "İslam Tarihinin Önemli Olayı 'Kerbela' Sahnede." (Erişim adresi: https://www.yeniasir.com.tr/sarmasik/2014/03/12/islam-tarihinin-onemli-olayi-kerbela-sahnede), (Erişim tarihi: 28.12.2024).
• İZDOB. (1984). Çoban Yıldızı, 1983–1984 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İZDOB. (1998). Baleden Çeşitlemeler ve Genç Koreograflar Gösterisi, 1997–1998 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İZDOB. (2011). Kösem Sultan, 2010–2011 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İZDOB. (2014). Kerbela, 2013–2014 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İZDOB. (2015). Dansın Rengi, 2015–2016 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• İZDOB. (2019). Dünya Dans Günü Özel Gösterisi, 2018–2019 Sezonu. İzmir. İzmir Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• Kahramankaptan, Ş. (2021). Mor Külhani Besteci Cengiz Tanç. İstanbul. Cumhuriyet Kitapları.
• KBY. (2009). Bibliyografya: Devlet Opera ve Balesinde Sahnelenen Opera ve Baleler (1948–1987), Cilt I. Ankara. Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• MDOB. (2008). Çağrı, 2007–2008 Sezonu. Mersin. Mersin Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• MDOB. (2014). Piri Reis, 2014–2015 Sezonu. Mersin. Mersin Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• MDOB. (2016a). Çakırcalı Efe, 2015–2016 Sezonu. Mersin. Mersin Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• MDOB. (2016b). Düğün, 2016–2017 Sezonu. Mersin. Mersin Devlet Opera ve Balesi Yayınları.
• Opera Bale Dergisi. (2016). Türkiye’de Bale. Sayı 6. Mersin. Akdeniz Opera Bale Kulübü Yayınları.
• Sak, R., Şahin S, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306