GÖÇ, DİASPORA VE MÜZİK: YELEME ÇERKESLERİNDE MÜZİKAL KİMLİK

Year 2025, Volume: 8 Issue: 4, 2570 - 2604

Alev Türkan , Sibel Paşaoğlu

https://doi.org/10.51576/ymd.1786199

Abstract

ÖZ
Bu araştırmada göç kavramı üzerinden Antalya ili Korkuteli ilçesi Yeleme Köyü’nün sahip olduğu geleneksel müzik kültürü ele alınmaktadır. 1864 yılında sonlanan Rus-Kafkas Savaşı sebebiyle Rus Çarlığı’nın baskıcı politika ve dayatmalarına boyun eğmek istemeyen Çerkes halkı vatanlarından
Osmanlı topraklarına zorunlu göç etmeye mecbur bırakılmışlardır. Zorunlu göç ile Çerkesler Osmanlı topraklarında iskân edilmiştir. Bu anlamda Yeleme Köyü, Teke yöresinde bulunan ve büyük çoğunluğunun Çerkeslerin alt boylarından olan Abzeh nüfusunun oluşturduğu, Çerkes halkının kültürel ve müzikal kimliğini yaşatmaya devam eden bir yerleşim yeridir. Bu anlamda, araştırma probleminde göç ve diaspora süreçlerinin müzikal kimlik üzerindeki etkileri bağlamında, Yeleme Çerkeslerinin müzikal kimliğine ilişkin hangi göstergelerin ortaya çıktığı üzerinde durulmuştur.
Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması (case study) deseni kullanılarak sahada farklı tarihlerde yarı yapılandırılmış görüşme ve gözlem gerçekleştirilmiş, görsel-işitsel kayıtlar alınmıştır. Konuya ilişkin literatür, sahada görüşme ve gözlemlerden elde edilen veriler neticesinde kültürel ve müzikal kimliğin betimlemesinin yanı sıra, Yeleme’nin sahip olduğu halk şarkılarının da transkripsiyonu gerçekleştirilerek notaya alınmıştır. Özellikle göç ve diaspora kavramları açısından, müzik kimliğinin yaşatılma süreciyle beraber hem sosyokültürel yaşam hem de müzik pratikleri ekseninde kültürleşmenin de etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada yapılan analizlerle birlikte Çerkes toplumunun göç sonrası dönüşümü, müzikal kimliği, sosyokültürel yaşam içerisinde müzikal pratikleri ile düğün ve eğlencelerine dair bir betimlemeye yer verilmiştir.

Keywords

Göç , diaspora , müzik , Yeleme Çerkesleri , müzikal kimlik.

MIGRATION, DIASPORA AND MUSIC: MUSICAL IDENTITY AMONG YELEME CIRCASSIANS

Abstract

ABSTRACT
The purpose of this study is to examine the traditional musical culture of Yeleme village in the Korkuteli district of Antalya province through the concept of migration. The Circassian people were subjected to forced migration from their homeland to Ottoman territories due to the Russo-Caucasian War, which concluded in 1864. This exodus was precipitated by the Circassians' unwillingness to submit to the oppressive policies and impositions of the Russian Empire. The Circassians were resettled in Ottoman lands as a result of this forced migration. In this regard, Yeleme village is a settlement in Teke region, predominantly populated by Abzakh, which continues to preserve the cultural and musical identity of the Circassian people. In this context, the research problem focuses on identifying the indicators of the musical identity of the Yeleme Circassians within the framework of the effects of migration and diaspora processes on musical identity.
In the research, a case study design, representing one of the qualitative research methods, was employed to conduct semi-structured interviews and observations at different times in the field, and audio-visual recordings were made. Drawing upon the extant literature and utilizing the data gleaned from interviews and observations in situ, the cultural and musical identity of the subject was delineated, and the folk songs of Yeleme were transcribed and notated. The findings reveal that, within the framework of migration and diaspora, the process of maintaining musical identity is also influenced by acculturation, which manifests itself in both sociocultural life and musical practices. In addition to the analyses conducted in the research, the post-migration transformation of the Circassian community, musical practices within socio-cultural life, and descriptions of weddings and celebrations were provided.

Keywords

migration , diaspora , music , Yeleme Circassians , musical identity

References

• Aykan, C. (2017). Çerkesler. İstanbul: Doğan Kitap
• Ayyıldız, Ş. (2023). Zorunlu göçü anlamak: Teorik bir sentez geliştirmenin önemi. Göç Dergisi. 10(2). s.157-172. ISSN 2054-7129
• Betrozov, R. (2009). Çerkeslerin etnik tarihi. (Çev. O. Uravelli) Ankara: Kafdav Bilimsel Araştırma Merkezi ve Yayıncılık İşletmesi
• Bohlman, P. V. (2002). Dünya müziği. Ankara: Dost Yayınevi.
• Bourse, M. (2015). Kültürel çalışmaları anlamak. (Çev. H. Yücel) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boz, E. (2014) Çerkes etnik kimliğinin desteklenmesinde akrabalık. Çerkesler: geçmişten geleceğe kültür, kimlik ve siyaset. S. Alankuş, E. O. Arı (Ed.) Geçmişten Geleceğe Çerkesler; Kültür, Kimlik ve Siyaset içinde (325-338. ss.) Ankara: Kafdav Yayınları.
• Cohen, R. (2008). Global diasporas: an introduction. Second edition. Published by Routledge. Newyork. Taylor & Francis e-Library.
• Cohen, R. (2003). Diaspora: Changing meanings and limits to the concept. Paper for a conference on ‘la notion de diaspora: Approche théorique à partir de diverses expériences diasporiques’, 15–16 May, University of Poitiers, France.
• Dollard, J. (1939). Culture, society, ımpulse, and socialization. American Journal of Sociology. Vol. 45, No. 1. pp. 50-63. Published by: The University of Chicago Press. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/277016
• Ekici, S. ve Tuncel G. (2015). Göç ve İnsan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi. 5(9). s. 9-22.
• Ellwood, C. A. (1944). Culture and human society. Social Forces. 23(1). 6-15. https://www.jstor.org/stable/2572373
• Güvenç, B. (2013). İnsan ve kültür. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Habiçoğlu, B. (2001). Kafkasya’dan anadolu’ya göçler. İstanbul: Nart Yayıncılık.
• Hall, S. (1989). Cultural identity and cinematic representation. The Journal of Cinema and Media. 36. 68-81. Wayne State University Press. https://www.jstor.org/stable/44111666
• Hall, S. (2019). Identity and diaspora. Essential Essays 2. Duke University Press: London.
• Karadaş, Y. (2009). Çerkes kimliği: Türkiye’nin sorunları. İstanbul: Sorun Yayınları.
• Karpat, K. H. (2015). Balkanlar’da Osmanlı mirası ve milliyetçilik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, Y. (2015). Çerkesler: Tarih-mitoloji-gelenek. İstanbul: Dahi Yayıncılık Eğitim Basım.
• Lavenda, H. R. ve Schultz, E. A. (2018). Kültürel antropoloji: Temel kavramlar. (Çev. D. İşler, O. Hayırlı) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Merriam, A. P. (1969). The anthropology of music. Chicago. Northwestern University Press.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. (Çev. Ed. S. Turan) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Namıtok, A. (2008). Çerkeslerin kökeni. Ankara: Kaf-Dav Yayınları.
• Ozankaya, Ö. (2007). Toplumbilim. İstanbul: Cem Yayınevi
• Öğüt, E. H. (2019). Göç, kültürel bellek ve müzik: geçici ve yeni gelen göçmen topluluklar örneği. X. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu. s. 136-141.
• Önder, A. T. (2014). Türkiye’nin etnik yapısı. Ankara: Kripto Basım-Yayın Ltd. Şti.
• Papşu, M. (2013) Abzeh ve Besleney adları nereden geliyor. (Erişim adresi: http://www.kaffed.org/kultur-sanat/cerkes-isimleri/item/1151-abzeh-ve-besleney-adlar%C4%B1-nereden-geliyor.html), (Erişim tarihi 27.11.2018).
• Paşa, Y. İ. (2002). Kafkas tarihi. (Çev. F. Huvaj) Ankara: Adige Yayınları.
• Saltık, T. (2000). Tarihsel mücadele sürecinde Adigeler, Abhazlar, Alanlar, Çeçenler. İstanbul: Berfin Yayınları
• Sokolova, A. (2014) Etnik bütünleşmeye yönelik kültür olgusu olarak adige geleneksel müziği. S. Alankuş, E. O. Arı (Ed.) Geçmişten Geleceğe Çerkesler; Kültür, Kimlik ve Siyaset içinde (487-493 ss.) 2011, Ankara: Kafdav Yayınları.
• Türkan Özcan, A. (2019). Teke yöresi Yeleme köyü Çerkeslerinde geleneksel müzik pratikleri. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim Adresi http://acikerisim.akdeniz.edu.tr/xmlui/handle/123456789/5572 Türkiye. ( 537393).
• Türkan Özcan, A. ve Paşaoğlu, S. (2020). Çerkes kültüründe düğün. S. Paşaoğlu Yöndem, G. Yılma Şakalar (Ed.) Müzik Kimlik I içinde (91-104 ss.) Ankara: Gece Kitaplığı.
• Ulusoy, E. (2015). Diasporayı yeniden düşünmek: diaspora teorisi ve modern diasporanın temel parametreleri. Göç Dergisi. 2(2). 208-228. https://doi.org/10.33182/gd.v2i2.563
• Zanforlin, S. C. (2016). From diaspora to ethnoscapes: diversity and belongingness in transnational migrations. MATRIZes, 10(3). 189–202. https://doi.org/10.11606/issn.1982-8160.v10i3p189-202
• Zencirkıran, M. (2015). Sosyoloji. Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• AKDEMİR, Şaban, (2018, April 24) Face to face interview, Muratpaşa, Antalya.
• GÜRBÜZ, Ayşe, (2016, November 06) Face to face interview, Korkuteli, Antalya.
• HUVAJ, Fahri, (2016, March 03) Online interview, Ankara.
• ÖZBEK, Nihai, (2016, November 06). Face to face interview, Konyaaltı, Antalya.
• ÖZLÜ, Mukaddes, (2016, November 09) Face to face interview, Korkuteli, Antalya.
• ÖZLÜ, İbrahim, (2016, November 09) Face to face interview, Korkuteli, Antalya.
• TEZCAN, Müzeyyen, (2016, November 09) Face to face interview, Korkuteli, Antalya.
• YEDİC, Mehmet, (2018, April 24) Online interview, Maykop, Adigey Cumhuriyeti.