Akademik Örgütlerde Üstlenilen İnformal Roller Üzerine Nitel Bir Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2 Pt 2, 445 - 460, 31.08.2021

Merve Paçacı , Ramazan Erdem

https://doi.org/10.2399/yod.20.708259

Öz

Akademisyenlerin akademik örgütlerde üstlendikleri ve sergiledikleri informal rolleri tespit etmek, akademik örgütlerde informal rollerin ortaya çıktığı durumları belirlemek, informal rol belirleyicileri ve informal rollerin sonuçlarını akademisyen, öğrenci, çalışılan kurum ve toplum açısından değerlendirmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Akademik örgütlerde sergilenen informal rollerin belirlenmesine yönelik bu çalışma nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik analiz ile dizayn edilmiştir. Veriler alanyazın taraması, uzman görüşleri ve pilot uygulamaya dayalı olarak oluşturulan yarı yapılandırılmış bireysel görüşme formu ile toplanmış; yorumlayıcı fenomenolojik yaklaşım kullanılarak kodlanmıştır. Çalışma grubu, Süleyman Demirel Üniversitesinde çalışan 23 gönüllü akademisyenden oluşmaktadır. Yorumlayıcı fenomenolojik analizler sonucunda; informal rollerin ortaya çıktığı durumlar, belirleyicileri, üstlenilen/sergilenen informal roller, informal rolleri sergilemenin sonuçları olmak üzere dört temaya ulaşılmıştır. Akademisyenler bir yandan mentörlük yapma, aile gibi olma, ilham kaynağı olma, akademik ve sosyal anlamda çalışılan kurumdakilere destek olma, bilgiyi paylaşma, kanaat önderi olma, topluma katkı sağlama, toplumu aydınlatma gibi birtakım olumlu roller üstlenmektedir. Diğer taraftan umursamazlık, istismar etme, etik dışı davranma, kaytarma, tiranlık, akademik bencillik, akademik kibir, fildişi kulelerde konumlanma, umut tacirliği gibi de birtakım olumsuz rolleri üstlendikleri ortaya çıkmıştır. Akademisyenin kişilik özelliklerinin informal rollerin en önemli belirleyicisi olduğu; kurumsal ve akademik ilişkilerin, aynı siyasi, dini grup, memlekete mensubiyet gibi durumların informal rollere zemin hazırladığı tespit edilmiştir. Akademik örgütlerde üstlenilen olumlu informal roller paylaşım kültürünün oluşması, manevi haz, öğrencinin başarısında artış, akademisyenin toplumla kaynaşması gibi durumlarla sonuçlanmıştır. Akademisyenin olumsuz informal rolleri sergilemesi ise bireysel verimsizliğe, öğrencide motivasyon kaybına, örgütte huzursuz ortamın oluşmasına, toplumdan soyutlanmaya neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Akademik örgütler, akademisyenler, informal roller, nitel araştırma

A Qualitative Study on Informal Roles Assumed in Academic Organizations

Öz

This study aims to identify the informal roles that academics play and display in academic organizations, to identify situations where informal roles emerge in academic organizations, and to evaluate the informal role determinants and the results of informal roles in terms of academic staff, students, institution, and society. It was designed as a phenomenological study, which is one of the qualitative research designs. The data were collected by reviewing the related literature, consulting expert opinions, and employing a semi-structured interview form after it was piloted first; and then the data were coded by using the interpretive phenomenological approach. The study group consists of 23 volunteer academics working at Süleyman Demirel University. The interpretive phenomenological analysis revealed four themes: situations where informal roles emerged, their determinants, the informational roles undertaken/displayed, and the results of displaying informal roles. On the one hand, academics take some positive roles such as mentoring, acting like a family member, inspiring others, supporting others academically and socially, sharing information, being a opinion leader, contributing to society, and enlightening the society. On the other hand, academics were also found to play some negative roles that involve indifference, abuse, unethical behavior, slacking, tyranny, academic selfishness, academic arrogance, positioning themselves in ivory towers, and mongering hope. Academics' personality traits were identified to be the most important determinants of informal roles, and institutional/academic relations, being a member in the same political, religious group, or being from the same hometown were found to lay the ground for informal roles. The positive informal roles assumed in academic organizations resulted in creating a culture of sharing, spiritual pleasure, increase in student success, and socialization of the academic. However, the negative informal roles performed in academic organizations resulted in individual inefficiency, loss of motivation in students, uneasiness in the organization, and isolation from the society.

Anahtar Kelimeler

Academic organizations, academics, informal roles, qualitative study

Kaynakça

• Aleassa, H. M., & Megdadi, O. D. (2014). Workplace bullying and unethical behaviors: A mediating model. International Journal of Business and Management, 9(3), 157–169.
• Alkan, A. (2018). Örgütlerde informal güç olgusu: Hastane çalışanları üzerine nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Appelbaum, S. H., Iaconi, G. D., & Matousek, A. (2007). Positive and negative deviant workplace behaviors: Causes, impacts, and solutions. Corporate Governance, 7(5), 586–598.
• Arbak, Y., Şanlı, A. Y., & Çakar, U. (2004). İşyerinde sapkın davranış: Akademik personel üzerinde yerel bir tanım ve tipoloji çelışması. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 5–24.
• Aydın, İ. (2016). Akademik etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, İ., Alkın Şahin, S., & Demirkasımoğlu, S. (2014). Üniversitelerde karşılaşılan etik dışı davranışlara ilişkin akademisyen görüşleri. Akademik Bakış Dergisi, 43, 1–18.
• Bales, R. F. (1950). Interaction process analysis: A method for the study of small groups. Cambridge, MA: Addison-Wesley.
• Bales, R. F., & Slater, P. E. (1955). Role differentiation in small decision-making groups. In T. Persons, & R. F. Bales (Eds.), Family, socialization and interaction process (pp. 259–306). Glencoe: The Free Press.
• Bektaş, M. (2014). Yönetim tarzlarının örgütlerdeki informal iletişim kanallarına etkisi: Burdur ili kamu kurumları örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Belbin, R. M. (1981). Management teams: Why they succeed or fail. Oxford: Butterworth-Heinemann.
• Belbin, R. M. (1993). Team roles at work. Oxford: Butterworth- Heinemann.
• Benne, K. D., & Sheats, P. (1948). Functional roles of group members. Journal of Social Issues, 4(2), 41–49.
• Blumer, H. (1969). Symbolic interactionism: Perspective and method. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bolat, S. (1990). Yüksek öğretimde öğretim elemanı - öğrenci iletişimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Borges, M. R., Mendes, S., & Motta, C. L. (2002). Improving meetings by identifying informal roles played by participants. In Proceedings of the 7th International Conference on Computer Supported Cooperative Work in Design (pp. 368–372). Piscataway, NJ: Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE).
• Büken, N. Ö. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164–170.
• Carreau, J. M. (2011). Emergence and evolution of informal roles in an interdependent group through an outdoor expedition context. School of Graduate Studies, Laurentian University, Sudbury, ON, Canada.
• Cerit, K. (2018). Yönetici-çalışan ilişkilerinde örgüt dışı informal etkileşimler modeli: Nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Cope, C. J., Eys, M. A., Beauchamp, M. R., Schinke, R. J., & Bosselut, G. (2011). Informal roles on sport teams. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 9(1), 19–30.
• Cope, C. J., Eys, M. A., Schinke, R. J., & Bosselut, G. (2010). Coaches’ perspectives of a negative informal role: The cancer within sport teams. Journal of Applied Sport Psychology, 22(4), 420–436.
• Crisp, G., & Cruz, I. (2009). Mentoring college students: A critical review of the literature between 1990 and 2007. Research in Higher Education, 50(6), 525–45.
• Duan, J., Lam, W., Chen, Z., & Zhong, J. A. (2010). Leadership justice, negative organizational behaviors, and the mediating effect of affective commitment. Social Behavior and Personality, 38(9), 1287–1296.
• Ergün, M., Duman, T., Kıncal, R. Y., & Arıbaş, S. (1999). İdeal bir öğretim elemanının özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 1–11.
• Farrell, M. P., Heinemann, G. D., & Schmitt, M. H. (1986). Informal roles, rituals, and styles of humor in interdisciplinary health-care teams-their relationship to stages of group development. International Journal of Small Group Research, 2(2), 143–162.
• Farrell, M. P., Schmitt, M. H., & Heinemann, G. (2001). Informal roles and the stages of interdisciplinary team development. Journal of Interprofessional Care, 15(3), 281–295.
• Ford, R., & McLaughlin, F. (1985). Nepotism. Personnel Journal, 64(9), 57–60.
• Gershenfeld, S. (2014). A review of undergraduate mentoring programs. Review of Educational Research, 84(3), 365–391.
• Gioscia, V. (1961). A perspective for role theory. The American Catholic Sociological Review, 22(2), 142–150.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşgın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hare, A. P. (1994). Types of roles in small groups: A bit of history and a current perspective. Small Group Research, 25(3), 433–448.
• Hollinger, R. C. (1986). Acts against the workplace: Social bonding and employee deviance. Deviant Behavior, 7(1), 53–75.
• Homans, G. C. (1950) The human group. New Brunswick, NJ: Transaction Books.
• Houston, D., Meyer, L. H., & Paewai, S. (2006). Academic staff workloads and job satisfaction: Expectations and values in academe. Journal of Higher Education Policy and Management, 28(1), 17–30.
• İnanç, B. Y., & Yerlikaya, E. E. (2017). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• Jacobi, M. (1991). Mentoring and undergraduate academic success: A literature review. Review of Educational Research, 61(4), 505–532.
• Katz, D., & Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi (H. Can, & Y. Bayar, Çev.). Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Lewis, D. (2004). Bullying at work: The impact of shame among university and college lecturers. British Journal of Guidance Counselling, 32(3), 281–299.
• Linton, R. (1936). The study of man. New York, NY: Appleton Century Company, Inc.
• Lumpkin, A. (2008). Teachers as a role models teaching character and moral virtues. The Journal of Physical Education, Recreation and Dance, 79(2), 45–50.
• Lunsford, L. G., Crisp, G., Dolan, E. L., & Wuetherick, B. (2017). Mentoring in higher education. In D. A. Clutterbuck, F. K. Kochan, L. Lunsford, N. Dominguez, & J. Haddock-Millar (Eds.), The SAGE handbook of mentoring (pp. 316–334). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Macfarlane, B., Zhang, J., & Pun, A. (2014). Academic integrity: A review of the literature. Studies in Higher Education, 39(2), 339–358.
• Marshall, G. (1999), Sosyoloji sözlüğü (O. Akınbay, & D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Maya, İ. (2013). Akademisyenlerin meslek ahlakına aykırı olan davranışlara ilişkin algıları (ÇOMÜ Eğitim Fakültesi örneği). Electronic Turkish Studies, 8(6), 491–509
• Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş (A. Gümüş, & M. S. Durgun, Çev.). Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Mead, G. H. (1934). Mind, self and society. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Merton, R. K. (1957). Social theory and social structure. Glencoe, IL: Free Press.
• Mount, M., Ilies, R., & Johnson, E. (2006). Relationship of personality traits and counterproductive work behaviors: The mediating effects of job satisfaction. Personnel Psychology, 59(3), 591–622.
• Neuman, J. H., & Baron, R. A. (1997). Aggression in the workplace. In R. A. Giacalone, & J. Greenberg (Eds.), Antisocial behavior in organizations (pp. 37–67). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nişanyan, S. (2009), Sözlerin soyağacı: Çağdaş Türkçe’nin etimolojik sözlüğü. İstanbul: Everest Yayınları.
• O’Brien, K. E., & Allen, T. D. (2008). The relative importance of correlates of organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior using multiple sources of data. Human Performance, 21(1) 62–88.
• O’Leary-Kelly, A. M., Griffin, R. W., & Glew, D. J. (1996). Organization-motivated aggression: a research framework. Academy of Management Review, 21(1): 225–253.
• Oral, B., Avcı, Y. E., & Tösten, R. (2017). Öğretim elemanlarının mesleki hayatlarında karşılaştıkları etik olmayan davranışlar: Dicle Üniversitesi örneği. Electronic Journal of Social Sciences, 16(63),1230–1241.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books/DC Heath and Com.
• Özcan, K., Balyer, A., & Servi, T. (2013). Faculty members’ ethical behaviors: A survey based on students’ perceptions at universities in Turkey. International Education Studies, 6(3), 129–142.
• Özkanan, A., & Erdem, R. (2015). Yönetimde kayırmacı uygulamalar üzerine nitel bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 7–28.
• Parsons, T. (1951) The social system. Glencoe, IL: Free Press.
• Peterson, D. K. (2002). Deviant workplace behavior and the organization’s ethical climate. Journal of Business and Psychology, 17(1), 47–61.
• Pınar, Ş. (2002). Akademisyenlerin etik değerleri üzerine bir araştırma. Yönetim, 13(43): 5–19.
• Poloma, M. M. (2011). Çağdaş sosyoloji kuramları: Contemporary sociological theory (H. Erbaş, Çev.). Ankara: Palme yayıncılık.
• Pope, J. (2000). The TI source book 2000. Confronting corruption: The elements of a national integrity system. Part III, Chapter 21: Conflict of interest, nepotism and cronyism (pp. 195–204). Berlin: Transparency International.
• Robinson, S. L., & Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of Management Journal, 38(2), 555–572.
• Sackett, P. R. (2002). The structure of counterproductive work behaviors: Dimensionality and relationships with facets of job performance. International Journal of Selection and Assessment, 10(1–2), 5–11.
• Sarbin, T. R. (1954). Role theory. In G. A. Allport, & G. Lindzey (Eds.), Handbook of social psychology. Cambridge, MA: Addison-Wesley.
• Seyyar, A. (2007). İnsan ve toplum bilimleri terimleri ansiklopedik sosyal bilimler sözlüğü. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Skarlicki, D. P., & Folger, R. (2004). Broadening our understanding of organizational retaliatory behavior. In R. W. Griffin, & A. O’Leary-Kelly (Eds.), The dark side of organizational behavior, 373–402. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
• Spector, P. E. (1975). Relationships of organizational frustration with reported behavioral reactions of employees. Journal of Applied Psychology, 60(5), 635–637.
• Sünbül, A. M. (1996). Öğretmen niteliği ve öğretimdeki rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2(4), 597–608.
• Şener, E. (2004). Örgütsel intikam üzerine nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Tezcan, M. (1970). Sosyolojik yönden köy. Amme İdaresi Dergisi, 3(3), 151–182.
• Tönnies, F. (1944). Cemaat ve cemiyet nazariyesi (Z. F. Fındıkoğlu, Çev.). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 9(3–4), 712–748.
• Tripp, T. M., & Bies, R. J. (1997). What’s good about revenge? The avenger’s perspective. In R. J. Lewicki, R. J. Bies, & B. H. Sheppard (Eds.), Research on negotiation in organizations (Vol. 6, pp. 145–160). Greenwich, CT: Elsevier Science/JAI Press.
• Üstün, E. (1969). Bilim, insan ve üniversite. İzmir: Ege Üniversitesi, Rektörlük Yayın No: 31.
• Vardi, Y., & Wiener, Y. (1996). Misbehavior in organizations: A motivational framework. Organization Science, 7(2): 151–165.
• Wallace, R. A., & Wolf, A. (2012). Çağdaş sosyoloji kuramları (L. Elburuz, & M. Rami Ayas, Çev.). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Wispe, L. G. (1972). Positive forms of social behavior: An overview. Journal of Social Issues, 28(3), 1–19.
• Yaman, E. (2007). Üniversitelerde bir eğitim yönetimi sorunu olarak öğretim elemanının maruz kaldigi informal cezalar: Nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, N. (2016). Tıpta uzmanlaşma üzerine nitel bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Zapf, D. (1999). Organisational, work group related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower, 20(1/2), 70–85.