Akreditasyonun Lisans Programlarının Başarı Sıralamalarına Etkisi

Year 2025, Volume: 15 Issue: Special Issue, 129 - 140, 30.06.2025

Elif İlhan , Savaş Gayaker , Ahmet Kibar Çetin

https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1554099

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, Türkiye’deki lisans programlarının akredite olma durumlarının başarı sıralamasına etkisini dinamik panel veri modeli kullanarak analiz etmektir. Ayrıca programda yer alan toplam öğretim elemanı sayısı, bu programdan mezun öğrencilerin ulusal sınavlardan aldıkları puan ortalaması ve programın kontenjanının da ilgili lisans programının başarı sıralamasına etkileri belirlenmiştir. Bu nicel araştırmada incelenen lisans programları ile ilgili çeşitli değişkenler dâhil edilerek bir dinamik panel veri modeli kurulmuştur. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yayımlanan 2019-2022 yıllarına ait yerleştirme sonuçlarına ilişkin veri arasından gerekli temizleme ve eşleme işlemleri yapıldıktan sonra analize hazır 3385 lisans programına ait veri, panel veri modeli ile incelenmiştir. Modelin tahmininde sabit etkiler yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre akredite olan programlar başarı sıralaması daha yüksek olan öğrenciler tarafından tercih edilmektedir. Bununla birlikte bir programdaki akademisyen sayısı ve program mezunlarının KPSS, DUS, TUS gibi sınavlardan aldıkları puanlar arttıkça programa kayıt olan öğrencilerin başarı sıralaması da yükselmektedir. Diğer bir ifadeyle programa daha başarılı öğrenciler kayıt yaptırmaktadır. Öte yandan programın kontenjanının artması ise başarı sıralaması daha düşük öğrencilerin programa kaydolmasına neden olmaktadır. Son olarak, programın akredite olmasının başarı sıralaması üzerindeki etkisinin en yüksek olduğu programlar sayısal puan türüyle öğrenci kabul eden programlardır. Bu sonuçlara dayalı olarak üniversitelere, akreditasyon kuruluşlarına ve araştırmacılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Keywords

Akreditasyon, Eğitimde Kalite, Panel Veri Modeli, Üniversite Başarı Sıralamaları

The Effect of Accreditation on the Success Rankings of Undergraduate Programs

Abstract

This study aims to analyze the effect of the accreditation status of undergraduate programs on their success rankings in Türkiye using a dynamic panel data model. In addition, the effects of the total number of academics in the program, the average score of the graduates of the program in national exams, and the quota of the program on the success ranking of the program are also determined. In this quantitative research, a dynamic panel data model includes various variables related to the undergraduate programs examined. The data of 3385 undergraduate programs, ready for analysis after the necessary cleaning and matching processes are made from the data on the placement results of 2019–2022 published by the Center for Evaluation, Selection and Placement, are examined through the panel data model. Fixed effect method was used to estimate the model. According to the research findings, accredited programs are preferred by students with higher success rankings. In addition, as the number of academicians in a program and the scores of program graduates from exams such as KPSS, DUS, and TUS increase, the success ranking of students enrolled in the program also increases. In other words, more successful students enroll in the program. On the other hand, the increase in the quota of the program causes students with lower success rankings to enroll in the program. Finally, the programs with the highest impact of accreditation on success ranking are those that accept students with numerical score type. Based on the study results, recommendations for universities, accreditation associations, and researchers are presented.

Keywords

Accreditation, Quality in Education, Panel Data Model, University Success Rankings

References

• Akar, C. (2012). Üniversite seçimini etkileyen faktörler: İktisadi ve idari bilimler öğrencileri üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 97-120.
• Aktan, C. C. & Gencel, U. (2010). Yükseköğretimde akreditasyon. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 137-155.
• Apaydın, Ç. & Seçkin-Kapucu, M. (2017). Üniversiteyi tercih etme, akademik itibar ve sosyal etkinlik arasındaki ilişki: Akdeniz ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi lisans öğrencileri örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(2), 199-222. https://doi.org/10.14527/kuey.2017.007
• Atatekin, E. & Dulupçu, M. A. (2018). Kalitede yeni bir sayfa mı yoksa eskilerin tekrarı mı? Bazı devlet üniversitelerinin kurumsal iç değerlendirme raporlarının eğitim perspektifi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 1(1), 14-24. https://doi.org/10.26701/uad.394020
• Baltagi, B. H. (2013). Econometric analysis of panel data (5. bs.). Wiley.
• Bennett, P. J., Geringer, S. D. & Taylor, J. (2015). The effect of accreditation on the university selection of undergraduate business majors: An empirical study. International Journal of Education Research, 10(1), 78. https://link.gale.com/apps/doc/A417473395/AONE?u=anon~395edf4f&sid=googleScholar&xid=dd0d2676
• Bougherira, M. R. & Elasmar, M. H. (2022). Impact of academic accreditation on teaching and learning: Faculty members’ perceptions. Journal of Further and Higher Education, 47(2), 167-181.
• Brennan, J. & Shah, T. (2000). Quality assessment and institutional change: Experiences from 14 countries. Higher Education, 40, 331-349. https://doi.org/10.1023/A:1004159425182
• Briggs, S. & Wilson, A. (2007). Which university? A study of the influence of cost and information factors on Scottish undergraduate choice. Journal of Higher Education Policy and Management, 29(1), 57-72. https://doi.org/10.1080/13600800601175789
• Carr, S., Hamilton, E. & Meade, P. (2005). Is it possible? Investigating the influence of external quality audit on university performance. Quality in Higher Education, 11(3), 195-211.
• Chu, A. & Westerheijden, D. F. (2018). Between quality and control: What can we learn from higher education quality assurance policy in the Netherlands? Quality in Higher Education, 24(3), 260-270. https://doi.org/10.1080/13538322.2018.1559513
• Collins, I. (2015). Using international accreditation in higher education to effect changes in organisational culture: A case study from a Turkish university. Journal of Research in International Education, 14(2), 141-154. https://doi.org/10.1177/1475240915592589
• Çabuk, S. N., Taner Uluçay, D. M. & Çabuk, A. (2013). Accreditation of online and distance learning programs: Online GIS education program experience. Turkish Online Journal of Distance Education, 14(1), 231-244.
• Dede, O. (2024). Türkiye’de yükseköğretimde ve eğitim fakültelerinde lisans programları akreditasyonunda gelişmeler ve eğilimler [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Demirci, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin bölüm tercihlerinin ve tercih sonuçlarının istatistiki analizler ile incelenmesi. Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(1), 23-40.
• Doğan, S. & Türkmen, H. H. (2019). Üniversite tanıtım araçlarının adayların tercihlerine etkisini ölçmeye yönelik bir araştırma: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 49-64. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.380986
• Eaton, J. S. (2006). Accreditation, professional interest and the public interest. Inside Accreditation, 2(6), 1-3.
• Elliott, C. & Soo, K. T. (2013). The international market for MBA qualifications: The relationship between fees and applications. Economics of Education Review, 34, 162-174. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2013.02.006
• George, B. P. (2018). Choosing the right kind of accreditation for a business school: A comparison between AACSB, ACBSP, and IACBE. Journal of Research in Higher Education, 2(2), 45-61. https://doi.org/10.24193/jrhe.2018.2.3
• Gujarati, D. N. & Porter, D. C. (2009). Basic econometrics. McGraw-Hill Education.
• Güllüce, A. C., Yılmaz, T. & Kaygın, E. (2016). Factors affecting the university preferences of students: A case of Kafkas University. American Journal of Industrial and Business Management, 6, 357-372. https://doi.org/10.4236/ajibm.2016.63032
• Haakstad, J. (2001). Accreditation: The new quality assurance formula? Some reflections as Norway is about to reform its quality assurance system. Quality in Higher Education, 7(1), 77-82.
• Harvey, L. (2002). Evaluation for what? Teaching in Higher Education, 7(3), 245-263.
• Harvey, L. (2004). The power of accreditation: Views of academics. Journal of Higher Education Policy & Management, 26(2), 207-223.
• Haug, G. (2003). Quality assurance/accreditation in the emerging European Higher Education Area: A possible scenario for the future. European Journal of Education, 38(3), 229-241. https://doi.org/10.1111/ejed.2003.38.issue-3
• Hegji, A. (2020). An overview of accreditation of higher education in the United States. Congressional Research Service Report. https://sgp.fas.org/crs/misc/R43826.pdf
• Heriot, K. C., Franklin, G. & Austin, W. W. (2009). Applying for initial AACSB accreditation: An exploratory study to identify costs. Journal of Education for Business, 84(5), 283-289. https://doi.org/10.3200/JOEB.84.5.283-289
• Hesapçıoğlu, M. (2006). Eğitim kurumlarında kalite olgusu ve kalite güvence sistemleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 23, 143-160.
• İri, R. & Bayraktar, M. (2023). Öğretim elemanlarının üniversitelerin uyguladıkları akreditasyon faaliyetlerine yönelik algıları: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(50), 557-577. https://doi.org/10.31795/baunsobed.1171420
• Jacqmin, J. & Lefebvre, M. (2021). The effect of international accreditations on students’ revealed preferences: Evidence from French Business schools. Economics of Education Review, 85, 1-38. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2021.102192
• Kaltenecker, E. & Okoye, K. (2023). How do location, accreditation, and faculty size affect business schools’ ranking? Journal of Education for Business, 99(2), 96-102. https://doi.org/10.1080/08832323.2023.2268800
• Koçak, D. & Çokluk Bökeoğlu, Ö. (2021). Üniversite tercih nedenlerinin ikili karşılaştırma ve sıralama yargıları yöntemleri ile ölçeklenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1580-1591.
• Komotar, M. (2021). Accreditation in European higher education from the comparative perspective: Slovenia and the Netherlands. Quality in Higher Education, 27(2), 149-167. https://doi.org/10.1080/13538322.2021.1909215
• Koyuncu, S. (2007). Türk ortaöğretim sisteminde okulların akreditasyon yeterlik düzeyleri (Sakarya İli Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Kumar, P., Shukla, B. & Passey, D. (2021). Impact of accreditation on quality and excellence of higher education institutions. Revista Investigacion Operacional, 41, 151-167.
• McFarlane, D. (2010). Accreditation discrimination: Impact on school choice, costs, and professional prospects in academia. Academic Leadership: The Online Journal, 8(4). https://scholars.fhsu.edu/alj/vol8/iss4/7
• Mızıkacı, F. & İlhan, E. (2024). Eğitim programları bağlamında üniversite. Pegem Akademi.
• MÜDEK. (2020). MÜDEK değerlendirme ölçütleri. https://www.mudek.org.tr/doc/tr/MUDEK-Degerlendirme_Olcutleri_%282.2-25.01.2020%29.pdf adresinden 21 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Nauffal, D. I. (2012). Assessment of student engagement: An analysis of trends. Tertiary Education and Management, 18, 171-191. https://doi.org/10.1080/13583883.2012.656696
• Nguyen, H. C. & Ta, T. T. H. (2018). Exploring impact of accreditation on higher education in developing countries: A Vietnamese view. Tertiary Education and Management, 24, 154-167. https://doi.org/10.1080/13583883.2017.140600
• Özçiçek, Y. & Karaca, A. (2019). Yükseköğretim kurumlarında kalite ve akreditasyon: Mühendislik eğitim programlarının değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 114-149.
• Pham, T. P. L. (2012). The renovation of higher education governance in Vietnam and its impact on the teaching quality at universities. Tertiary Education and Management, 18(4), 289-308. https://doi.org/10.1080/13583883.2012.675350
• Reichert, S. & Tauch, C. (2003). Trends in learning structures in European Higher Education III – Bologna four years after: Steps towards sustainable reform of higher education in Europe (First draft). European University Association; European Commission. https://www.aic.lv/bolona/Bologna/Reports/Trends/Tre3_SUM.pdf   Romanowski, M. H. (2021). The idolatry of accreditation in higher education: Enhancing our understanding. Quality in Higher Education, 28(2), 153-167.
• Sarp, N. (2014). Toplam kalite yönetimi uygulamaları. Siyasal Kitapevi.
• Schwarz, S. & Westerheijden, D. F. (2007). Accreditation in the framework of evaluation activities: A comparative study in the European Higher Education Area. S. Schwarz & D. F. Westerheijden (Ed.), Accreditation and evaluation in the European Higher Education Area (s. 1-41) içinde. Springer.
• Soutar, G. N. & Turner, J. P. (2002). Students’ preferences for university: A conjoint analysis. The International Journal of Educational Management, 16(1), 40-45.
• TEPDAD. (2020). Mezuniyet öncesi tıp eğitimi programı öz değerlendirme raporu hazırlama kılavuzu. https://tepdad.org.tr/wp-content/uploads/2024/02/ODR-HAZIRLAMA KILAVUZU-S5 2020.pdf adresinden 21 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• Urgel, J. (2007). EQUIS accreditation: Value and benefits for international business schools. Journal of Management Development, 26(1), 73-83. https://doi.org/10.1108/02621710710721698
• Williams, Z. (2021). The impact of business program accreditation on ranking and enrolment for HBCU schools. Research Journal of Business and Management (RJBM), 8(4), 233-242. https://doi.org/100.17261/Pressacademia.2021.1465
• Yeşilbaş Özenç, Y. (2024). Yükseköğretimde kalite. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 7(4), 498-509. https://doi.org/10.32329/uad.1538784
• Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği (2015, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı 25942). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/07/20150723-3.htm adresinden 15 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.
• YÖK. (2024). Yükseköğretimde akreditasyon. https://denklik.yok.gov.tr/akreditasyon-tanimadenklik-nedir adresinden 15 Temmuz 2024 tarihinde alınmıştır.