Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında ve İlkokul Kademesinde Görev Yapan Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişliklerinin Karşılaştırılması

Year 2017, Volume: 14 Issue: 1, 404 - 433, 04.04.2017

Ramazan Sak , İkbal Tuba Şahin Sak Eşref Nas

Abstract

Öz: Bu çalışmanın amacı, okul
öncesi eğitim kurumlarında ve ilkokul kademesinde görev yapan rehber
öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin karşılaştırılmasıdır. Tarama modelinde
planlanan bu çalışmanın katılımcılarını, okul öncesi eğitim kurumlarında görev
yapan 72 ve ilkokul kademesinde görev yapan 143 rehber öğretmen olmak üzere
toplamda 215 rehber öğretmen oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Kişisel
Bilgi Formu ve Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Veriler, bağımsız
örneklemler için t testi ve bağımsız gruplar için iki yönlü ANOVA kullanılarak
analiz edilmiştir. Analizler sonucunda, rehber öğretmenlerin mesleki
tükenmişliklerinin hizmet verdikleri eğitim kademesine (okul öncesi-ilkokul)
göre Duygusal Tükenme alt ölçeğinde anlamlı bir farklılık gösterdiği
belirlenirken, Duyarsızlaşma ve Kişisel Başarı alt ölçeklerinde anlamlı bir
farklılık bulunmamıştır. Diğer bir ifadeyle, ilkokullarda görev yapan rehber
öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri Duygusal Tükenme alt ölçeğinde okul
öncesi eğitim kurumlarında görev yapan rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinden
daha yüksektir. Bununla birlikte, cinsiyet, yaş ve medeni durum değişkenlerinin
rehber öğretmenlerin Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma ve Kişisel Başarı alt
ölçeklerine ilişkin tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisinin anlamsız olduğu
bulunmuştur. Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinde
cinsiyetleri, yaşları, medeni durumları ve hizmet verdikleri eğitim kademesinin
(okul öncesi-ilkokul) ortak etkisine bağlı olarak ise anlamlı bir farklılık
bulunmamıştır.

Keywords

Rehber öğretmen, tükenmişlik, okul öncesi eğitim kurumu, ilkokul.

Counselor Burnout: A Comparison across Preschool Institutions and Primary Schools

Abstract

Abstract: The aim of this study is to compare school counselors’
experiences of burnout across two types of working environment. The sample for
this survey-based research comprised 215 counselors, 72 working in preschool
institutions and 143 in primary schools. Data were collected using a
Demographic Information Form designed by the researchers and Maslach Burnout
Inventory, and analyzed through independent samples t-tests and two-way ANOVAs.
Data analysis established that there was a statistically significant difference
in the respondents’ Emotional Exhaustion sub-scales, according to the
educational level of the children they worked with. Specifically, those
counselors working in primary schools were more susceptible to burnout than
those working in preschools there were no statistically significant differences
in burnout level associated with the respondents’ gender, age, or marital
status in any of the sub-scales (i.e., Emotional Exhaustion, Depersonalization
and Personal Accomplishment); nor was there any statistically significant
interaction effect of school type with the counselors’ gender, age or marital
status.

Keywords

Counselor, job satisfaction, preschool institution, primary school

References

• Acun, M. (2010). Bazı değişkenlere göre biyoloji öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Akman, B., Taşkın, N., Özden, Z., ve Çörtü, F. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinde tükenmişlik üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 9(2), 807-815.
• Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Amasralı, A. (2016). Ortaokul ve lise matematik öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Amasya ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Arı, E. (2015). Öğretmenlerin iş doyumlarının mesleki tükenmişlik üzerine etkisinin yapısal eşitlik modeli ile araştırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 549-565.
• Aslan, N. (2009). Kars ili ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerde mesleki tükenmişlik düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Kafkas Üniversitesi, Kars.
• Aydemir, S. (2014). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı çalışan rehber öğretmenlerin yöneticilerinin liderlik tarzını algılamaları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Bardhoshi, G., Schweinle, A., ve Duncan, K. (2014). Understanding the impact of school factors on school counselor burnout: A mixed-methods study. The Professional Counselor, 4(5), 426-443.
• Baydar, H. Ö. (2013). İlkokul ve ortaokulda görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin yaşam doyumları ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bayrakdar, N. (2014). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik algıları. (Yayımlanmamış doktora tezi), Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Belgi, S. (2016). Lisede çalışan rehber öğretmenlerin mesleki öz yeterlik algıları ve mesleki tükenmişliklerinin incelenmesi (İstanbul ili Bahçelievler ilçesi örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Çatır, V. (2014). İkili öğretim yapan ilköğretim kurumlarında (ilkokul-ortaokul) görevli yöneticilerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Diri, M. S., ve Kıral, E. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin iş doyumlarının mesleki tükenmişlik düzeylerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 125-149.
• Dalçiçek, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarında ve ilkokul kademesinde görev yapan rehber öğretmenlerin mesleki doyumlarının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri (Ankara ili ilköğretim ve ortaöğretim okulları örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Eren, R. (2014). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ve bağımsız anaokullarındaki rehberlik ve psikolojik danışma faaliyetlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Ergin, C. (1992). Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 37-50.
• Erkul, A. (2014). Meslek lisesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Gürbüz, Z. (2008). Kars ilinde görevli okul öncesi öğretmenlerinin iş tatmin düzeyleri ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6thed.). McGraw-Hill, Inc.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68, 29-32.
• Kardeş, S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumu yönetici ve öğretmenlerinin rehber öğretmenlerin rollerine ilişkin algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Khezerlou, E. (2012). A cross-cultural examination of English language teachers’ job burnout: The case of Iran and Turkey. (Yayımlanmamış doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Koralay, F.D. (2014). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Lee, R. T., & Ashforth, B. E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. Journal of Applied Psychology, 81, 123–133. doi:10.1037/0021-9010.81.2.123
• Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. New Jersey: Prentice- Hall, Inc., Englewood Cliffs.
• Maslach, C. (2006). Stress and burnout. In A. M. Rossi, P. L. Perreve and S. L. Sauter (Eds.) Stress and quality of working life. International Stress Management Association.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what do about it. NA: Jossey-Bass.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review Psychology, 5, 397-422.
• MEB. (2001). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Özyürek, A., Gümüş, H., ve Doğan, S. (2012). Öğretmen ve okul yöneticilerinin tükenmişlik ve yaşam doyumunun incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 9(2), 893-903.
• Resmi Gazete. (2016). 25.11.2016 Sayılı Resmi Gazete.
• Seçer, İ. (2011). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., ve Avcı Yücel, Ü. (2012). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Seğmenli, S. (2001). Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, F., ve Şahin, D. (2013). Bilim ve sanat merkezlerinde çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyinin incelenmesi. Journal of Gifted Education Research, 1(2), 51-66.
• Tezel Şahin, F., ve Sak, R. (2016). A comparative study of male and female early childhood teachers’ job satisfaction in Turkey. Early Childhood Education Journal, 44, 473-481.
• Tunaboylu, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri (İzmir ili torbalı ilçesi örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Turtulla, S. (2014). Examining levels of job burnout among teachers working in Kosova in terms of different variables: Proposing a psychological and counselling group program for managing burnout based on narrative therapy. (Yayımlanmamış doktora tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Uğuz, S. (2016). Adana’da mesleki ve teknik Anadolu liselerinde İngilizce öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi üzerine bir çalışma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Yalçın, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres, psikolojik dayanıklılık ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yerlikaya, İ., Sak, R., ve Şahin Sak, İ. T. (2014). Okul öncesi eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri: okul öncesi öğretmen adaylarının ve psikolojik danışman adaylarının görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 286-299.
• Yeşilyaprak, B. (2006). Eğitimde rehberlik hizmetleri gelişimsel yaklaşım. (13. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yıldırım, S. S. (2009). Ortaöğretim kurumları yöneticilerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (İstanbul ili Anadolu yakası örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldız, E. (2011). Eğitimcilerde tükenmişlik (rehber öğretmenler üzerinde bir araştırma). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Yoğun-Erçen, A. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri: Mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 1-8.