HİTİT İMPARATORLUK DÖNEMİ KRALLIK ASASI

Yıl 2018, Sayı: 40, 9 - 26, 28.06.2018

İsmail Coşkun

Öz

Anadolu’nun ilk büyük devletini kuran Hititler, yaşadıkları dönemde birçok askeri, siyasi ve sanatsal başarı sağlamıştır. Hititler ile ilgili yapılan çalışmalar sayesinde her geçen gün, büyük bir imparatorluk kurmuş olan bu uygarlık daha iyi tanınmaktadır. Hititler üzerinde birçok araştırma makale ve kitap olmasına rağmen, bu uygarlıkla ilgili hala bilinmeyen konular vardır. Latince bir kelime olan lituus, ucu kıvrık asadır. Alacahöyük’te bulunan asa başı olduğu düşünülen nesneler ve bir Frig Tümülüsü’nde bulunan eğri asaların dışında Hitit İmparatorluk Dönemi’ne ait lituusun kendisi bulunamamıştır. Anadolu’da MÖ 2. binin başından itibaren görülen lituuslar, Hitit tasvirli eserleri ve yazılı belgelerinden anlaşıldığı üzere genellikle krallar ve bazı tanrısallıkların ellerinde görülmektedir. Bu çalışmada Hitit öncesi ve çağdaşı komşu uygarlıklarda kullanılan lituuslar incelenmiş ve Hititlerde kullanılan lituusun kökeni açıklanmaya çalışılmıştır. Lituusun Anadolu’da ortaya çıkışı, dönemler bazında gelişimi ve değişimi ele alınmıştır. Hitit İmparatorluk Dönemi sanat eserleri ve Hitit yazılı belgeleri incelenerek Hitit krallarının kullandığı lituusların kullanım amaçları ile ne şekilde kullanıldıkları araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hititler, Lituus, Eğri Asa, Hitit Kralları, Hitit Kral Kıyafetleri

Kaynakça

• Akurgal, E. (1995). Hatti ve Hitit uygarlıkları: Net Turistik Yayınlar Sanayi ve Ticaret AŞ. Alp, S. (1947). La désignation du Lituus en Hittite. Journal of Cuneiform studies, 164-175. Alp, S. (1948). kalmu" Lituus" and HUB. BI" Earring" in the Hittite Texts. Belleten, 12, 320-324. Alp, S. (1994). Konya civarinda Karahöyük kazilarinda bulunan silindir ve damga mühürleri: Türk Tarih Kurumu Basimevi. Alp, S. (1999). Hititlerde sarki, müzik ve dans: Hitit çaginda Anadolu'da üzüm ve ̧sarap: Kavaklidere Kültür Yayinlari. Alp, S. (2000). Hitit Çaginda Anadolu: Çiviyazili ve Hieorglif Yazılı Kaynakalar. İstanbul: Tübitak. Alp, S. (2005). Hitit Güneşi: TÜBİTAK. Baltacıoğlu, H. (1995). Alaca Höyük Sfenksli Kapı’ya Ait Tanrıçaya Tapınma Konulu Kabartmaya İlişkin Gözlemler. In: Ankara. Bar-Adon, P. (1980). The Cave of the Treasure: The Finds from the Caves in Naḥal Mishmar: Israel Exploration Society. Beckman, G. (1981). A Hittite Cylinder Seal in the Yale Babylonian Collection. Anatolian Studies, 31, 129-135. Beran, T. (1967). Die hethitische Glyptik von Bogazköy: Gebr. Mann. Bittel, K., Naumann, R., & Otto, H. (1967). Yazılıkaya Architektur, Felsbilder Inschriften und Kleinfunde. Osnabrück: JC Hinrichs. Black, J., & Green, A. (2003). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. London: British Museum Press. Bossert, H. T. (1957). Meine Sonne. Orientalia, 26(2), 97-126. Börker-Klahn, J., & Börker, C. (1975). Eflatun Pınar. Zur Rekonstruktion, Deutung und Datierung. Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, 90, 1-41. Bryce, T. (2002). Life and Society in the Hittite World. Oxford: Oxford University Press. Collon, D. (1983). Krummstab Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie 1980–1983., 6. Darga, M. (1992). Hitit sanatı: na. Delaporte, L. (1940). Malatya, Arslantepe 1. Paris. Ensert, H. K. (2005a). Is „The Figure No. 34 at Yazilikaya" the Sungod or a King. V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 65(1168), 293-302. Ensert, H. K. (2005b). M. Ö İkinci Binde Kanatlı Güneş Kursu ile Taçlandırılmış Anadolu Hitit Figürleri. Anadolu/Anatolia, 28, 25-47. Erkanal, A. (1993). Anadolu'da bulunan Suriye kökenli mühürler ve mühür baskıları: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Freeman, C. (2003). Mısır, Yunan ve Roma. Çev. Suat Kemal Angı, Ankara: Dost Kitabevi. Gurney, O. (1990). The Hittites, rev ed. Baltimore, 1, g62. Güterbock, H. G. (1993). Sungod or King. Aspects of Art and Iconography: Anatolia and its Neighbours. Studies in Honor of Nimet Özgüç, 225-226. Güterbock, H. G. (1997). Zum Felsrelief des Muwatalli am Sirkeli Höyük. IM, 47, 104. Güterbock, H. G., & Hoffner, H. A. (1980). The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CHD): Oriental Institute of the University of Chicago. Güterbock, H. G., & Kendall, T. (1995). A Hittite silver vessel in the form of a fist: na. Haas, V. (1994). Handbuch der Orientalistik: The Near and Middle East. Der Nahe und Mittlere Osten. Geschichte der hethitischen Religion (Vol. 15): Brill. Hawkins, J. D. (2000). Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Vol. I, Inscription of the Iron Age, Part 3: Plates: Walter de Gurey. Hayes, W. C. (1953). The Scepter of Egypt Part 1: From the earliest times to the end of the Middle Kingdom. Koşay, H. Z. (1951). Alaca Höyük kazısı: 1937-1939 daki çalışmaları ve keşiflere ait ilk rapor: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Körte, G., Körte, A., & Kobert, R. (1904). Gordion: Ergebnisse der ausgrabung im Jahre 1900 (Vol. 5): G. Reimer. Leinwand, N. W. (1984). A study of Anatolian weathergods of the Old Assyrian Colony period: University Microfilms International [Publisher]. Lumsden, S. P. (1992). Symbols of power: Hittite royal iconography in seals. Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, çev. Esra Davutoğlu, Ankara: Arkadaş Yayıncılık. Martino, S. d. (2003). Annali e Res Gestae antico ittiti. Orthmann, W. (1971). Untersuchungen zur späthethitischen Kunst: Habelt. Özgüç, N. (1965). Kültepe Mühür Baskılarında Anadolu Grubu: The Anatolian Group of Cylinder Seal Impressions from Kültepe. Nimet Özgüc. ̨: Türk tarih kurumu basımevi. Özgüç, T. (1958). Bitik Vazosu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 16(1-2). Özgüç, T. (2004). İnandıktepe. Arkeo-Atlas Dergisi, 3, 25. Robins, G. (1997). TheArt ofAncient Egypt. In: London. Saltuk, S. (1990). Arkeoloji sözlüğü: İnkılâb Kitabevi. Sipahi, T. (2001). New Evidence From Anatolia Regarding Bull Leaping Scenes in the Art of the Aegean and the Near East. Anatolica, 27, 107-125. Smith, W., & D.C.L., L. D. (1875). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (Vol. London): John Murray. Uzunoğlu, E. (1979). Küp Üzerine Bir Hitit Silindir Mühür Baskısı. Anadolu Araştırmaları(6), 179-196. Ünal, A. (2002). Hititler Devrinde Anadolu I: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Ünal, A. (2003). Hititler Devrinde Anadolu II. In: İstanbul. van den Hout, T. P. (1996). Tuthalija 4. und die Ikonographhie hethitischer Grosskonige des 13. Jhs. Bibliotheca Orientalis, 52, 545-573. Yıldırım, T. (2005). Hüseyindede Tepesinde Bulunan Yeni Bir Kült Vazosu. V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 02-08.