ŞAMANLARIN GÖĞE YÜKSELİŞ RİTLERİNİN AĞAÇ SİMGESİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 43, 217 - 230, 27.03.2019

Mehmet Sağ Mukaddes Çetin Büyüktunca

Öz

Eski Türklerin doğayla iç içe yaşaması; temelinde
doğada ve evrende var olan her şeyin özünü ruhların oluşturduğu düşüncesinden
şekillenerek şaman inancında bir ifade yöntemine dönüşmüştür. Hastalıkta,
tarımda, ölümde, avlanmada, savaşlarda bu olayların ruhlarla ve tanrı ile bağı
gözetilmiş ve bu noktada şamanlar ruhlar, tanrı ve insanlar arasında aracılık
görevi üstlenmişlerdir. Şaman inanışında dünya üç katmanlı bir modelden
oluşmaktadır ve şaman yeraltına, yeryüzüne ve gökyüzüne yaptığı yolculuklarda
bir kozmik kuşaktan diğerine geçerek aradaki iletişimi sağlamaktadır. Şamanın
bu yolculuğu birtakım aracı nesnelerle ve törenlerle, yer altında yaşayan kötü
ruhlardan gelen felaketleri uğursuzlukları engellemek için yer altına, tanrıya
ve iyelere kurbanlar sunmak, bereket ve bolluk dilemek için gökyüzüne olacak
şekilde gerçekleşmektedir. Tanrıya ulaşmak için gökyüzüne yapılan
yolculuklarda, yükseliş ritüelinin gerçekleşebilmesi için birçok inancın
ekseninde de kutsal kabul edilen ağaç, seyahat halindeki şamanın ruhunu tanrıya
ulaştıran kutsal bir sembol olarak karşımıza çıkmaktadır. Ritüelin ana
merkezinde yer alan ağaç ile göğe çıkma fikrinde seyahat ağaca atılan her bir
çentiğin, gökyüzüne uzanan bir basamak görevi görmesi ile sağlanmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Şamanizm, Göğe Yükseliş, Ağaç

Kaynakça

• Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 1. İstanbul: Ötüken Yayınları. ______. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2. İstanbul: Ötüken Yayınları. ______. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları. Buluç, S. (1971). İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Çoruhlu, Y. (2010). Türk Mitolojisini Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları. ______. (2017). Arayış Tarih ve Dinde Anlam. Ankara: Doğu Batı. ______. (1991). Kutsal ve Dindışı. Ankara: Doğu Batı. ______. (2017). Mitler, Rüyalar ve Gizemler. Ankara: Doğu Batı. ______. (2012). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 2. İstanbul: Kabalcı Yayınları. ______. (2012). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 1. İstanbul: Kabalcı Yayınları. ______. (2017). İmgeler ve Simgeler. Ankara: Doğu Batı. ______. (2014). Şamanizm. Ankara: İmge Kitabevi. ______. (2005). Dinler Tarihi. Konya: Serhat Kitabevi. Ergun, P. (2017). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. Hoppal, M. (2012). Avrasya’da Şamanlar. İstanbul: YKY Yayınları. Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi I. İstanbul: Türk Tarih Kurumu. ______. (2014). Türk Mitolojisi II. İstanbul: Türk Tarih Kurumu. Perin, M. (2003). Şamanizm . İstanbul: İletişim Yayınları. Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi, Sağlam M. (Çev.). Ankara: Bilgesu Yayınları. ______. (1988). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Kazancıgil A. (Çev.). İstanbul.