TÜRKİYE VE AVRUPA ÜLKELERİNDEKİ BAŞÖRTÜSÜ SORUNSALI

Yıl 2019, Sayı: 44, 273 - 292, 30.06.2019

Aylin Çiçekli

Öz

Türkiye’de
yıllarca siyasetin yönünü belirleyen bir konu olan başörtüsü, özellikle
kentleşmenin ardından muhafazakâr kadınların da kamusal alana açılmaları
sonucunda daha fazla görünür hale gelmesiyle sorun olarak addedilmeye başlanmıştır.
Çağdaşlaşma yolunda bir engel olarak görülmekle birlikte farklı zaman
dilimlerinde yasaklama girişimleri ve tartışmalar alevlenerek fiili yasağı
meydana getirmiştir. Başörtüsünün resmi olarak yasaklanmasıyla birlikte
kadınların üniversite ve kamu kurumlarındaki görünürlükleri de engellenerek
kamuoyunun gündeminde hep sıcak kalmıştır. “Türkiye ve Avrupa Ülkelerindeki
Başörtüsü Sorunsalı” adı ile hazırlanan bu araştırmada ana konu, Türkiye’de ve
bazı Avrupa ülkelerindeki kamusal alanda başörtüsü yasağının gelişimleri, sebep
ve sonuçlarını incelemektir. Araştırmanın amacı ise adı geçen yasağın toplumsal
bir sorun olmamakla birlikte siyaset sahasında sorun teşkil ettiğini
ispatlamaktır. Nihayet toplumsal bir sorun olmayan lakin siyasal bir simge olan
kronikleşmiş başörtüsü yasağı demokratikleşme paketi ile 2013 tarihinde siyasal
bir sorun olmaktan da çıkmıştır. Bu fenomenolojik konuyu analiz etmek için yazılı
kaynaklardan, bazı sivil toplum kuruluşları, dernekler ve araştırma
şirketlerinin yapmış olduğu araştırmalar ve bilimsel eserler incelenerek
literatür taraması yapılmış ve bu eserler tarihsel süreç içerisinde
karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

başörtüsü yasağı, toplumsal sorun, siyasal sorun, siyasal simge

Kaynakça

• Acar, F. (1998). Cumhuriyet ve Kadın. Ankara: Takav Matbaacılık. Ahmed, L. (1992). Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate. New Haven: Yale University Press. A&G Araştırma Şirketi. (2008). Üniversitelerde Başörtüsü Yasağı. Haziran. İstanbul. Aldridge, A. (2007). Religion in the Contemporary World. Cambridge: Polity Press. Arat, Y. (1998). Feminists, Islamist and Political Change in Turkey. Political Psychology. 19 (1), 117-131. Arat, Y. (2010). Religion, Politics and Gender Equality in Turkey: implications of a democratic paradox?. Third World Quarterly. 31 (6), 869-884. Arslan, Ş. A. (2000). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik. Ankara: Beyda Ofsetcilik. Berber, M. ve Eser B.Y. (2008). Türkiye’de Kadın İstihdamı. The Journal of Industrial Relations and Human Resources. 10(2), April. Besecke, K. (2005). Seeing Invisible Religion: religion as a societal conversation about transcendent meaning. Sociological Theory. 23 (2), 179-196. Bourdieu, P. ve Wacquant L. (1992). An Invitation to Reflexive Sociology. Chicago: University of Chicago Press. Bowen, J. R. (2006). Why the French Do not Like Headscarf. Princeton: Princeton University Press. Breu, M. ve Marchese, R. (2004). Social Commentary and Political Action: the headscarf as popular culture and symbol of political confrontation in modern Turkey. Journal of Popular Culture. 33 (4), 25-38. Bruce, S. (2002). God is Dead: secularisation in the west. Oxford: Blackwell. Cindoglu, D. (2010). Başörtüsü Yasağı ve Ayrımcılık: İş Hayatında Meslek Sahibi Başörtülü Kadınlar. İstanbul: TESEV. Çarkoglu, A. ve Kalaycioglu, E.(2007). Turkish Democracy Today. London: IB Tauris. Demiralp, S. (2009). The Rise of Islamic Capital and the Decline of Radicalism in Turkey. Comparative Politics. 41 (3), 315-335. Elver, H. (2005). Reluctant Partners: Turkey and the European Union. Middle East Report. no: 235. Middle East Research and Information Project. Fukuyama, F. (1995). Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity. Doncaster: Free Press. Francis, L. J. (1997). The Psychology of Gender Differences in Religion: A Review of Empirical Research. Religion. 27, 81-96. Gallala, I. (2006). The Islamic Headscarf: an example of surmountable conflict between Sharia and the fundamental principles of Europe. European Law. 12 (5), 593-612. Genel, S. ve Karaosmanoglu, K. (2006). “A new Islamic Individualism in Turkey: Headscarved Women in the city”. Turkish Studies. 7 (3), 473-488. Göle, N. (1991). Modern Mahrem. İstanbul: İletişim Yayınları. Göle, N. (1997). The Gendered Nature of the Republic Sphere. Public Culture. 10 (1), 61-81. Gresch, N.L., Hadj Abdou vd. (2008). Tu Felix Austria? The Headscarf and the Politics of non-issues. Soc. Pol. 15 (4), 411-432. Gürkan, Ü. (2000). Türkiye’de Kadının Toplumsal ve Hukuki Statüsü. Ankara: İlkiz Ofset. Hafez, F. (2018). Avusturya’da Başörtüsü Yasağı. Seta Perspektif. Sayı 197. Halliday, F. (1997). The Clash of Civilisation and the Remaking of World Order. New Statesman 126 (4328): 42-43. Hessini, L. (edt). (1994). Wearing the Hijab in Contemporary Morocco: Choice and Identity. Gender in the Middle East: Tradition, Identity and Power. New York: Columbia University Press. Humpreys, M. ve Brown, A. D. (2002). Dress and Identity: A Turkish Case Study. Journal of Management Studies. 39 (7), 927-952. Huntington, S. (2002). Medeniyetler Çatışması. İstanbul: Okuyan Kitabevi. Joppke, C. (2007). State Neutrality and Islamic Headscarf Laws in France and Germany. Springer Science+Business Media. 36, 313-342. Judge, H. (2004). The Muslim Headscarf and French Schools. American Journal of Education. 111, 1-24. Kağıtçıbaşı, Ç. (1986). Status of Women in Turkey: Cross-Cultural Perspectives. Middle East Studies. 18, 485-499. Karner, C. (2005). The Habsburg Dilemma Today: Competing Discourses of National Identity in Contemporary Austria. National Identities. 7 (4), 409-432. Kocali, F. (edt.). (2007). Kadınlara Mahsus Gazete Pazartesi. A. Bora ve A. Günal. (ed.) 90’larda Türkiye’de Feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları. KONDA Araştırma ve Danışmanlık. (2007). Gündelik Yaşamda Din, Laiklik ve Türban Araştırması. www.konda.com.tr/tr/raporlar.php (Erişim Tarihi: 29.04.2015). Korstanje, M. (2010). The Legacy of Samuel Huntington in Terrorist Studies after 9/11. Crossroads. 9(2), 26-66. Köseoğlu, F. (2018). Fransa’da Başörtüsü Yasaklarının Çeyrek Asırlık Tarihi. Perspektif. http://perspektif.eu/2018/07/02-ceyrek-asirlik-bir-tartisma-fransa-basortusu-yasaklarinin-tarihi/ (Erişim Tarihi: 15.04.2019). Kretschmann, G. (2004). First Reading of anti-veiling Law. Landtag BadenWurttemberg (BW). 4 February. Mandel, R. (1989). Turkish Headscarf and the Foreigner Problem: constructing difference through emblems of identity. New German Critique. no:46, 27-46. Mardin, S. (1989). Religion and Social Change in Modern Turkey. Albany: State University of New York Press. Marshall, G. A. (2009). Authenticating Gender Policies through Sustained Pressure: the strategy behind the success of Turkish Feminists. Soc. Pol. 16 (3), 358-378. Marshall, G. A. ve Sabhlok, A. (2009). “Not for the sake of work: Politicoreligious women`s spatial negotiations in Turkey and India”. Women`s Studies International Forum. In Press. Corrected Proff. McGoldrick, D. (2006). Human Rights and Religion-The Islamic Headscarf Debate in Europe. Oxford and Portland: Hart-Publishing. Miller A. ve Stark R. (2002). Gender and Religiousness: can socialisation explains be saved? American Journal of Sociology. 107 (6), 1399-1423. Nelson, H. M. ve Nelson, A. K. (1975). Black Church in the Sixties. Lexington: University Press of Kentucky. Olson, E. (1985). Muslim Identity and Secularism in Contemporary Turkey: The Headscarf Dispute. Anthropological Quarterly. 58 (4), 161-171. Proff, W. C. (1999). Spiritual Marketplace: Baby boomers and the remaking of American Religion. Princeton: Princeton University Press. Rottmann, S. B. ve Marx, F. M. (2008). Citizenship and Intersectionality: German Feminist Debates about headscarf and antidiscrimination laws. Social Politics: International Studies in Gender, State and Society. 15, 481-513. Saktanber, A. (2002). Living Islam: Women, Religion and the Politicization of Culture in Turkey. London: IB Tauris. Saktanber, A. (2006). Women and the Iconography of Fear: Islamisation in Post-Islamist Turkey. Signs. 32 (1), 21-31. Sauer, B. (2009). Headscarf Regimes in Europe: diversity policies at the intersection of gender, culture and religion. Comparative European Politics. 7 (1), 75-94. Seçkinelgin, H. (2006). Civil Society between the State and Society: Turkish women with Muslim Headscarf? Critical Social Policy. 26 (4), 748-769. Sencer, Y. (1993). Türkiye’de Kentleşme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Shadid, W., Koningsveld, P.S. (2005). Muslim Dress in Europe: Debates on the headscarf. Journal of Islamic Studies. Vol. 16(1), 35-61. Skach, C. (2006). Sahin v. Turkey. App. No.44774/98: Teacher Headscarf Case no.2BvR 1436/02. American Society of International Law. 100 (1), 186-196. Subaşı, N. (2002). Türkiye Dindarlığı: Yeni Tipolojiler. İslamiyat, 5 (4), 17-40. Sullins, P. (2006). Gender and Religion: Deconstructing Universality. Constructing Complexity. American Journal of Sociology. 112(3), 838-880. Sumbas, A. (2009). Batı Avrupa’da Yükselen Yeni Irkçılık Üzerine Bir Deneme. Alternatif Politika. 1(2), 260-281. Şeni, N. (1995). 19. Yüzyıl İstanbul Basınında Moda ve Kadın Kıyafetleri. S. Tekeli (ed.) 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayınları. Tepe, S. (2005). Turkey`s AKP: a model `Muslim Democratic party?`. Journal of Democracy. 16 (3), 69-82. TESEV (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Farkı). (2010). Başörtüsü Yasağı ve Ayrımcılık. www.tesev.org.tr/default.asp?PG (Erişim Tarihi: 01.05.2015). The Economist. (2004). The War of Headscarves. www.economist.com/node/2404691?story_id=2404691. (Erişim Tarihi: 16.03.2015). TİKAD (Türkiye İş Kadınları Derneği) (2010). Başörtüsü ve Toplumsal Uzlaşma. www.metropoll.com.tr (Erişim Tarihi: 22.03.2015). Turan, S. A. (2004). Formation of Authoritarian Secularism in Turkey: Ramadans in the Early Republican Era (1925-1938). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Stirling, P. (1958). Religious Change in Republican Turkey. Middle East Journal. Autumn. Thomas, E. R. (2006). Keeping Identity at a Distance: explaining France`s new legal restrictions on the Islamic Headscarf. Ethnic and Racial Studies. 29 (2), 237-259. Toprak, N. ve Uslu, N. (2008). The Headscarf Controversy in Turkey. Journal of Economic and Social Research. 11 (1), 43-67. Tönnies, F. (1970). Community and Society. Devon: David&Charles. Ülken, H. Z. (2008). Felsefeye Giriş. İstanbul: Kültür Yayınları. Walter, T. ve Davie G. (1998). The Religiosity of Women in the Modern West. British Journal of Sociology. no:49, 640-660. Yavuz, H. (2003). Islamic Political Identity in Turkey. New York: Oxford University Press.