Öz
1945 yılından itibaren tek parti sisteminin popülaritesini kaybetmesi üzerine Türkiye’de çok partili demokrasi yolunda hızlı adımlar atılmaya başlandı. Demokrasinin en önemli öğelerinden biri sayılan çok partili siyasal hayat, Türkiye’nin politik yaşantısında önemli değişmelere neden olduğu gibi taşradaki siyasi hayatı da ciddi bir şekilde etkiledi. Çok partili yaşama geçişle birlikte, siyasî partilerin Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya yönelik politik faaliyetleri de arttı. Kuruluşunun akabinde DP’nin tüm Anadolu’da teşkilatlanmaya başlaması, CHP’nin, Şeyh Sait ve Ağrı İsyanları sonrasında daralttığı veya kapattığı Doğu vilayetlerindeki teşkilatlarını yeniden genişletmek amacıyla yapılandırma çalışmalarını başlatmasına sebebiyet verdi. Türkiye’nin çok partili hayata geçmesi, tüm memlekette olduğu gibi Van’daki siyasi hayata da etki ederek yeni bir dinamizm getirdi. DP, kuruluşunun hemen ardından, 1946 yılında Van’da teşkilatlanmaya başlarken, CHP gibi 23 yıllık bir parti Van’daki teşkilatını bu tarihten 2 yıl önce, yani 1944’te kurdu. Bu çalışmada, CHP ve DP’nin Van ilindeki teşkilatlanmaları ve iki parti arasındaki çekişmenin Van’daki 1950 seçimlerine yansımaları irdelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları. (1931). İstanbul: Devlet Matbaası.
- Demokrat Parti Tüzük ve Program. (1946). Ankara.
- Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Uygulamaları. (1982). Ankara: TBMM Basımevi.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi. (1950). 8/24, Ankara.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi. (1950). 8/25, Ankara.
- Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Milletvekili Genel Seçimleri (1923-2011). Ankara: TÜİK Matbaası.
- Ağaoğlu, S. (1992). Siyasi Günlük: Demokrat Parti’nin Kuruluşu. Koçak, C. (Haz.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Aydoğan, E. 2008). Türk siyasi Hayatında Dr. İbrahim Tâlî, Mustafa Kemal’le Trablusgarp’tan Cumhuriyete. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Aygen, C. (1962). Memleketimizdeki Seçimler ve Neticeleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 17, 203-287.
- Benhür, Ç. (2007). 14 Mayıs 1950 Seçimlerinde CHP ve DP’nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, (17), 61- 75.
- Ebinç, S. (2008). Doğu Anadolu Düzeninde Aşiret-Cemaat-Devlet(1839-1950). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Ertem, B. (2017). 1950 Genel Seçimleri Sürecinde Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Teşkilâtlanması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 169-184.
- Kemal, M. Raftaki Demokrasi. Cumhuriyet, 24 Nisan 1980.
- Nadi, N. O Günün Manası. Cumhuriyet, 16 Mayıs 1950.
- Obuz, Ö. (2017). Siirt’in Cumhuriyet Serüveni (1923-1950) Gelenek, Modernite, Kimlik. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
- Öztürk, K. (1999). Türk Parlamento Tarihi TBMM IX. Dönem (1950-1954). 1. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
- Pınar, M. (2013). Van’da Demokrat Parti Teşkilatlanması. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Dergisi, 2 (2), 32-55.
- Pınar, M. (Aralık 2015). Demokrat Parti’nin Muş Teşkilatlanması ve Faaliyetleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (21), 124-141.
- Süzmen, N. Seçimden Önce. Van Sesi, 2 Mayıs 1950.
- Turan, M. (2010). Cumhuriyet Halk Partisi’nin Doğu Örgütlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Yalman, A. E. (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, 3-4. İstanbul: Rey Yayınları.
Öz
Upon the loss of popularity of the one-party system, quick steps for multi-party democracy have been taken in Turkey since 1945. Multi-party political life, which is considered one of the most important elements of democracy, not only caused significant changes in political life, it also seriously affected the political life in the rural areas of Turkey. With the transition to multi-party life, political activities of political parties towards Eastern and South-Eastern Anatolia also increased. The fact that DP started to organize all over Anatolia after its establishment, caused CHP to start restructuring studies in order to re-expand its organizations in the Eastern provinces that it had narrowed or closed after the Sheikh Said and Ağrı Rebellions. Turkey's transition to multi-party system brought a new dynamism by affecting the political life in Van as in the whole country. While DP started to organize in Van in 1946, right after its establishment, a 23-year-old party like CHP had established its organization in Van 2 years before that date, in 1944. In this study, the organization of CHP and DP in Van Province and the reflections of the conflict between the two parties on the 1950 elections in Van were examined.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları. (1931). İstanbul: Devlet Matbaası.
- Demokrat Parti Tüzük ve Program. (1946). Ankara.
- Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Uygulamaları. (1982). Ankara: TBMM Basımevi.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi. (1950). 8/24, Ankara.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi. (1950). 8/25, Ankara.
- Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Milletvekili Genel Seçimleri (1923-2011). Ankara: TÜİK Matbaası.
- Ağaoğlu, S. (1992). Siyasi Günlük: Demokrat Parti’nin Kuruluşu. Koçak, C. (Haz.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Aydoğan, E. 2008). Türk siyasi Hayatında Dr. İbrahim Tâlî, Mustafa Kemal’le Trablusgarp’tan Cumhuriyete. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Aygen, C. (1962). Memleketimizdeki Seçimler ve Neticeleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 17, 203-287.
- Benhür, Ç. (2007). 14 Mayıs 1950 Seçimlerinde CHP ve DP’nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, (17), 61- 75.
- Ebinç, S. (2008). Doğu Anadolu Düzeninde Aşiret-Cemaat-Devlet(1839-1950). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Ertem, B. (2017). 1950 Genel Seçimleri Sürecinde Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Teşkilâtlanması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 169-184.
- Kemal, M. Raftaki Demokrasi. Cumhuriyet, 24 Nisan 1980.
- Nadi, N. O Günün Manası. Cumhuriyet, 16 Mayıs 1950.
- Obuz, Ö. (2017). Siirt’in Cumhuriyet Serüveni (1923-1950) Gelenek, Modernite, Kimlik. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
- Öztürk, K. (1999). Türk Parlamento Tarihi TBMM IX. Dönem (1950-1954). 1. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
- Pınar, M. (2013). Van’da Demokrat Parti Teşkilatlanması. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Dergisi, 2 (2), 32-55.
- Pınar, M. (Aralık 2015). Demokrat Parti’nin Muş Teşkilatlanması ve Faaliyetleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (21), 124-141.
- Süzmen, N. Seçimden Önce. Van Sesi, 2 Mayıs 1950.
- Turan, M. (2010). Cumhuriyet Halk Partisi’nin Doğu Örgütlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Yalman, A. E. (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, 3-4. İstanbul: Rey Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Tam Sayı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Nisan 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: Van Özel Sayısı |
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.