Seyahatnamelerin Tarihsel Bilgi Kaynağı Olarak Kullanımı Üzerine Bir Deneme: Venedikli Bir Tüccarın Van Şehri Hakkındaki Anılarını Okumak

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 403 - 416, 20.04.2021

Ümit Katırancı

Öz

Bu araştırma, Venedikli bir tüccarın XVI. yüzyılın başında Halep’ten Tebriz’e yolculuğu sırasında uğradığı Van şehrine dair notlarının analiz edilmesini ihtiva etmektedir. Seyyah, Van Gölü kıyısından başlayarak, Akdamar Adası, Gevaş ve son olarak Van’a ulaşmış ve buraların coğrafi şekilleri ile fiziki ve demografik yapılarını betimlemiştir. Van ile ilgili anlatıları, Van’a hükmeden Zahid Bey ile Şah İsmail’in kumandanlarından kaleyi teslim almaya gelen Behram Bey arasında gerçekleşen çatışmaya dair detaylarla son bulmaktadır. Seyyahın bahse konu yerlere ve hadiseye dair aktarımlarını diğer kaynaklarla (temelde Evliya Çelebi Seyahatnamesi ile) karşılaştırmalı olarak incelemek araştırmanın esasını oluşturmaktadır. Araştırmanın ortaya koymuş olduğu sonuçlara istinaden, seyyahın notlarında yer alan bilgilerin mukayeseli olarak incelendiğinde tarihsel karşılıklarını bulmak mümkün olmuştur. Van Kalesi’nin Safeviler tarafından ele geçirilmesine dair notlar, başka hiçbir yerde bulunmaması nedeniyle, seyahatnameyi dönemin yegane kaynağı haline getirmektedir. Bu açıdan bakıldığında Venedikli tüccarın seyahatnamesinin kaynak değerinin arttığı söylenebilir. Bu araştırmada Venedikli bir tüccarın notlarının tarihsel bilginin kaynağı olarak karşılaştırmalı bir tarihsel metotla kullanılabileceğinin vurgusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Van, seyahatname, tarihsel bilgi, karşılaştırmalı tarih

An Essay on the Use of Travelogues as a Source of Historical Knowledge: Reading the Memoirs of a Venetian Merchant about Van City

Öz

This research involves the analysis of the notes of a Venetian merchant about the city of Van, which he visited during his journey from Aleppo to Tabriz at the beginning of the 16th century. The traveller, starting from the shore of Lake Van, reached Akdamar Island, Gevaş and finally Van and described the geographical shapes and physical and demographic structures of these regions. His narratives about Van ended with the details of the battle that took place between Zahid Bey, who ruled Van, and Behram Bey, who came to take over the castle, one of the commanders of Shah Ismail. The object of the study is to examine the accounts of the traveller about the places they visited and the events they heard, in comparison with other sources (especially Evliya Celebi’s travel book). Based on the results of the research, it is possible to find the historical equivalents of the information contained in the traveler's notes when analyzed comparatively. The notes on the occupation of Van Castle by the Safavids make the travel book the only source of the period, as there is information nowhere else. From this point of view, it can be said that the resource value of the travel book of the Venetian merchant increased. In this research, it is emphasized that the notes of a Venetian merchant can be used as a source of historical information with a comparative historical method.

Anahtar Kelimeler

Van, travelbook, historical knowledge, Comparative History

Kaynakça

• Cezar. M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Evliya Çelebi. (2000) Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. Dankoff R. Kahraman S. A. Dağlı. Y. (çev.). IV. Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Grey. C. (1822). A Narrative of Italian Travels in Persia, In The Fifteenth and Sixteenth Centuries. London: Hakluyt Society.
• Gündüz. T. (2008). Safeviler. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 35, ss. 451-457). İstanbul.
• Gündüz. T. (2017). Seyyahların Gözüyle Savaşlar ve Sultanlar. (3. Baskı). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kılıç. O. (1997). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van(1548-1648). Van: Van Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kılıç. O. (2012). Van. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 42, ss. 505-510). İstanbul.
• Tan. H. (2017). Hakkâri Beyleri’nin Tarihi (Muhtasar Ahval’ül Umera: Van Vilâyeti Dahilinde ve Hakkâri Merkez ve Kazalarındaki Beylerin Tarihi- Metin ve Tahlil). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Mardin Artuklu Üniversitesi / Sosyal Bilimler Ensitüsü, Mardin.
• Tezcan. N. (2009). Seyahatname. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 37, ss. 16-19). İstanbul.
• Yinanç. R. (1989). Dulkadir Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.