Van Masallarının Max Lüthi Yöntemine Göre Çözümlenmesi

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 503 - 522, 20.04.2021

Talha Çiçek , Celal Aslan

Öz

Masal olağanüstü özellikler barındıran, kahramanları doğaüstü güçler sergileyen, iyinin kötüyle mücadelesini ve iyilerin çoğunlukla kazandığını gösteren, muhatapları çoğunlukla çocuklar olsa da yetişkinler tarafından anlatılan ve dinlenen edebi bir türdür. Türk halk edebiyatının anonim ürünlerinden olan masallar evrensel nitelikli edebi ürünlerdir. Tarihî serüveni net olarak bilinmeyen bu ürünler sözlü olarak üretilir ve daha sonra yazıya aktarılır. Böylece kuşaklar arasında bir bağ sağlayarak kültürün ve geleneğin aktarımı sağlanır. Masal üzerine birçok disiplinde araştırmalar yapılmıştır. Masal incelemelerinde birçok tasnif biçimi ve metot uygulanmaktadır. Bunlardan biri de Max Lüthi’nin metin merkezli masal çözümleme yöntemidir. Bu yönteme göre masallar tek boyutluluk, yüzeysellik, soyut biçim, tecrit ve geniş kapsamlılık ilkeleri doğrultusunda incelenir ve masallarda yer alan anlatım öğelerinin bu ilkeleri kapsayıp kapsamadığı analiz edilir. Bu yöntem masallara dair genel bir kanıya varılması açısından oldukça dikkat çekicidir. Bir masalın özünde var olan ve değişmeyen unsurlar bu yöntemle tespit edilebilir. Bu çalışmada; Van masallarından seçilen örnekler, Max Lüthi’nin çözümleme yöntemi kapsamında tasnif edilmeye ve çözümlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Masal, Van masalları, Max Lüthi, metin merkezli masal çözümleme yöntemi

Analysis of Van Tales According to the Max Lüthi’s Method

Öz

Tale is a literary genre that has extraordinary features, its heroes exhibit supernatural powers, and that shows the struggle of the good against the evil and the winning of the good, and that is narrated and listened to by adults, although the addressees are mostly children. Tales, which are anonymous products of Turkish folk literature, are literary products of universal quality. These products, whose historical adventure is not known clearly, are produced verbally and then transferred to writing. Thus, the transfer of culture and tradition is ensured by providing a link between generations. Research has been done on fairy tales in many disciplines. Many classification types and methods are used in fairy tale studies. One of them is Max Lüthi's text-centered method of fairy tale analysis. According to this method, tales are analyzed in line with the principles of unidimensionality, superficiality, abstract form, isolation, and world coverage, and it is analyzed whether the narrative elements in the tales include these principles. This method is quite remarkable in terms of reaching a general conclusion about fairy tales. The elements that exist in the essence of a fairy tale and never change can be determined by this method. In this study, selected examples from Van fairy tales will be classified and analyzed within the scope of Max Lüthi's analysis method.

Anahtar Kelimeler

Tale, Van tales, Max Lüthi, text-centered tale analysis method

Kaynakça

• Aça, M. (2019). Anonim Halk Edebiyatı. Mehmet Aça (Ed), Türk Halk Edebiyatı içinde (s. 137-238). Ankara: Nobel.
• Boratav, P. N. (2016). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilgesu
• Boratav, P. N. (2017). Az Gittik uz Gittik. Ankara: İmge.
• Boratav, P. N. (2018). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar?. Şenel, A. (Çev). İstanbul: Ayrıntı.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.
• Eren, M. (2016). Masal Motifleri, Tekrar ve Sözlü Kompozisyon Teori. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(30). 290-308.
• Eren, M. (2017). Van Gölü Havzası Masallarının Estetik Biçimlenmesinde Kalıp, Tekrar Ve Anlatıcı, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 33-54.
• Gümüş, İ. (2017a). Türk Masalları ve Max Lüthi Yöntemi. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Gümüş, İ. (2017b). Nardaniye Hanım Masalının Max Lüthi Yöntemine Göre Çözümlenmesi. İdil, (37), 2397-2408.
• Halbwashs, M. (2018). Kolektif Hafıza. Ankara: Heretik.
• Kaya, M. ve Erol, S. (2020). Evaluation of tales in Turkish course books with reference to Max Lüthi principles. African Educational Research Journal, 8(2), 171-176.
• Lüthi, M. (1996a). Halk Masallarında Tek Boyutluluk. Mirzaoğlu, G. (Çev.). Milli Folklor Dergisi, (31-32), 147-151.
• Lüthi, M. (1996b). Halk Masallarında Yüzeysellik. Mirzaoğlu, G. (Çev.). Milli Folklor Dergisi, (29-30), 147-151.
• Önal, M. N. ve Dursun, A. (2009). Zümrüdü Anka Masalı Üzerine Bir İnceleme. Karşılaştırmalı Edebiyat, Edebiyat ve Dil Öğretimi Kongresi Tam Metin İçinde, 225-237.
• Sakaoğlu, S. (1973). Gümüşhane Masalları-Metin Toplama ve Tahlil. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2018). Masal Araştırmaları 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (1995). Van Masalları Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.