İn Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp, Genre Problem and the Function of Poems

Yıl 2024, Sayı: Ölümünün 100. Yıl Dönümünde Ziya Gökalp'ı Yeniden Anlamak, 169 - 181, 06.12.2024

Cengiz Eken

Öz

Mehmet Emin Erişirgil, with his work titled Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp, aimed to convey the life story and ideas of Gökalp, whom he knew closely, to a wide audience. When the work is analysed, it will be seen that every information included in the fiction completely overlaps with Gökalp's life, in other words, the author insistently adheres to the truth. On the other hand, there is confusion about the genre of the work due to the fact that it includes long passages taken from Gökalp's articles and does not use narrative techniques such as depiction and analysis, which are important elements for fiction. In addition to this, when the publishers' savings such as indexes and footnotes were added to this, the work began to be seen as a scientific study. Despite all the assumptions and flaws, The Novel of a Man of Ideas Ziya Gökalp is a novel organised with elements such as plot, narrator, person, time and place, which are indispensable for narrative works. In order to reflect Ziya's intellectual and literary development, Erişirgil has included poems, some of which are the product of emotion and most of which are the product of ideas. Those expressing emotions are the reflections of Ziya's tragic moments such as depression, arrest and exile and are the ones closest to poetry. Other poems expressing ideas can be analysed in two periods. In the first period, when he had not yet found his intellectual and literary personality, the influence of Namik Kemal is dominant in terms of language, style and theme. The second period begins when Ziya going to Thessaloniki. In this period when he found his personality, Ziya became a guide to his nation by writing his ideas on language, literature, law, economics, education, women and religion.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Mehmet Emin Erişirgil, Turkish Nationalism, Manzume

Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp’te Tür Sorunu ve Manzumelerin İşlevi

Öz

Mehmet Emin Erişirgil, Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp adlı eseriyle yakinen tanıdığı Gökalp’in yaşam öyküsünü ve fikirlerini geniş kitlelere ulaştırmayı amaçlamıştır. Eser incelendiğinde kurmacaya dâhil edilen her malumatın Gökalp’in yaşamıyla tamamen örtüştüğü yani yazarın ısrarcı bir şekilde gerçeğe bağlı kaldığı görülecektir. Bununla beraber Gökalp’in makalelerinden alınmış uzun pasajlara yer vermesi, tahkiye için önemli bir unsur olan tasvir, tahlil gibi anlatım tekniklerini kullanmaması gibi hususlar nedeniyle olmalı eserin türü hakkında kafalar karışmıştır. Bir de buna yayına hazırlayanların dizin, dipnot gibi tasarrufları eklenince eser, bilimsel çalışma gibi görülmeye başlamıştır. Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp, tüm kabullere, kusurlarına rağmen olay örgüsü, anlatıcı, kişi, zaman, mekân gibi tahkiyeli eserler için vazgeçilmez olan unsurlarla tertip edilmiş bir romandır. Erişirgil, Ziya’nın fikrî ve edebî gelişimini yansıtmak amacıyla kurguya bir kısmı duygu, çoğunluğu fikir mahsulü olan manzumeler dâhil etmiştir. Duyguların ifadesi olanlar Ziya’nın bunalım, tutuklanma, sürgün gibi trajik anlarının yansımasıdır ve şiiriyete en yakın olanlarıdır. Fikirlerin ifadesi olan diğer manzumeler ise iki dönemde incelenebilir. Henüz fikrî ve edebî şahsiyetini bulamadığı ilk dönem manzumelerinde dil, üslup ve tema bakımından Namık Kemal etkisi hâkimdir. İkinci dönem ise Ziya’nın Selanik’e gitmesiyle başlar. Şahsiyetini bulduğu bu dönemde Ziya, dil, edebiyat, hukuk, iktisat, eğitim, kadın, din gibi konulardaki fikirlerini nazmederek âdeta milletine rehber olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Mehmet Emin Erişirgil, Türk Milliyetçiliği, Manzume

Kaynakça

• Alpay, N. (2006). Ben'in Başkalığı. Radikal Kitap. 5 (299), 41.
• Bayraktar, L. (2024, Ekim 8). Mehmet Emin Erişirgil (d. 1891 / ö. 07 Şubat 1965) Eğitimci, Akademisyen, Yazar, Devlet Adamı. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/erisirgil-mehmet-emin.
• Beyatlı, Y. K. (2017). Edebiyata Dair. İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beysanoğlu, Ş. (1956). Ziya Gökalp’ın İlk Yazı Hayatı 1894-1909, Diyarbakır’ı Tanıtma Derneği Neşriyatı.
• Bıçak, A. (2019). Ziya Gökalp'ın Felsefe Anlayışı. Millî Mecmûa. 6, 56-78.
• Birinci, A. (2014). Tarihin Kara Kitabı Tarihçiliğimizde Usûl ve Ahlâk Meseleleri. Kitapevi. (Birinci 2014: 54)
• Bozdoğan A. (2008). Romanda Türkiye Dışındaki Türk Dünyası, Akçağ Yayınları.
• Cunbur, M. (2024, Ekim 20). Ölümünün 50. Yıldönümünde Ziya Gökalp’e Göre Edebiyat. https://core.ac.uk/download/pdf/38314605.pdf.
• Çelik, Y. (2006). Roman. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü. 5, 159-162.
• Çetindaş, D. (2016). Türk Edebiyatında Biyografik Anlatı ve Romanlar. Kesit.
• Çetişli, İ. (2012). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar. Akçağ.
• Çıkla, S. (2002). Romanda Kurmaca ve Gerçeklik. Hece Dergisi, (65-66-67), 111-129.
• Erişirgil, M. E. (1984). Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp. Remzi Kitapevi.
• Karaca, N. (2014). Ziya Gökalp’in Şiir Dünyası ve Şiirlerinin Bir Dökümü. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 5(1), 117-133.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Perşembe Kitapları.
• Kefeli, E. (2007). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Marx, Engels, Lenin (1996). Sanat ve Edebiyat. A. Çalışlar. Evrensel Basım Yayın.
• Mehmed Akif [Ersoy] (1330). Başlıksız. Sebîlürreşâd. 309, Kapak Sayfası.
• Oral, M. (2006). Çağdaşları Tarafından Ziya Gökalp’in Eleştirisi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 5(12), 21-34.
• Özbalcı, M. (2014). Şiire ve Şaire Dair Bazı Notlar. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty. 5(1), 221-231.
• Özerdim, S. N. (2011). Ziya Gökalp Hakkında Yazılmış Olan Türkçe Kitaplar. İstanbul Journal of Sociological Studies. 17, s. 123-137.
• Şahin, H., (2015). Düzyazılarından Hareketle Ziya Gökalp'in Manzumelerinin Tematik Tahlili. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Tansel, F. A. (1977). Ziya Gökalp Külliyatı-I Şiirler ve Halk Masalları. Türk Tarih Kurumu.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2003). Erişirgil, Mehmet Emin. Yapı Kredi Yayınları. 1.
• Tekin, M. (2006). Roman Sanatı 1, Romanın Unsurları. Ötüken.
• Tütengil, C. O. (1964). Ziya Gökalp'in İlk Yazıları, İstanbul İktisat Dergisi, 24 (1-2), 145-154.
• Wellek, R., Warren, A. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Çev. A. E. Uysal. KTB Yayınları.
• Ziya Gökalp (1976). Yeni Hayat / Doğru Yol. Haz. Müjgan Cunbur. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ziya Gökalp (2005). Son Şiirler. Hazırlayan Yalçın Toker, Toker Yayınları.