Urmiye Müzesi'nde Bulunan İslami Döneme Ait Seramik Kandiller Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 6, 25 - 44, 25.12.2020

Güler Yılmaz

Öz

Aydınlatma, insanoğlunun her döneminde önem teşkil eden konulardan biri olmuştur. Meşale, kandil, şamdan ve mum insanların aydınlatmadaki problemlerine yönelik çözüm ürettikleri araçlardandır. Kandil ise her toplum tarafından içerisine sıvı veya katı hayvansal yağ konularak yakılan aydınlatma aracıdır. İnsanlar bulundukları mekânları, işlikleri ve caddeleri aydınlatmak için taş, cam, metal ve seramik gibi farklı malzemelerden kandiller üretmişlerdir. Pişmiş toprak kandiller de gerek kolay üretilmesi gerekse rahat taşınabilmesinden dolayı çokça tercih edilmiştir. Aynı zamanda kandil bazı toplumların dini ritüellerinde kullandıkları adak eşyaları arasında yer aldığı gibi çeşitli dönemlere ait mezar taşlarında, dokumalarda, seramik, çini ve metal eşyaların üzerinde de sembolik anlamlar taşıyan önemli motiflerden biri olmuştur.
Urmiye, İran'ın önemli merkezlerinden biri olup, Türkiye sınırına 50 km uzaklıkta bulunmaktadır. Bu tarihi kent, İslamiyet öncesi ve İslami dönemde de birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu çalışmada, Urmiye Müzesi'nde bulunan İslami döneme ait sırlı ve sırsız bir grup kandil örneği ele alınmıştır. Söz konusu çalışmaya dahil edilen örneklerin bir kısmı Taht-ı Süleyman Kazısında, bir kısmı sınır güvenliğini sağlayan görevliler tarafından Bezirgan sınırında ve geriye kalanlar ise Urmiye’nin İcrai Ahkam mahallesinde ele geçirilen eserlerdir. Daha önce çalışılmamış olan 10-13. yüzyıllara ait farklı formlara sahip bu eserleri dönemsel ve üslupsal açıdan bilim dünyasına tanıtmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İran, Urmiye, Seramik, Kandl, Sır

Teşekkür

Müzedeki kandilleri çalışmama izin vererek, bana çalışma ortamı oluşturan Urmiye Müze Müdürü Sayın Nahideh REZAYİ ve müze personeline sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

An Evaluation on Ceramic Oil Lamps of the Islamic Period in the Urmia Museum

Öz

Kaynakça

• Altuntaş, H. ve Şahin, M. (2011). Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Anonim. Kandil. Meydan Laurousse Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 12, ss. 862). İstanbul. Arseven, C. E. (1983). Kandil. Sanat Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 2, ss. 936-938). İstanbul.
• Avıssar, M. ve Stern, J. E. (2005). Pottery Of The Crusader, Ayyubıd And Mamluk Perıods In Israel. Jerusalem: Israel Antıquıtıes Authotıty.
• Aykaç, R. (2017). Konya-Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller. Konya: Palet Yayınları.
• Baş, G. (2012). Bitlis Kalesi Kazısı Sırlı Seramikleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Birge, J. K. (1991). Bektaşilik Tarihi. (Çev. Reha Çamuroğlu), İstanbul: Ant Yayınları.
• Bozkurt, N. (2001). Kandil. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 24, ss. 299-300). İstanbul.
• Çokay, S. (1998). Antik Çağda Aydınlatma Araçları. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Day, F. E. (1942). Early İslamıc And Chrıstıan Lamps. Berytus Archeologıcal Studıes, 7, 65-79.
• Demir, D. (2018). Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Kazılarında Bulunmuş Tek Renk Sırlı Kandiller. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.