Bahtiyâr-nâme Kullanılan Deyimlerin Öge Kullanımı ve Kelime Gruplarına Göre Sınıflandırılması

Year 2024, Issue: 13, 1 - 24, 04.07.2024

Veysi Sevinçli Hami Akman

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1488855

Abstract

Bahtiyâr-nâme, dil açısından Eski Anadolu Türkçesi özelliklerini gösterse de içerisinde barındırdığı pek çok Arapça ve Farsça kelimenin varlığı sebebi ve de Pir Mahmûd’un bir dîvân şâiri olarak gösterilmesi, eserin bir divan şiiri olarak kabul edilmesine yol açmıştır. Ancak belli başlı eserlerde onun bir divan şairi olduğuna dair herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Manzûm olan söz konusu eserin bugüne kadar tek nüshası dışında başka bir nüshasına ulaşmak mümkün olmamıştır. Bahtiyâr-nâme’nin, içinde barındırdığı birçok özelliğinin yanında; dikkati çeken hususiyetlerinden biri de zengin bir deyim varlığına sahip olmasıdır. Bu çalışmada söz konusu eserde yer alan deyimler, detaylı bir şekilde ele alınmış ve bunlar ögeler ve kelime gruplarıyla kullanılışlarına göre olmak üzere başlıca iki ana başlıkta toplanmıştır. Ögelerle kullanımına göre deyimlerde, nesne + fiil bağlantısıyla (99), yer tamlayıcısı + fiil bağlantısıyla (59), özne + fiil (26) ve zarf + fiil bağlantısıyla kurulanlar (26) sayısal fazlalıklarıyla dikkat çekmektedir. Kelime gruplarıyla kullanılışları bakımından ise deyimlere; isim tamlaması, sıfat tamlaması, isnat grubu, edat grubu ve tekrar grubu gibi kalıplarda tesadüf edilmektedir.

Keywords

Pîr Mahmûd, Bahtiyâr-nâme, cümle ögesi, kelime grupları, deyim.

References

• Aksan, D. (2014). Anadilimizn söz denizinde. Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2. İnkılâp Kitabevi.
• Cin, A. (2013). Süheyl ü Nev-bahâr (Kenzü’l-bedayi). Eğitim Kitabevi.
• Hatiboğlu, V. (1978). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Hengirmen, M. (2011). Deyimler sözlüğü. Engin Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2022). Dilbilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sevinçli, V. (1992). Bahtiyarname (metin-sözlük). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevinçli, V. (2020). Kuzey Van Gölü yöresi ağızlarında deyimler (Adilcevaz - Ahlat - Tatvan - Erciş). M. Akkuş (Ed.), Atasözleri ve deyimler üzerine incelemeler (s. 127-154) içinde. Akçağ Yayınları.
• Topaloğlu, A. (2019). Karşılaştırmalı dilbilgisi terimleri sözlüğü. Dergâh Yayınları.
• Parlatır, İ. (2010). Deyimler. Yargı Yayınevi.