Türkiye’de koyun ırklarının mevcut durumu ve geleceği: Ege Bölgesi

Year 2022, , 485 - 498, 30.09.2022

Turgay Taşkın , Çağrı Kandemir

https://doi.org/10.20289/zfdergi.1058959

Cited By: 2

Abstract

Amaç: Bu çalışmada, Ege Bölgesi’nde yer alan sekiz ilde yetiştirilen koyun ırklarının verim yönü, kuyruk yapısı ve orijin dikkate alınarak güncel veriler ile durum tespiti yapılmaktadır.
Materyal ve Metot: Araştırma, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığına ait olan HAYBİS sistemi üzerinden 2021 yılında elde edilen verilere dayanmaktadır. Bu veriler, istatistikî bölge birimleri sınıflamasına göre Ege Bölgesi’nde yer alan illerin sahip oldukları koyun varlıkları üzerinden yapılmıştır.
Bulgular: Ege Bölgesi’nde koyun varlığı toplam 5.318.635 baştır. Yerli koyun ırklarının toplamı 4.876.130 baş iken ithal edilmiş koyun ırkları varlığı toplamı 442.505 baştır. Ege Bölgesi’nde 8 ile ait yerli koyun ırklarının ortalaması 607.011 baş olup bu sayı, kültür ırkı için 55.313 baştır. Kuyruk yapılarına göre sırasıyla; ince kuyruklu koyunlar için 5.024.734 baş, yağlı kuyruklu koyunlar için 236.837 baş ve yarım yağlı kuyruklu koyunlar için ise 57.064 baştır.
Sonuç: Sürdürülebilir koyun yetiştiriciliği yapabilmek adına bölgesel ve ülkesel koyun ıslah stratejileri geliştirilmelidir. Bunun yapılabilmesi için mevcut durumun tespit edilmesi ve bölgeler bazında sayılar ve oranların ortaya konulması gerekmektedir. Bu araştırma ile elde edilen rakamlar koyunculuk özelinde yapılacak tüm çalışmalar özellikle faydalı olacaktır. Irklar bazında yapılacak projelere yön gösterecektir.

Keywords

Ege Bölgesi, koyun varlığı, verim yönü, kuyruk yapısı, orijin

Thanks

Çalışmanın yapılması ve mevcut rakamların paylaşılmasında yardımcı olan öncelikle TC Tarım ve Orman Bakanlığı İzmir İl Müdürü ve Personeline teşekkürü borç biliriz.

Current situation and future of sheep breeds: Aegean Region

Abstract

Objective: The objective of this study was to determine the situation of sheep breeds bred in eight provinces in the Aegean Region with contemporary data that include the yield type, tail shape and origin.
Material and Methods: In order to meet the above objective, the data obtained for 2021 through the HAYBIS system belonging to the Ministry of Agriculture and Forestry of the Republic of Turkey were used. These data are based on the sheep assets of the provinces in the Aegean region according to the classification of statistical regional units.
Results: The total number of sheep in the Aegean Region is 5.318.635 while the total number of domestic sheep breeds is 4.876.130 heads, the total number of imported sheep is 442.505. The average of native sheep breeds belonging to 8 provinces in the Aegean Region is 607.011 and this number is 55.313 for culture breeds. The average of thin-tailed sheep in 8 provinces is 5.024.734 heads, and for fat-tailed sheep this value is 236.837 heads. The average of half-fat-tailed sheep is 57.064 heads.
Conclusion: In order to make sustainable sheep production, regional and national sheep breeding strategies should be developed. In order to do this, it is necessary to determine the current situation and to reveal the numbers and ratios on the basis of regions. It is believed that the findings obtained from this study will be beneficial for the breeding studies to be carried out based on the breed in our country.

Keywords

Aegean region, sheep stock, yield type, tail shape, origin

References

• Akçapınar, H., 2000. Koyun Yetiştiriciliği. Yenilenmiş 2. Baskı. İsmat Matbaacılık Ankara, 140s.
• Akın, A.O., 2014. Hayvan genetik kaynakları araştırmaları çalışma grubu koordinatörlüğü sunumu. (Web sayfası: https://www.tarimorman.gov.tr/tagem/belgeler/sunular/hayvan%20genetik%20kaynaklar%20a.%c3%87.g._a.oya%20akın.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Alpar, R., 2013. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık. Dördüncü Baskı. Ankara, 366s.
• Altınçekiç, Ş. Ö., 2014. Bursa İli Koyunculuk İşletmelerinin Yapısal Özellikleri ve Refah Ölçütleri Açısından Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Doktora Tezi, Bursa, 87s.
• Anonymous, 2013. Orman ve Su işleri Bakanlığı 2013-2014 raporu: Biyolojik çeşitliliği izleme ve değerlendirme. (Web sayfası: http: //www.nuhungemisi.gov.tr/content/documents/biyolojik-ce%c5%9fitliligi-izleme-degerlendirme-raporu-2013-2014.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Anonymous, 2018. Tarım ve gıdada rekabetçi üretim. kalkınma bakanlığı. on birinci kalkınma planı (2019-2023). (Web sayfası: http: //www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/tarimve_gidadarekabetciuretimozelıhtisas komisyonu raporu.pdf) (Erişim: Haziran 2020)
• Anonymous, 2020a. The millennium ecosystem assessment overview. (Web sayfası: https: //millenniumassessment.org/documents/ document.431.aspx.pdf) (Erişim Tarihi: Mayıs 2020).
• Anonymous, 2020b. T.C. İçişleri Bakanlığı-Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. (Web sayfası: https: //www.nvi.gov.tr/) (Erişim Tarihi: Haziran 2020)
• Anonymous, 2021. Tarım ve Orman Bakanlığı-Hayvan bilgi sistemi. (Web sayfası: https: //hbs.tarbil.gov.tr/) (Erişim Tarihi: Mayıs 2020).
• Bakırcı, Ç.M., 2015. Dünya üzerinde kaç tür var? (Web sayfası: https: //evrimagaci.org/dunya-uzerinde-kac-tur-var-3602) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• BDUTAE, 2008. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü. (Web sayfası: http: //www.bahridagdas.gov.tr) (Erişim Tarihi: Haziran 2008).
• Boz, İ., C. Akbay, D.B. Budak & S. Baş, 2008. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Hayvancılık Yapan Tarım İşletmelerinde Yeniliklerin Benimsenmesi ve Yayılması. Proje No: 106O352, Kahramanmaraş, 71s.
• Ceyhan, A., A. Şekeroğlu, A. Ünalan, M. Çınar, U. Serbester & E. Akyol, 2015. Niğde ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 18 (2): 60-68. https: //doi.org/10.18016/ksujns.10904
• Deniz, Ş., 2011. 50 Soruda Yaşamın Tarihi, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, İstanbul, 2011, 40 s.
• Eliçin, A., M. Ertuğrul, F. Cengiz, Y. Aşkın & G. Dellal, 1989. Karayaka ve B. Leicester x Karayaka F1 Erkek Kuzularında Besi Gücü ve Karkas Özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No: 123, Ankara, 24s.
• Emsen, E., C.A. Gimenes, M. Yaprak & H. Emsen, 2007. Effect of prolific breed on reproductive performance of Turkish native sheep. Reproduction in Domestic Animals 42 (2): 141-148.
• Ertuğrul, M., G. Dellal, C. Elmacı, A.O. Akın, E. Pehlivan, M.İ. Soysal & S. Arat, 2010. “Hayvan genetik kaynaklarının muhafazası ve sürdürülebilir kullanımı, 179-198”. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010, 497s.
• Ertuğrul, M., G. Dellal, İ. Soysal, C. Elmacı, O. Akın, S. Arat, İ. Barıtçı, E. Pehlivan & O. Yılmaz, 2009. Türkiye yerli koyun ırklarının korunması, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23 (2): 97-119.
• FAO, 2019. FAO Commission on genetic resources for food and agriculture assessments. (Web sayfası: http: //www.fao.org/3/ca3129en/ca3129en.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• FAOSTAT, 2018. The global strategy for the management of farm animal genetic resources. Rome, Italy. (Web sayfası: http: //www.fao.org/faostat/en/#data/QA) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• GTHB-Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı stratejik plan. 2018-2022 stratejik plan. (Web sayfası: https: //www.tarimorman.gov.tr/sgb/belgeler/2013-2017/gthb%202018-2022%20stratejı%cc%87k%20 plan.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Kalaycı, Ş. 2006. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım. İkinci Baskı. ISBN 975-9091-14-3. 426s.
• Kandemir, Ç., İ. Alkan, H.İ. Yılmaz, H.B. Ünal, T. Taşkın, N. Koşum & A. Alçiçek, 2015. İzmir yöresinde küçükbaş hayvancılık işletmelerinin coğrafik konumlarına göre genel durumu ve geliştirilme olanakları. Hayvansal Üretim 56 (1): 1-17.
• Karaca, O., N. Akyüz, S. Andiç & T. Altın, 2003. Karakaş koyunlarının süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 27 (2): 589-591.
• Karaca ,O., Ş. Çetiner & İ. Cemal, 1999. “Çine Çaparı koyunların kimi özellikleri ve genetik kaynak olarak korunması olanakları, 558-563”.Uluslararası Hayvancılık’99 Kongresi, 21-24 Eylül 1999, İzmir, 765s.
• Karaca, O. 2014. “Koyun keçi ıslahı ve açık çekirdek yetiştirme sistemi,5-7”. Koyun-keçi genetik ıslah çalıştayı, 11-13 Haziran Uşak, 82s.
• Karakuş, F. & S. Akkol, 2013. Van ili küçükbaş hayvancılık işletmelerinin mevcut durumu ve verimliliği etkileyen sorunların tespiti üzerine bir araştırma. Journal of The Institute of Natural & Applied Sciences 18 (1-2): 09-16.
• Kaymakçı, M. & T. Taşkın, 2008. Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal üretim 49 (2): 43-51.
• Kaymakçı, M, A. Eliçin, F. Işın, T. Taşkın, O. Karaca, E. Tuncel, M. Ertuğrul, M. Özder, O. Güney, O. Gürsoy, O Torun, T. Altın, H. Emsen, S. Seymen, H. Geren, A. Odabaşı & R. Sönmez, 2005. “Türkiye Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği Üzerine Teknik ve Ekonomik Yaklaşımlar, 707-726”. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak, Ankara, 821s.
• Kaymakçı, M., N. Koşum, T. Taşkın, Y. Akbaş & F. Ataç, 2006. Menemen koyunlarında kimi verim özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43 (1): 63-74.
• Kaymakçı, M., R. Sönmez, E. Kızlay & T. Taşkın, 1999. Kasaplık kuzu üretimi için uygun baba hatlarının oluşturulması üzerine araştırmalar. Turk Journal Veterinary and Animal Science, 23 (3): 255-261.
• Kaymakçı, M., T. Taşkın & N. Koşum, 2002. Sönmez Koyunlarında Tip Sabitleştirilmesi (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39 (2): 87-94, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M., T. Taşkın, S. Mutaf, S. Kumlu, S. Yalçın, N. Koşum, M. Koyuncu, C. Ün, A. Önenç & O. Karaca, 2010. “Türkiye Damızlık Üretim Stratejisi, 1055-1070”. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildirileri, 11-15 Ocak, Ankara, 1488s.
• Kence, A., 1987. Türkiye’nin Biyolojik Zenginlikleri. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, 24s. No: 87.06.Y.0011.6.
• Kurdoğlu, O., 2018. Milli park yönetimi ara sınav ders notu. (Web sayfası: http: //www.ktu.edu.tr/dosyalar/orm anekonomisi_63876.pdf) (ErişimTarihi: Haziran 2020).
• Muminjanov, H. & Karagöz, A. 2019. Türkiye’nin Biyoçeşitliliği: Genetik Kaynakların Sürdürülebilir Tarım ve Gıda Sistemlerine Katkısı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Ankara, 352s.
• Munoz-Blanco, J., M. Von Essen & A. Hoffmann, 2015. Biodiversity For The Present And Future Of Humanity: A Suggestion Fort The SDG Process”, SDG.Earthsystemgovernance.Org Discussion Paper. Lund: Earth System Governance Project, 800s.
• Oğuz, İ. & G. Bilgen, 2000. “Çiftlik hayvanlarında genetik çeşitliliğin korunması, 5-7”. Ziraat Müh. Odası İzmir Şubesi Bülteni (Mart-Nisan), 45s.
• Özcan, H., 1975. Kıvırcık Koyunlarının Önemli Verim Özelliklerinin Geliştirilmesinde Texel Irkından Faydalanma İmkânları. TÜBİTAK VHAG-51k Proje Kesin Raporu, 75s.
• Özder, M., M. Kaymakçı, İ. Soysal, E. Kızılay & R. Sönmez, 1996. Türkgeldi Sürüsünde Tipin Sabitleştirilmesi. TÜBİTAK, VHAG-537 nolu Projenin Kesin Raporu, Tekirdağ, 86s.
• Özder, M., M. Kaymakçı, T. Taşkın, E. Köycü, F. Karaağaç & R. Sönmez, 2004. Türkgeldi koyun tipinin gelişme ve süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science. 28 (1): 195-200.
• Özsayın, D. & B. Everest, 2019. Koyun yetiştiriciliği yapan üreticilerin sosyo-ekonomik yapısı ve koyunculuk faaliyetiyle ilgili uygulamaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22 (Ek Sayı 2): 440-448. https: //doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.589725
• Özyürek, S., D. Türkyılmaz, Ü. Dağdelen, N. Esenbuğa & M. Yaprak, 2018. Erzincan ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunlarının işletme büyüklüğüne göre incelenmesi. Akademik Ziraat Dergisi 7 (2): 219-226. https: //doi.org/10.29278/azd.476651
• Partigöç, N.S. & N. Soğancı, 2019. Küresel iklim değişikliğinin kaçınılmaz sonucu: kuraklık. Dirençlilik Dergisi 3 (2): 287-299. https: //doi.org/10.32569/resilience.619219
• Rege, E. & J.P. Gibson, 2003. Animal genetic resources and economic development: ıssues in relation to economic valuation. Ecological Economics 45 (3): 319-330
• Scherf, B.D., 2000. FAO World Watch List for Domestic Animal Diversity, 3rd Edition. Food an Agriculture Organization of United Nations. Rome. Italy,360s.
• Shahbandeh, M., 2020. Cattle population worldwide 2012-2020. (Web sayfası: https: //www.statista.com/statistics/263979/global-cattle-population-since-1990/) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Soysal, M.İ., E. Özkan & E.K. Gürcan, 2003a. The status of native farm animal genetic diversity in turkey and in world. Journal of Bulgarian Animal Science.Cilt.XL. 7-16.
• Soysal, M.İ., E.K. Gürcan & E. Özkan, 2003b. “Dünyada ve Türkiye'de çiftlik hayvanlarının genetik çeşitliliğinin korunması sorunu”. GAP III. Tarım Kongresi. Şanlıurfa, 300s.
• Sönmez, R., A.G. Alpbaz & M. Kaymakçı, 1975. Kıvırcık koyunlarının kimi özellikleri arasında fenotipik ilişkiler üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 12 (3), Ayrı Baskı, İzmir.
• Sönmez, R., M. Kaymakçı, E. Eliçin, E. Tuncel, R. Wasmuth & T. Taşkın, 2009. Türkiye koyun ıslah çalışmaları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23 (2): 43-65.
• Şahin, D., 2011. 50 Soruda Yaşamın Tarihi, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, İstanbul, 40s.
• Şekercioğlu, Ç.H., 2010. “Ecosystem Functions and Services, 45-72”. In: Conservation Biology for All (Eds. N. S. Sodhi & P. R. Ehrlich). Oxford University Press. Oxford, 455s.
• TAGEM, 2009. Türkiye evcil hayvan genetik kaynakları tanıtım kataloğu. tarım ve köyişleri bakanlığı. (Web sayfası: https: //www.tarimorman.gov.tr/tagem/belgeler/yayin/katalog%20t%c3%bcrk%c3%a7e.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Tamer, B. & S. Sarıözkan, 2017. Yozgat merkez ilçede koyunculuk yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapısı ve üretim maliyetleri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 14 (1): 39-47.
• Tekin, M.E., M. Gürkan, O. Karabulut & H. Düzgün, 2000. Merinos, Akkaraman ve İvesi ırklarının bazı etçi ırklar ile melezlerinde performans ve test ve seleksiyon çalışmaları. (Web sayfası: http: //papirus.ankara.edu.tr/tez/saglikbilimleri/doktora/2004/sad2004_58/ozet_kaynaklar.pdf) (Erişim Tarihi: Haziran 2020).
• Tüfekçi, H. & M. Oflaz, 2015. Kastamonu ili küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin sorunları ve çözüm önerileri. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (7): 577-582.
• World Wide Fund For Nature (WWF), 2014. Living Planet Report 2014. World Wide Fund for Nature, Gland, Switzerland, 211s.
• Yalçın, B.C., 1969. Dağlıç kuzularının doğum ve sütten ağırlıklarının bazı genetik parametreleri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 16 (3): 169-179.
• Yıldırır, M., T. Sezenler, İ. Erdoğan, M.A. Yüksel, D. Soysal & A. Ceyhan, 2011. The present studies on animal genetic resources in Bandırma Sheep Research Station: A review, Journal of Animal Science Advances, 1 (2): 73-78.
• Yiğit, N., H. Sevik, M. Çetin & N. Kaya, 2016. Determination of the effect of drought stress on the seed germination in some plant species. Water Stress in Plants, 43-62.