Lise Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler

Yıl 2021, Sayı: 39, 14 - 23, 30.06.2021

Mustafa Polat , Burçin Ayaz Dursun , Ergin Dik , Osman Gür

Öz

Bireylerin meslek seçim kararı ve meslek tercihleri birden fazla faktörden etkilenmektedir. Bu faktörlerden bazıları meslek kararı verme yetkinliği, kariyer kaygısı ve meslek seçiminde aile desteğidir. Çalışmamızın amacı lise öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinliği, kariyer kaygısı ve meslek seçiminde aile desteği düzeylerinin belirlenmesi ve arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmada Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeği (Bozgeyikli, 2014), Kariyer Kaygısı Ölçeği (Çetin Gündüz & Nalbantoğlu Yılmaz, 2016) ve Meslek Seçiminde Aile Desteği Ölçeği (Şeker & Kaya, 2016) Türkiye’nin doğusunda bir ilde, lisede öğrenim göre 364 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, lise öğrencilerinin yarısından fazlasının meslek kararı verme yetkinliğinin yüksek düzeyde, %4’ünün ise mesleki karar verme yetkinliğinin düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Lise öğrencilerinin %27’sinin kariyer kaygısının yüksek düzeyde olduğu, %11’nin ailesi tarafından meslek seçiminde düşük düzeyde desteklendiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca meslek kararı verme yetkinliği ve meslek seçiminde aile desteği arasında pozitif yönde ortalama düzeyde, meslek kararı verme yetkinliği ile kariyer kaygısı arasında negatif yönde ortalama düzeyde, meslek seçiminde aile desteği ile kariyer kaygısı arasında negatif yönde ortalama düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

meslek seçimi, meslek kararı verme yetkinliği, meslek seçiminde aile desteği, kariyer kaygısı.

Factors Affecting High School Students' Choice of Career

Öz

Career choice decisions and professional preferences of individuals are affected by more than one factor. Some of these factors are the competence to make a career decision, career anxiety, and family support in choosing a profession. Our study aims to determine and examine the relationship between high school students' professional decision-making competence, career anxiety and family support levels in choosing a profession. career Decision Making Self Efficacy Scale (Bozgeyikli of 2014), Career Anxiety Scale (Cetin Gündüz & Nalbantoğlu Yilmaz, 2016) and Family Support Choice of Vocation (Şeker & Kaya, 2016) in eastern Turkey, a province was administered to 364 students by education in high schools. As a result of the research, it was determined that more than half of the high school students have a high level of career decision making self efficacy, and 4% of them have a low level of career decision making self efficacy. It has been concluded that 27% of high school students have a high level of career anxiety and 11% of them are supported at a low level by their family support choice of vocation. Also, it was determined that there is an average positive correlation between the competence to make career choice and family support choice of vocation, a negative relationship between the competence to make professional decisions and career anxiety, and a negative relationship between family support and career anxiety in the choice of vocation.

Anahtar Kelimeler

career choice, career decision making self efficacy scale, family support choice of vocation, career anxiety

Kaynakça

• Akbaş, M. G., & Okutan, E. (2020). Lise Öğrencilerinin Kariyer Kaygısına Yönelik Alan Araştırması: Antalya İli Örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(20), 158-187.
• Akdeniz, S. (2009). Ergenlerin meslek kararı verme yetkinlik algılarının, algılanan ana-baba tutumu ve bazı özlük nitelikleri açısından incelenmesi. Dotora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkoç, F. (2012). Lise Öğrencilerinin Mesleki Kararsızlıklarının Bazı Sosyo-demografik Faktörlere Göre İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 215-233.
• Aydemir, L. (2018). Üniversite öğrencilerinin meslek tercihlerini belirleyen faktörlere yönelik bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 713-723. Aygün, M. (2020). Spor Lisesi ve Düz Lise Öğrencilerinin Kariyer Kaygısı Ve Bilinçli Farkındalıklarının İncelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22(4), 90-100.
• Bacanlı, F. (2008). Career decision-making difficulties of Turkish adolescents. Paper presented at Counseling International Perspective: Global Demands and Local Needs, Bahçeşehir University, İstanbul, Turkey, April 25-27
• Bozgeyikli, H. (2004). Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeğinin Geliştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 221-234. Creed, P. A., & Yin, W. O. (2006). Reliability and validity of a Chinese version of the Career Decision-Making Difficulties Questionnaire. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 6(1), 47-63.
• Çetin-Gündüz, H. ve Nalbantoğlu-Yılmaz, F. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1008-1022.
• Çınar, Ç. (2011). Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Meslek Seçimi Kararlarında Benlik Algısının Önemi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ensari, M. Ş., & Hazal, K. (2017). Meslek Seçimini Etkileyen Faktörlerin Demografik Değişkenler İle İlişkisinin Araştırılması: İstanbul İlinde Bir Uygulama. HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 409-422.
• Eryetiş, M. V. Meslek Seçimi ve Mesleki Rehberlik. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 44.
• Fidan, V. (2019). Meslek seçiminde kariyer karar verme zorlukları: İzmir ilindeki denizcilik meslek liseleri ile diğer liselerdeki son sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gati, I., Osipow, S. H., Krausz, M., & Saka, N. (2000). Validity of the career decision-making difficulties questionnaire: Counselee versus career counselor perceptions. Journal of Vocational Behavior, 56(1), 99-113. Mann, L., Harmoni, R. ve Power, C. (1989). Adolescent Decision Making: The Development Of Competence, Journal of Adolescence, 12(3): 265-278.
• Orhan, A. A., & Ültanır, E. (2014). Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri ile Karar Verme Düzeyleri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 43-55.
• Özgeldi, M., & Kılıç, E. (2019). Meslek seçiminde ailenin etkisi. Proceedings of the International Congress on Business and Marketing içinde (453-466 ss.) Maltepe University, Istanbul,
• Öztemel, K. (2012). Kariyer Kararsızlığı İle Mesleki Karar Verme Öz Yetkinlik Ve Kontrol Odağı Arasındaki İlişkiler. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (Gujgef), 32(2).
• Şeker, G., & Kaya, A. (2018). Lise Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Aile Desteği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49), 157-171.
• Taş, M. A., & Özmen, M. Meslek Seçiminde Aile Desteği ve Kariyer Uyum Yetenekleri İlişkisi: Olumlu Gelecek Beklentisinin Aracılık Rolü. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 736-761.
• Telman, C. (2000). Başarıya Giden Yolda Meslek Seçimi. Epsilon Yayınları.
• Turan, Ü., & Kayıkçı, K. (2019). Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Okul Rehberlik Hizmetlerinin Rolü. E-International Journal Of Educational Research, 10(1).
• Ulaş, Ö., Zorbaz, S. D., Dinçel, E. F., Kınay, G. Ç., & Coştur, R. (2017). Özel okulda öğrenim görmekte olan lise öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 441-456.