Mogan Gölü (Ankara)’nde Sediment Taramasının Yüzey Sedimenti Besin Elementlerine Etkisinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Sayı: 373, 61 - 68, 30.11.2021

Arzu Binici , Serap Pulatsü

https://doi.org/10.33724/zm.938642

Öz

Sediment tarama uygulamaları (uzaklaştırımı), göl içi yönetim girişimlerinden biridir. Mogan Gölü’nde sediment tarama sonrası; a) Sediment kalite parametrelerinin (organik madde, toplam fosfor, toplam azot, toplam organik karbon ve redoks potansiyeli değeri) aylara ve istasyonlara bağlı değişiminin belirlenmesinin b) Sedimentin kirlenme durumunun, besin elementlerini baz alarak (kirlenme indeksi, zenginleşme faktörü, organik azot indeksi) ortaya konmasının amaçlandığı çalışmada, litoral bölgede iki istasyon (I. istasyon; özellikle maden işleme tesisleri ve evsel kaynaklı atık suların, II. istasyon; evsel atık ve tarımsal faaliyet kaynaklı atık suların ulaştığı alanda) seçilmiştir. Bulgulara göre; a) En yüksek toplam organik karbon (%6.30- mayıs ayında) ve toplam azot (%0.69-kasım ayında) değeri II. istasyonda, toplam fosfor değeri mayıs ayında I. istasyonda (%0.32) bulunmuştur. Gerek tarımsal gerekse evsel atık girişlerinin, her iki ayda ve istasyonda etkili olduğu belirlenmiştir. b) Kirlenme indeksi ve organik azot indeksleri, sedimentin en fazla azotla ve diğer besin elementlerine göre de önemli düzeyde kirlendiğine işaret etmektedir. Zenginleşme faktörüne göre en çok zenginleşme gösteren parametre ise toplam fosfor olarak belirlenmiştir. Kirlenme indeksleri, sedimentteki organik madde, toplam azot ve toplam fosfor düzeyleri üzerinde tarama girişiminin etkin olmadığını; tarama alanlarının önceliklendirilmesi, tarama derinliği, tekniği gibi konuların irdelenmesi gereğini ortaya koymuştur. Ayrıca besin elementleri düzeyleri özellikle göl suyuna salınım riskleri nedeniyle izlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sediment kalitesi, besin elementi, sediment tarama, kirlenme indeksi, Mogan Gölü

Destekleyen Kurum

Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

17B0759001

Teşekkür

Bu projenin (17B0759001) gerçekleştirilmesi için gerekli mali desteği sağlayan Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü’ne şükranlarımızı sunarız.

Determination of Influence of Sediment Dredging on Surface Sediment Nutrients in Mogan Lake, Ankara

Öz

Sediment tarama uygulamaları (uzaklaştırımı), göl içi yönetim girişimlerinden biridir. Mogan Gölü’nde sediment tarama sonrası; a) Sediment kalite parametrelerinin (organik madde, toplam fosfor, toplam azot, toplam organik karbon ve redoks potansiyeli değeri) aylara ve istasyonlara bağlı değişiminin belirlenmesinin b) Sedimentin kirlenme durumunun, besin elementlerini baz alarak (kirlenme indeksi, zenginleşme faktörü, organik azot indeksi) ortaya konmasının amaçlandığı çalışmada, litoral bölgede iki istasyon (I. istasyon; özellikle maden işleme tesisleri ve evsel kaynaklı atık suların, II. istasyon; evsel atık ve tarımsal faaliyet kaynaklı atık suların ulaştığı alanda) seçilmiştir. Bulgulara göre; a) En yüksek toplam organik karbon (%6.30- mayıs ayında) ve toplam azot (%0.69-kasım ayında) değeri II. istasyonda, toplam fosfor değeri mayıs ayında I. istasyonda (%0.32) bulunmuştur. Gerek tarımsal gerekse evsel atık girişlerinin, her iki ayda ve istasyonda etkili olduğu belirlenmiştir. b) Kirlenme indeksi ve organik azot indeksleri, sedimentin en fazla azotla ve diğer besin elementlerine göre de önemli düzeyde kirlendiğine işaret etmektedir. Zenginleşme faktörüne göre en çok zenginleşme gösteren parametre ise toplam fosfor olarak belirlenmiştir. Kirlenme indeksleri, sedimentteki organik madde, toplam azot ve toplam fosfor düzeyleri üzerinde tarama girişiminin etkin olmadığını; tarama alanlarının önceliklendirilmesi, tarama derinliği, tekniği gibi konuların irdelenmesi gereğini ortaya koymuştur. Ayrıca besin elementleri düzeyleri özellikle göl suyuna salınım riskleri nedeniyle izlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sediment quality, nutrient, sediment dredging, pollution index, Mogan Lake

Proje Numarası

17B0759001

Kaynakça

• Anonim. 2016. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. Göller ve Sulak Alanlar Eylem Planı, 2016-2018, 27-30 s., Ankara.
• Carignan, R. 1985. Nutrient dynamics in a littoral sediment colonized by the submersed macrophyte Myriophyllum spicatum. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 42, 1303-1311.
• Çolak, E. 2021. Mann-Whitney U ve Wilcoxon T testleri. https://eczacilik.anadolu.edu.tr/bolumSayfalari/ belgeler/ecz2014%2010_20140512122216.pdf. Erişim tarihi: 6.06.2021.
• Jonsson, A. 1997. Fe and Al sedimentation and their importance as carriers for P, N and C in a large humic lake in Northern Sweden. Water, Air and Soil Pollution, 99, 283-295.
• Kacar, B. 1995. Bitki ve toprağın kimyasal analizleri. Toprak Analizleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, 3, 705 s.
• Kacar, B. ve İnal, A. 2008. Bitki analizleri. Ankara Nobel Yayın Dağıtım, 978 (605), 395-036-3.
• Lau, S., S. 2000. The signifigance of temporal variability in sediment quality for contamination assessment in a coastal wetland. Water Res., 34 (2), 387-394.
• Liao, C, F, H. and Lean, D., R., S. 1978. Seasonal changes in nitrogen compartments of lakes under different loading conditions. J. of Fish. Res. Board Can., 35, 1095-1101.
• Peterson, S., A. 2007. Lake restoration by sediment removal. Journal of the American Water Resources Association. 18:3-423-436.
• Pulatsü, S., Topçu A., Kırkağaç, M., Köksal, G. 2008. Sediment phosphorus characteristics in the clearwater state of Lake Mogan, Turkey. Lakes & Reservoirs: Research and Management, 13, 197–205.
• Pulatsü, S., Topçu, A., Yılmaz, E. 2015. Göllerde Ötrofikasyonun Kontrolü: Sediment Tarama Uygulamaları. Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech, 5, 1, 51- 56.
• Ryding, S. O. 2006. Lake trehörningen restoration project. Changes in water quality after sediment dredging. Hydrobiologia, 91, 92, 549-558.
• Topçu, A. and Pulatsü, S. 2008. Phosphorus fractions in sediment profiles of the eutrophic Lake Mogan, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 17, 2, 164-172.
• Topçu, A. and Pulatsü, S. 2017. Evaluation of some management strategies in eutrophic Mogan Lake, Turkey: phosphorus mobility in the sediment-water interface. Applied Ecology and Environmental Research,15, (4), 705-717.
• Topçu, A. Ulusoy, U., Pulatsü, S. 2018. Determination of sediment phosphate sorption characteristics in shallow Mogan Lake, Turkey. Applied Ecology and Environmental Research, 16, 5, 5971-5985.
• Wang, X. Y. and Feng, J. 2007. Assessment of the effectiveness of environmental dredging boin South Lake, China. Environ. Manage., 40, 314–322.
• Welch, E., B. and Jacoby, J., M. 2004. Pollutant Effects in Freshwater. Applied Limnology Third edition. Spon Press London and New York.
• Xu, F.L., Tao, S., Dawson, R.W., Xu, Z, R. 2003. The distributions and effects of nutrients in the sediments of a shallow Chinese Lake. Hydrobiologia, 429, 85-93.
• Yılgör, S., Küçüksezgin, F. ve Özel, E. 2012. Assessment of metal concentrations in sediments from lake Bafa (Western Anatolia): an index analysis approach. Bull Environ. Contam. Toxicol., 89, 512–518.
• Zhang, S., Zhou, Q., Xu, D., Lin, J., Cheng, S., Wu, Z. 2010. Effects of sediment dredging on water quality and zooplankton community structure in a shallow of eutrophic lake. Journal of Environmental Sciences, 22, (2), 218-224.
• Zhang, Z. L. Y. Zhang, W. Zhang, Y. Sun, C., Marhaba, T. 2015. Phosphorus, organic matter and nitrogen distribution characteristics of the surface sediments in Nansi Lake, China. Environ. Earth, 73, 5669-5675.