DİNİ KÜLTÜREL ÖĞELERİN ÇEVİRİSİ ÜZERİNE BAĞINTI KURAMI YAKLAŞIMI: LATİFE TEKİN’İN SEVGİLİ ARSIZ ÖLÜM VE İSKENDER PALA’NIN KATRE-İ MATEM ROMANLARININ İNGİLİZCE ÇEVİRİLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 2, 44 - 59, 29.12.2018

Emine Karabulut Hilal E Rkazancı Durmuş

Öz

Kültür,
bir milletin inançları, gelenekleri, görenekleri, algıları, dini, yaşam şekli
ve düşünme biçimini kapsamaktadır. Bu nedenle, kültürel öğeleri çevirmek, çoğu
zaman çevirmenler için zorluk oluşturmaktadır. Kültürel öğeler, her kültürde
farklı olduğundan, çevirmenler bu öğelerdeki yazar tarafından üretilen mesajı
iletmek için bu öğelerin çevirisine özen göstermelidir. Bu çalışma, Ernest
August Gutt (1991) tarafından öne sürülen çeviriye bağıntı kuramı yaklaşımı
çerçevesinde Latife Tekin’in 2008 yılında Saliha Paker ve Mel Kenne tarafından
çevrilmiş Sevgili Arsız Ölüm (2013)
romanı ve İskender Pala’nın 2014 yılında Ruth Whitehouse tarafından çevrilmiş Katre-i Matem (2009)  romanındaki kültürel öğeleri analiz etmeyi
amaçlamaktadır. Çalışma, kültürel öğelerin çevirisini bağıntı kuramı
perspektifinden incelemektedir, çünkü kültürel öğelerin bağlamsal etkisi
(contextual effect) ve bu öğeleri hedef okuyucuya iletmek için çevirmenler
tarafından kullanılan stratejiler, kültürel öğeler gibi bazı ipuçları
(ostensive stimuli) aracılığıyla bağlam (context) oluşumunu açıklayan bağlama
dayalı bağıntı kuramı çerçevesinde ele alınabilir. Bu çalışma, doğrudan çeviri
ve dolaylı çeviri yönteminde, hedef metnin bağlamının kaynak metin bağlamından
nasıl farklılaştığını açıklamayı da amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

kültürel öğeler, bağıntı kuramı, doğrudan ve dolaylı çeviri yaklaşımları, bağlam, bağlamsal etki

Kaynakça

• Aixelá, J., F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. lvarez & M. C. Vidal (Eds.), Translation, power, subversion. Clevedon: Multilingual Matters, 52-77.
• Baker, M. (1992). In Other Words: A Coursebook on Translation. London and New York: Routledge.
• Cambridge Dictionary. (n.d.). Illicit. Retrieved From http://dictionary.cambridge.org/dictionary/turkish/illicit
• Cambridge Dictionary. (n.d.). Jinn. Retrieved From https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/jinn
• Campo, J., E. (2009). Encylopedia of Islam. Encyclopedia of world religions. New York NY: Infobase Publishing.
• Davies, E. E. (2003). A Goblin or a Dirty Nose? The Treatment of Culture-Specific References in Translations of the Harry Potter Books. The Translator, 9 (1), Manchester: St. Jerome Publishing, 65–100.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (n.d.). Rahmet. Retrieved From http://www.islamansiklopedisi.info/
• Ersan, M., Ö. (2016). Alevilikte Üçler, BeĢler, Yediler, On iki Ġmamlar ve Kırklar kimdir?. Milliyet Blog. Retrieved From http://blog.milliyet.com.tr/alevilikte-ucler--besler--yediler--oniki-imamlar-vekirklar- kimdir-/Blog/?BlogNo=544276
• Fawcett, P. (1997). Translation and language: Linguistic theories explained. Manchester: St. Jerome.
• Gambier, Y. (2007). Doubts and Directions in Translation Studies. Leiden, the Netherlands: John Benjamins.
• Gutt, E., A. (1989). Translation and Relevance. Doctoral Dissertation. Department of Phonetics and Linguistics. University College London.
• Gutt, E. A. (2000a). Translation and relevance: cognition and context (2nd ed). St. Jerome.
• Gutt, E. A. (2000b). Textual properties, communicative clues and the translators. In Ma .P. Navarro Errasti et al. (Eds). Transcultural Communication: Pragmalinguistic Aspects. Zaragoza: Anúbar.
• Gutt, E.-A. (2004). Applications of relevance theory to translation - a concise overview, 1-5. Retrieved From http://www.saunalahti.fi/~ehmgutt/2004%20Applications%20of%20RT%20to%20translation.doc
• Gutt, E. A. (2006). Approaches to translation: relevance theory'. In Keith Brown (eds.). The Encyclopedia of Language and Linguistics (2nd Edition). Oxford: Elsevier, 1, 416-420.
• Ivir, V. (1987). Strategies and Strategies for Translating Culture. Indian Journal of Applied Linguistics. 12(2), 35-46.
• Ivir, V. (2003). Translation of Culture and Culture of Translation. SRAZ. XLVIIXLVIII: 117-124.
• House, J. (1981). A Model for Translation Quality Assessment. Tübingen: Narr.
• Khadem, A., Dastjerdi, H.,V. (2012). Key-phrase Allusions and Their Translations: A Focus on Mathnawi. Asian Social Science, 8 (11).
• Leppihalme, R. (1994). Culture Bumps. On the Translation of Allusions. Helsinki: Helsinki University Press.
• Mailhac, J., P. (1996). The Formulation of Translation Strategies for Cultural References. In Charlotte Hoffmann (eds.), Language, Culture and Communication in Contemporary Europe. Clevedon:Philadelphia :Adelaide:Multilingual Matters. 173-88.
• Malmkjaer, K. (1992). The Relevance of Translation Studies. Ilha do Desterro, 28, 25-36
• Martínez, M, J. (1998). Be Relevant (Relevance, Translation and Cross-Culture). Revista Alicantina de Estudios Ingleses, 11, 171-182.
• Oxford Dictionaries. (n.d.). halal. Retrieved From https://en.oxforddictionaries.com/definition/halal
• Oxford Dictionaries. (n.d.). bride price. Retrieved From https://en.oxforddictionaries.com/definition/bride_price
• Oxford Dictionaries. (n.d.). mahr. Retrieved From https://en.oxforddictionaries.com/definition/mahr
• Pala, İ. (2009). Katre-Matem. Ġstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İ. (2014). The Tulip Of Ġstanbul. (R. Whitehouse, Trans.). İstanbul: Kapı Publication. (2009).
• Pralas, J. (2012). Translating French Culture Specific Items In Julian Barnes's Falubert's Parrot. Linguistics and Literature, 10 (1), 11-18. Rankin, I. (1998). Black & Blue. London: Orion Books Ltd.
• Rankin, I. (2006). Siyah ve Mavi. (Z. Perker, Trans.). İstanbul: Vatan Kitap. (1998).
• Samovar, L. A., Porter, R. E. (Eds.). (1997). Intercultural Communication. New York: Wadsworth / Peter Lang.
• Smith, K. (2002). Translation as a Secondary Communication. The Relevance Theory Perspective of Ernst-August Gutt. Acta Theologica Supplementum, 2, 107-117
• Sperber, D. & Wilson, D. (1986). Relevance:Communication and cognition. Oxford: Blackwell.
• Sperber, D. & Wilson, D. (1987). Precis of Relevance: Communication and cognition. Behavioral and Brain Sciences. 10, 697-754.
• Sperber, D. & Wilson, D. (1997). The mapping between mental and public lexicón. UCL Working ePapers in Linguistics. 9, 111-125.
• Tobias, S. (2006). Culture-specific items in Japanese-English literary translation: Comparing two translations of KawabatasIzu no Odoriko. Monash university linguistics Papers, 5, 27-35.
• Wilson, D., & Sperber, D. (2002b). Relevance theory. UCL Working Papers in Linguistics,14, 249-290.
• Weber, D,J. (2005). A Tale of Two Translation Theories. Journal of Translation. 1 (2), 35-74.
• Wilson, D., & D. Sperber. (2004). Relevance theory. In L. R. Horn, & G. L. Ward (Eds.). The Handbook of Pragmatics. Malden, Mass: Blackwell, 607-632.
• Zare-Behtashe, E. Firoozkohi, S. (2010). Culture-Specific Items in Literary Translations. Translation Journal (Online). 14 (1). Retrieved From https://translationjournal.net/journal/51culture.htm.
• Zojer, H. (2011). Cultural references in subtitles. A measuring device for interculturality?. In Babel, 57 (4). Cultural references in subtitles. A measuring device for interculturality?. Retrieved From https://academic.csuohio.edu/kneuendorf/frames/subtitling/Zojer.2011.pdf