CİNER GRUBUNUN EKONOMİ POLİTİK YAPISI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 107 - 129, 30.11.2018

Tülay Şeker Bünyamin Uzun

Öz

Türkiye’de
gazetecilik Avrupa’ya kıyasla daha geç başlamış ancak Avrupa ve bütün dünyada
20. yüzyılda yaşanan değişimlere ayak uydurmuştur. Bu değişimler daha çok
basının ekonomi politik anlamda sahipliği noktasında önemli olmuştur. 1980
yılında yayınlanan 24 Ocak Ekonomik İstikrar Programı, Türkiye’de basının
yaşadığı değişimin başlangıç noktasını oluşturmuştur.  Özellikle 1980’li yıllarda ekonomideki
liberalleşme hareketleriyle birlikte basın dışı sermaye alana giriş yapmıştır.
Ticari televizyonların yayın hayatına girmesiyle birlikte “medya” konumuna
geçen Türk basını büyük holdinglerin ilgisini çekmeye başlamıştır. 1980’li
yıllarda başlayan bu süreç bugün Türk basınını neredeyse tamamı büyük
holdinglerin kontrolünde olan bir yapı haline getirmiştir.

1980
sonrası Türk basınının ekonomi politik yapısını inceleyen bu çalışma, Ciner
Yayın Holding’i ele almaktadır. Ciner Yayın Holding, Ciner Grubu bünyesinde yer
alan birçok iş kolundan sadece birisidir. Çalışma aslında iki ayrı medya
grubunu incelemektedir. Bu durum Ciner Grubu’nun sahipliğinde olan medya
organlarının değişmesinden kaynaklanmaktadır.

Ciner
Grubu, 2000 yılında Sabah Yayıncılık A.Ş.’ye 
%50 ortak olarak medyaya girmiştir. Bir anlamda Aydın Doğan’ın
Milliyet’i satın almasıyla başlayan basın dışı patronların son halkası Turgay
Ciner olmuştur. Türk medyasının büyük medya grupları içerisinde yer alan Sabah grubu,
gazeteci kökenli bir patrondan bir holding patronuna aktarılmış ve Türk
medyasının holdingleşmesi tamamlanmıştır. Sabah-ATV’nin eski patronu Dinç
Bilgin’in Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) Turgay Ciner ile ortak
olduğunu gösteren belgeler sunması sonrası TMSF Ciner’in Merkez Medya
Holding’ine el koydu. Daha sonra Ciner Grubu ve TMSF arasında yapılan anlaşma
ile bazı medya organları Ciner Grubu’na iade edildi. Ciner Grubu, gazeteci Ufuk
Güldemir’in kurduğu Habertürk markasını satın alarak medya alanında var olmayı
sürdürmüştür. Bu çalışma Ciner Yayın Holding’i Sabah-ATV dönemi ve Habertürk
dönemi olarak iki ayrı başlık altında incelemiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomi Politik, Medya, Herman ve Chomsky

Kaynakça

• Kaynakça Adaklı, Gülseren (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri, Ankara: Ütopya Yayınevi. Aksoy, Metin (2009). Medya Savaşları, Ed: Korkmaz Alemdar, Türkiye’de Kitle İletişimi Dün-Bugün-Yarın, Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 610-617.Altaylı Fatih (2016) “Gazete”. http://www.fatihaltayli.com.tr/kose-yazilari/2008/03/28/gazete (erişim tarihi: 14.12.2016). Aras, Özlem (2008). Türk Basınında Mülkiyet ve Sahiplik Yapısı Bağlamında Özelleştirme Uygulamaları: Ciner Medya Grubu. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Barjonet, Andre (1967). Ekonomi Politik Nedir?, Anadolu Yayınları, Çev. Erdoğan Başar.Ciner Grubu; http://www.cinergroup.com.tr/genel (erişim tarihi: 2.04.2016)Ciner Grubu; http://www.cinergroup.com.tr/genel (erişim tarihi: 30.07.2018)Demir, Sevtap (2013). Türkiye’de 2001 Yılı Sonrasında Medya İktidar İlişkileri ve Gazetecilik Pratiklerine Yansıması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. En Son Haber; http://www.ensonhaber.com/haberturk-tvye-yeni-genel-yayin-yonetmeni-2012-10-09.html (erişim tarihi: 26.12.2016).Fung, Anthony (2006). Medya Ekonomisinin Politikası ve Medya Politikasının Ekonomisi: Kısa Bir Bakış, Dalbaz Yayıncılık, Çev. Levent Yaylagül, Ed: Levent Yaylagül Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği, Ankara, 31-60. Garnham, Nicholas (2008). Ekonomi Politik ve Kültürel Çalışmalar: Uzlaşma Mı Boşanma Mı?, De Ki Yayınevi, Çev. Sevilay Çelenk, Ed: Sevilay Çelenk, İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar, Ankara, 115-129. Golding, Peter ve Murdock, Graham (2014). Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik, Ed: Süleyman İrvan, Medya, Kültür, Siyaset, Ankara: Pharmakon Yayınevi, 49-75. Güngör, Nazife (2013). İletişim Kuramlar Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi. Herman, Edward ve Chomsky Noam (2006). Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği, BGST Yayınları, Çev. Ender Abadoğlu, İstanbul. Herman, Edward ve Chomsky, Noam (1999). Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir, Minerva Yayınları, Çev. Berfu Akyoldaş, İstanbul. Kaya, A.Raşit (2009). İktidar Yumağı Medya-Sermaye-Devlet. Ankara: İmge Kitabevi.Kellner, Douglas (2008). Ayrımın Üstesinden Gelmek: Kültürel Çalışmalar ve Ekonomi Politik, De Ki Yayınevi Çev. Hakan Ergül Ed: Sevilay Çelenk, İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar, Ankara, 147-172.Kılıçatan, E. Pınar (2011). Türk Medyasında Dönüşüm ve Değişen Sahiplik Yapısı Sabah Grubu Örneğinde Tarihsel Bir İnceleme, Konya: Literatürk Yayınevi.Kurban, Dilek ve Sözeri, Ceren (2012). İktidar Çarkında Medya: Türkiye’de Medya Bağımsızlığı ve Özgürlüğü Önündeki Siyasi, Yasal ve Ekonomik Engeller, İstanbul: TESEV Yayınları.Medyatava; http://www.medyatava.com/tiraj (erişim tarihi: 12.03.2016)Öztekin, Hülya (2008). Haber Üretim Sürecinde Medyanın Ekonomi Politiği: Star Gazetesi Örneği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 32, 129-144. Shoemaker, Pamela ve Reese, Stephen D. (2014). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi, Ed: Süleyman İrvan, Medya, Kültür, Siyaset. Ankara: Pharmakon Yayınevi, 97-132. Sönmez, Mustafa (2014). Dünden Bugüne Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği, Ed: Savaş Çoban, ve Esra Arsan, Medya ve İktidar Hegemonya, Statüko ve Direniş, İstanbul: Evrensel Kültür Kitapları, 86-102. Sözeri, Ceren (2014). Dönüşen Medya Değişmeyen Sorunlar, Ed: Savaş, Çoban ve Esra Arsan, Medya ve İktidar Hegemonya, Statüko ve Direniş, İstanbul: Evrensel Kültür Kitapları, 70-85. Tellan, Tolga ve Güngör, Nazife (2009). Türk Basınında Tekelleşme ve Oligopolleşme, Ed: Korkmaz Alemdar, Türkiye’de Kitle İletişimi Dün-Bugün-Yarın, Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 330-346. TMSF; http://www.tmsf.org.tr/2016.tr?bid=195 (erişim tarihi: 12.04.2016) Toruk, İbrahim (2008). Gutenberg’den Dijital Çağa Gazetecilik Türkiye’de Haber Siteleri, Konya: LiteraTürk Yayınları.Tuncel, Hakan (1994). Bab-ı Ali’den İkitelli’ye, Birikim Dergisi, 64, 33-38.Uzun B. (1 Aralık 2016) Fatih Altaylı ile Söyleşi, Fatih Altaylı’nun Haber Türk’teki Ofisi, İstanbul. Zürcher ,Eric J. (2013). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, Çev. Yasemin Saner. Wikipedia; https://tr.wikipedia.org/wiki/Kanal_1 (erişim tarihi: 12.04.2016) 5N 1K CNN Türk; http://tv.cnnturk.com/video/2014/02/11/programlar/5n1k/fatih-altayli-5n-1ka-konuk-oldu-5n-1k-10-02-2014/2014-02-10T1930/index.html (erişim tarihi: 09.12.2016).