ŞEYH MÜFÎD’İN EBÛ CAFER en-NESEFÎ İLE MÜNAZARASI -Abdestte Ayakları Mesh Etme Bağlamında-

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 99 - 127, 16.05.2018

Sefa Atik

https://doi.org/10.17859/pauifd.300733

Cited By: 3

Öz

Abbasi Hilafetinde Hicrî IV/X. asırda yönetime hâkim
olan Büveyhîler, merkezî çatışmalara rağmen çok sesli bir yönetim tarzı
sergiledikleri için Şii-Sünnî fakîh ve kelâmcıları arasında bazı polemikler
cereyan etmiştir. Bunlardan birisi Ca‘ferî mezhebi sözcüsü Şeyh Müfîd ile
Hanefî fakîhi Ebû Ca‘fer en-Nesefî arasındaki münazaradır. Münazaranın konusu
abdestte ayakların yıkanması mı yoksa mesh edilmesi mi gerektiği, meselesidir.
Konu dönemin dinî ve ilmî hayatını göstermesi açısından önem arz etmektedir.
Şeyh Müfîd kendi mezhebine ait görüşü desteklemek için ilgili rivayeti tenkit
ederek konuyu ele almaktadır. Ayrıca Şeyh Müfîd münazarada aklı öne
çıkarmaktadır. Ebû Ca‘fer en-Nesefî ise konuya rivayet eksenli yaklaşarak kendi
mezhebî görüşünü savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Müfîd, Ebû Ca‘fer en-En-Nesefî, Caferî-Hanefî arasındaki Münâzara, Ayakların yıkanması

The Debate Between Shiite Shaykh Mufid and Sunni Jurist Abu Ja’far an-Nasafi on the Context of Wiping Over the Feet in Ablution/Wuduu

Öz

During the Hijri centruies of IV/X, under the rule of
the Abbasids Caliphate, the administration of the state was dominated by the
Buwayhids, and despite the central conflicts they managed to uphold a
polyphonic government in which the Shiite - Sunni jurists and theologians had
polemics regarding certain subjects. One of these polemics occured between
Jaafari sect spokesman Shaykh Mufid and the Hanafi jurist Abu Jafar at-Nasafi.
The subject of the debate was whether the feet should be washed or anointed
during ablution. The topic is quite significant as it reflects the religious
and scientific perceptions of the era. Sheikh Mufid tackles the subject by
criticizing the related hadith in order to support the viewpoint of his own
sect.  Moreover, Sheikh Mufid highlights
the importance of reason. Abu Jafar at-Nasafi, on the other hand, centers his
interpretation around the hadith itself and defends the standpoint of his sect.

Anahtar Kelimeler

Shiite, Sunni, Shaykh al-Mufîd, Abu Jafar an-Nasafî, Religious Debate, Washing the Feet

Kaynakça

• Abdülhâdî el-Fadlî, Usûlü’l-Hadîs, 3. Baskı, Müessesetü Ümmü’l-Kurâ, Beyrut 1421.
• Akaoğlu, Muharrren, “Büveyhîlerin Mezhebî Eğilimleri/Politikaları Üzerine”, Bilimname, XVII/2 (b.s. 2009): 135.
• Aslantürk, Ayşe Hümeyra, “Nesefî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 571-573.
• Atik, Sefa, Sünniliğin İzinde Caferî Fıkıh Usulünde Akıl, Pınar Y., İstanbul 2017.
• Bedir, Murtaza, “Nesefî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 567-568.
• el-Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî el-Beyhakî (ö. 458/1066), es-Sünenü’l-Kübrâ (thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ), I-XI, Dâru’l-Kitâbi’l-İmiyye, Beyrut, ts.
• ________, el-Câmiu Li-Şu’abi’l-Îmân (thk. Muhtar Ahmed Nerevî), Mektebetü’r-Rüşd, I-XIV, Riyad 1423/2013.
• ________, es-Sünenü’l-Kübrâ (İbnü’t-Tükmânî’nin el-Cevheru’n-Nakiyy ile birlikte), I-IX, Dâru’l-Mearif, Haydarabad 1344.
• Bulut, Halil İbrahim, “Şeyh Müfîd ve İmâmiyye Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”, CÜİFD, IX/1 (Haziran 2005): 175-202.
• Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (ö. 370/981), Usûlü’l-Fıkh (thk. Uceyl Câsim en-Neşemî, el-Musâhîm), I-IV, 1414.
• ________, Ahkâmu’l-Kur’ân (thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî), I-V, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1416/1996.
• Cevzî, Ebû`l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. el-Cevzî (ö. 597/1200), el-Muntazam fî Târihi`l-Mülûk ve'l-Ümem (thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ), XV, Daru’l-Kütübi’l-İmiyye, Beyrut 1412.
• Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Kûfî (ö. 182/798), Kitâbü’l-Âsâr, (thk. Ebû’l-Vefâ el-Efgânî), Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1355.
• Fethullah, Ahmed, Mu‘cemü Elfâzı’l-Fıkhı’l-Ca‘ferî, y.y., Dammam 1415/1995.
• Güner, Ahmet, “Şiî Yüzyılında Yahut Büveyhîler Devrinde Bağdat’tan Bazı Yansımalar”, İslam Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyumu, Düzenleyenler: MÜİF-İRCICA-Ümraniye Belediyesi, y.y., İstanbul 7-8-9 Kasım 2008, 152.
• Kâtib Çelebî, Keşfü’z-Zunûn (thk. Şerafeddin Yaltkaya), I-II, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Hodgson, Marshall G.S, İslâm’ın Serüveni (çev. İhsan Durdu), I-III, İz Yay., İstanbul 1993.
• İbn Bâbeveyh, Alî (ö. 329/940), Fıkhu’r-Rızâ (thk. Müessesetü Âl-i Beyt), Kum 1406.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî (852/1449), Fethu’l-Bârî (thk. Abdülkâdir Şeybe Ahmed), I-XIV, Âli Suûd baskısı, by. ts.
• İbn Kesîr (ö. 774), el-Bidâye ve’n-Nihâye (thk. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî), Hecr Matbaası, İmbabe 1419.
• İbn Mâce (ö. 275), Ebû Abdullah Muhammed Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî), Dâru-İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, I, 100, 145.
• İbnü’l-Esîr (ö. 630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh (tsh. Muhammed Yûsuf ed-Dekkân), I-XII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1966.
• İbnü’n-Nedîm ( ö. 438/1046), el- Fihrist (thk. Rızâ Teceddüd), Tahran 1391.
• Üzüm, İlyas, “Nesefî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 570–571.
• Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu’cemü’l-Müellifîn, I-XIII, Dâru İhyâ’i-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Kuleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kûb b. İshâk er-Râzî (ö. 328/329), el-Usûl mine’l Kâfî, (talik: Alî Ekber el-Ğifarî), I-VIII, Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye Murtâzâ Ahundî, Tahran 1388.
• Kureşî, Muhiddîn Ebî Muhammed Abdülkâdir b. Muhammed el-Hanefî, el-Cevâhiru’l-mudiyye fî tabakâti’l-Hanefiyye (thk. Abdulfettah Muhammed el-Hulv), I-V, Müessesetü’r-Risâle, Riyâd 1413.
• Leknevî, Ebû'l-Hasenât Abdülhay b. Abdülhalîm (ö. 1304), el-Fevâidü’l-Behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, Dâru’l-Marife, Beyrut ts.
• İbn Müflih, Şemsüddîn Muhammed b. İbn Müflih el-Makdisî (ö. 763/1361), Kitâbu’l-Fürû (thk. Abdullâh b. Abdül Muhsin et-Türkî), I-XII, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1424/2003 (Alâüddîn Ali b. Süleymân’ın (ö. 885/) Tashîhü’l-Fürû ve Hâşiyetü İbn Kunfüz adlı eserleri ile birlikte).
• Makrîzî, Takiyyüddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Alî (ö. 845/1442), el-Hitat, I-III, Dâru’s-Sâdır, Beyrut ts.
• Medhal ilâ İlmi’l-Fıkh, Merkez-i Nun li’t-Te’lîf ve Tercüme, Beyrut 2010.
• Müslim (ö. 261/875), Ebû’l-Hüseyn b. Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, Muhtasaru Sahih-i Müslim (Münzirî Muhtasarı) (thk. Muhammed Nasiruddîn el-Elbânî), el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut 1408.
• Necâşî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Alî (ö. 450/1058), Ricâlü’n-Necâşî (thk. Seyyid Mûsâ ez-Zencânî), Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, Kum 1416.
• Joseph Schacht, “İslâm Hukukuna Sosyolojik Bakış” (çev: Bülent Uçar), İslâm Hukuk Araştırmaları Dergisi, 15(2010), 117.
• Sezgin, Fuat, Târihü’t-Türâsi’l-Arabî (trc. Mahmûd Fehmî Hicazî), I/V, Muhammed b. Suud Üniv. Yay, Riyad 1411.
• Sinanoğlu, Mustafa, “Nesefî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 565–567.
• Şerîf Murtâzâ (ö. 436/1044), Resâilü’l-Murtâzâ (thk. Seyyid Ahmed Huseynî), I, Kum 1405.
• ________, el-İntisar (thk. Müessetü’n-neşri’l-İslamî), Kum 1415.
• ________, el-Fusûlü’l-Muhtâre, (thk. komisyon), 3.baskı, Dâru’l-Müfîd, Beyrut 1414/1993.
• Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) et-Tezkira bi-Usûli’l-Fıkh, (thk. Şeyh Mehdî Necef), 2. bs., Dâru’l-Müfîd, Beyrut 1414.
• ________, el-Mesh Ale’r-Ricleyn (thk: Şeyh Mehdî Necef), 2. bs., Dâru’l-Müfîd, Beyrut 1414.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad (ö. 189/805), Kitâbü’l-Âsâr, by. ts.
• Şeyh Sadûk, Muhammed b. Alî b. el-Huseyn b. İbn Bâbeveyh (ö. 381/960), el-Hidâye (thk. komisyon), Müessesetü Âl-i Beyt, Kum 1417.
• ________, Men Lâ Yahduruhu’l-Fakîh (thk. Alî Ekber Gıfârî), Müessesetü Cemâatü’l-Müderrisîn, Kum ts.
• ________, el Muknî’, y.y., Kum 1410.
• Şeyh Tûsî (ö. 460/1067), el-Fihrist (thk. Cevâd el-Kayyûmî, Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî), Kum 1417.
• ________, el-Hilâf (thk. komisyon), Müessesetü Neşri’l-İslâmî, Kum 1407.
• et-Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî (ö. 321/933), Şerhu Meânî’l-Âsâr (thk. Muhammed Zührî Neccâr), Alemü’l-Kitab, Beyrut 1414/1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Nesefî”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 568-570.
• ________, “Münâzara”, DİA, İstanbul 2006, XXXI, 576.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1348), Târîhu’l-İslâm (thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî), (41–43 Tabaka, Hicri 401–421 yılı olayları), Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 1407.
• Ziriklî, Hayruddîn (ö. 1410/1989), el-A’lâm, I-XV, 5. Baskı, Dâru’l-İlm, Beyrut 1980.