Kendi Kendisinin Peygamberi Bir Sürrealist: Alejandro Jodorowsky Sinemasında Erken Postmodern Eğilimler

Yıl 2019, Özel Sayı (1) Mayıs 2019, 139 - 160, 10.05.2019

Şükrü Aydın Emine Uçar İlbuğa

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.515114

Öz

Bu
çalışma Latin Amerikalı anarşist-mistik sanatçı Alejandro Jodorowsky’nin sinema
filmlerinde erken-postmodern özellikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Sinemacı, oyun yazarı, çizgiroman yazarı ve okültist olarak çok yönlü bir
portre çizen Jodorowsky’nin filmleri artık kült mertebesine ulaşmış olmasına
rağmen  eserlerinin genel olarak akademik
ilgiye değer görülmediği iddia edilebilir. Nitekim, hem Türkiye’de hem de
Anglo-Sakson Batı literatüründe Jodorowsky sineması üzerine yapılmış akademik
çalışmalara rastlamak oldukça zordur. Bu açıdan bakıldığında bu çalışma
ulusötesi sinemada sıradışı bir auteur olan ve izleyiciyi grotesk ve vahşet yüklü
imajlarla şoke ederek sağaltmayı amaçlayan ve sanatını dünyaya karşı takındığı
felsefi tutumun bir dışavurumu olarak gören Alejandro Jodorowsky’ye dair Türkçe
literatürde bir kaynak olma iddiası da taşımaktadır.

            Bu çalışmada örneklem olarak seçilen
üç El Topo (1970), La Montaña Sagrada (1973) ve Santa Sangre (1989) filmleri metin analizi
yöntemiyle incelenmiştir. Bu film örneklerinde  görülebileceği gibi Jodorowsky, modern dünyada
yabancılaşmış karakterleri anlam ve köken arayışına yönelten dairesel alegorik
hikayeler anlatması, büyük anlatıları -özellikle de Katolik kilisesi ve onun
kurtarıcı mesih inancını- ve de semavi dinlerin ruhanilik anlayışını hicveden
parodileri tercih etmesi bakımından postmodern bir sinemacı olarak
değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alejandro Jodorowsky, Postmodern, Sinema, Sürrealizm

Kaynakça

• Aitken, I. (2001). European Film Theory and Cinema: A Critical Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Austin, G. (1999). Contemporary French Cinema: An Introduction. Manchester: Manchester University Press.
• Baudrillard, J. (2002). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. (Çev.) Oğuz Adanır. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bennett, J. (2009). Modernity and Its Critics. R. E. Goodin (Ed.), The Oxford Handbook of Political Science (ss. 127-141). New York: Oxford University Press.
• Berman, M. (1983). All That Is Solid Melts Into Air: The Experience of Modernity. London: Verso.
• Breton, A. (2009 [1924]). Sürrealist Manifestolar. (Haz.) Kaan Çaydamlı. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• Büyükdüvenci, S. ve Öztürk, S. Ruken. (2014). Postmodernizm ve Sinema. 2. Basım. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. Üçüncü Basım. İstanbul: Paradigma.
• Childs, P. (2000). Modernism. Londra ve New York: Routledge.
• Cobb, B. (2007). Anarchy and Alchemy: The Films of Alejandro Jodorowsky. London: Creation Books.
• Connor, S. (2015). Postmodernist Kültür: Çağdaş Olanın Kuramlarına Bir Giriş. (Çev.) Doğan Şahiner. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Corrigan, T. (1998). Auteurs and New Hollywood. Lewis, J. (Ed.), The New American Cinema (ss. 38-64). London: Duke University Press.
• Cortazár, J. (1986). Around the Day in Eighty Worlds. San Francisco: North Point Press.
• Cortes, E. ve Barrea-Marlys, M. (2004). Encyclopedia of Latin American Theater. Westport, CT: Greenwood Publishing Group.
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. (Çev.) Mehmet Küçük. Ankara: Ayrıntı Yayınları.
• Garrett, R. (2007). Postmodern Chick Flicks: The Return of the Woman’s Film. New York: Palgrave Macmillan.
• Gellner, E. (1994). Postmodernizm, İslam ve Us. (Çev.) Bülent Peker. Ankara: Ümit Yayınları.
• Hassan, I. (2001). From postmodernism to postmodernity: the local/global context. Philosophy and Literature, 25(1), 1–13. doi:10.1353/phl.2001.0011
• Hayward, S. (2000). Cinema Studies: The Key Concepts. London: Routledge.
• Hernandez-Rodriguez, R. (2010). Splendors of Latin Cinema. California: Praeger.
• Hoffman, G. (2005). From Modernism to Postmodernism: Concepts and Strategies of Postmodern American Fiction. New York: Rodopi.
• Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve Sosyal Bilimler. (Çev.) Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Horkheimer, M. (1947). Eclipse of Reason. New York: Continuum.
• Jodorowsky, A. (1971). El Topo: A Book of the Film. New York: The Douglas Book Corporation.
• Keesey, P. (2003). Madmen, visionaries and freaks: The films of Alejandro Jodorowsky. Steven Jay Schneider (ed.), Fear without Frontiers: Horror Cinema across the Globe içinde (15-25) Godalming: FAB Press.
• Kellner, D. ve Best, S. (1991). Postmodern Theory: Critical Interrogations. London: Macmillan.
• Lucy, N. (2003). Postmodern Edebiyat Kuramı. (Çev.) Aslıhan Aksoy. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lukacs, G. (2003). Roman Kuramı. (Çev). Cem Soydemir. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mathijs, E. ve J. Sexton (2011). Cult Cinema: An Introduction. Malden: Wiley-Blackwell.
• McKee, A. (2003). Textual Analysis. London: Sage Publications.
• Moulton, J. (1993). A Paradigm of Philosophy: The Adversary Method. Harding, S. ve M.B. Hintikka (Ed.), Discovering Reality içinde (ss. 149-164).
• Nietzsche, F. (1974). The Gay Science. (Çev.) Walter Kaufmann. New York: Vintage.
• Richardson, M. (2006). Surrealism and Cinema. Oxford, New York: Berg Publishers.
• Ruétalo, V. ve D. Tierney. (2009). Latsploitation, Exploitation Cinemas, and Latin America. New York: Routledge.
• Santos, A. (2017). Cultographies: The Holy Mountain. London and New York: Wallflower Press.
• Sontag, S. (1988). Preface. Susan Sontag (Ed.) Antonin Artaud: Selected Writings içinde. California: University of California Press.
• Storr, R. (2003). Gerhard Richter: Doubt and Belief in Painting. New York: Museum of Modem Art.
• Şaylan, G. (2009). Postmodernizm. 4. Basım. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ward, G. (2014). Postmodernizmi Anlamak. (Çev.) Tufan Göbekçin. İstanbul: Optimist Kitap.
• Waters, A. (2011). Discerning a Surrealist Cinema. University of Birmingham. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• West, D. (1997). An Introduction to Continental Philosophy. Cambridge: Polity Press.
• İnternet KaynaklarıBuder, E. (2017). “Endless Poetry: Why Alejandro Jodorowsky Thinks You Should Make Movies to Lose Money”. https://nofilmschool.com/2017/07/alejandro-jodorowsky-interview-endless-poetry. Erişim Tarihi: 3.09.2018.
• Church, D. (2007). “Great Directors: Jodorowsky, Alejandro”. http://sensesofcinema.com/2007/great-directors/jodorowsky. Erişim Tarihi: 10.09 2018
• Dizdar, G. (2018). “Jodorowsky, Surrealism and Theater of Cruelty”. https://www.academia.edu/432894/Jodorowsky_Surrealism_ and_ The Theatre_of_Cruelty. Erişim Tarihi: 3.09.2018.
• Files, G. (2004). “A Delirious Surrealist: Alejandro Jodorowsky”. http://povmagazine.com/articles/view/a-delirious-surrealist-alejandro-jodorowsky. Erişim Tarihi: 10.10.2018.
• Kael, P. (1971). “El Poto-Head Comics The Current Cinema”. http://archives.newyorker.com/?i=1971-11-20#folio=CV1 Erişim Tarihi: 8.08.2018.
• Love, D. (2008). “The Mole Man: Going Underground with Alejandro Jodorowsky”. https://brightlightsfilm.com/wp-content/cache/all/the-mole-man-going-underground-with-alejandro-jodorowsky/#.XDyUM1wzY2w Erişim Tarihi: 8.08.2018.
• FilmlerClaudio Argento (Yapımcı) & Alejandro Jodorowsky (Yönetmen). (1989). Santa Sangre. [Film]. İtalya: Produzioni Intersound ve Productora Fílmica Real.Jean-Jacques Fourgeaud (Yapımcı) & Alejandro Jodorowsky (Yönetmen). (1980). Tusk [Film]. Fransa: Les Films 21.Juan López Moctezuma (Yapımcı) & Alejandro Jodorowsky (Yönetmen). (1968). Fando y Lis [Film]. Meksika: Producciones Panicas.Juan López Moctezuma (Yapımcı) & Alejandro Jodorowsky (Yönetmen). (1970). El Topo [Film]. Meksika: Producciones Panicas.Robert Taicher (Yapımcı) & Alejandro Jodorowsky (Yönetmen). (1973). La Montana Sagrada [Film]. Amerika Birleşik Devletleri: ABKCO Films.