LİSE GENÇLİĞİNİN DEĞER YÖNELİMLERİ VE BOŞ ZAMAN ETKİNLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 79 - 114, 30.06.2019

Ahmet Aslan

https://doi.org/10.30561/sinopusd.553560

Cited By: 2

Öz

Değerler, bireylerin toplumsal hayatlarını sürdürmelerinde
onlara yol gösteren, davranışlarını düzenleyen yol haritalarıdır ve sosyalleşme
süreçleriyle kuşaktan kuşağa aktarılmaktadırlar. Bireylerin yaşamlarını
yönlendirmeleri sebebiyle değerler, tutum ve davranışlar vasıtasıyla onların
düşünce ve inançları hakkında bize bilgi verir. Sosyalleşme ve bireyleşme
süreçlerinde gençler, toplumsal değerlerle yüzleşirler. Ayrıca toplumsal
değişim süreçleri bağlamında kuşaklar ilerledikçe çeşitli değerlere verilen
önem de farklılaşmaktadır. Böylelikle bireysel ve toplumsal birçok sorunun
anlaşılması ve çözümünde değerlerin incelenmesi önem arz etmektedir. Boş
zamanların algılanması ve yaşam pratikleri, bireylerin tüm hayatlarına yön
veren değerlerden bağımsız şekillenmemektedir. Bu araştırma, gençlerin değer
yönelimleri ve boş zaman etkinlikleri arasındaki karşılıklı etkileşimi ortaya
koymayı amaçlamaktadır. Ayrıca gençlerin sosyo-demografik özellikleri ile değer
yönelimleri arasındaki ilişki de çalışmanın kapsamı ölçüsünde irdelenmiştir.
Bir saha araştırması olan bu çalışmanın evreni lise gençliğidir ve araştırma
Samsun’un Çarşamba ilçesinde 2018-2019 öğretim yılında öğrenim gören lise
öğrencileri örneğinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya 7681 kişilik çalışma
evreninden tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemiyle belirlenmiş 341 genç
katılmıştır. Araştırmada gençlerin sosyo-demografik özelliklerini, boş zaman
etkinliklerini tespit etmeye yönelik 19 soruluk anket formuyla birlikte
öğrencilerin davranışlarına yön veren değerleri belirlemeye yönelik 40 maddeden
oluşan Schwartz ve arkadaşlarının geliştirmiş oldukları Portre Değerler Ölçeği
kullanılmıştır. Verilerin SPSS analizi sonucuna göre, bazı değerlerin amacı
belirgin olan/olmayan boş zaman etkinlikleriyle ilişkisi olduğu saptanmıştır.
Tercih ettikleri boş zaman etkinliklerine göre gençlerden oluşan alt grupların kendini
güçlendirme değerine verdikleri önem farklılaşmaktadır. Yine gençlerin
muhafazakârlık, kendini aşma ve değişime açıklık değerleri “değer-davranış
ilişkisi” gruplarına göre farklılaşmaktadır. Gençler; sırasıyla muhafazakârlık,
kendini aşma, kendini güçlendirme ve değişime açıklık değerlerine en yüksek
seviyede önem vermektedirler. 

Anahtar Kelimeler

Değerler, Boş zaman etkinlikleri, Portre değerler ölçeği, Gençlik

Kaynakça

• Argan M. (Ed.) (2013). Rekreasyon yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-ofset.
• Arslan, H. (2014). Üniversite öğrencilerinin boş zaman değerlendirme tercihleri: Çankırı Karatekin Üniversitesi örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 40, 193-208.
• Atkinson, R. L., Atkinson, R. C. ve Hilgard, E. R. (1995). Psikolojiye giriş. İstanbul: Sosyal.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği, Değerler Eğitim Dergisi. 1 (3), 121-144.
• Aydın, M. (2011). Kurumlar sosyolojisi. Ankara: Kadim.
• Bacanlı, H. (2002). Değer tercihleri, psikolojik kavram analizleri. Ankara: Nobel.
• Başaran, F. (1992). The university students’ value preferences. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Cografya Fakültesi Araştırma Dergisi. 14, 13–25.
• Bayhan, V. (1997). Üniversite gençliğinde anomi ve yabancılaşma. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bergin, D. A. (1992), Leisure Activity, Motivation, and Academic Achievement in High School Students. Journal of Leisure Research, 24(3). 225-239.
• Bolay, S. H. (1997). Felsefi doktrinler ve terimler sözlüğü. İstanbul: Akçağ.
• Bozdoğan, F. A. (2013). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin değer yönelimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Ankara ili örneği).Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Büküşoğlu N.& Bayturan A.F. (2005). Serbest zaman etkinliklerinin gençlerin psiko-sosyal durumlarına ilişkin algısı üzerindeki rolü. Ege Tıp Dergisi, 44 (3).
• Büyüköztürk, Ş; Çakmak, E. K.; Akgün, Ö. E.; Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2010). Bi limsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çileli, M. (1990). Gençlik değerleri üzerine bir araştırma. Ankara: Ara.
• Çukur, C. Ş., de Guzman, M. R. T. ve Carlo, G. (2004). Religiosity, values, and horizontal and vertical individualism-collectivism: A study of Turkey, the United States, and the Philippines. The Journal of Social Psychology, 144, 613-634.
• Demir, C. ve Demir, N. (2006). Bireylerin boş zaman faaliyetlerine katılmalarını etkileyen faktörler ile cinsiyet arasındaki ilişki: lisans öğrencilerine yönelik bir uygulama. Ege Akademik Bakış Dergisi, 6 (1), 36-48.
• Demirutku, K. ve Sümer, N. (2010). Temel değerlerin ölçümü: portre değerler anketinin Türkçe uyarlaması. Türk Psikoloji Yazıları, 13 (25), 17-25.
• Durkheım, E. (1992). İntihar, toplumbilimsel bir inceleme (Çev: Ö. Ozankaya). Ankara: İmge.
• Doğan, İ. (2009). Sosyoloji kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem.
• Ekşi, A. (1990). Çocuk, genç, ana babalar. Ankara: Bilgi.
• Ersoy, S ve Güldemir, O. (2008, 1-3 Eylül). Üniversite öğrencilerinin boş zamanlarını de-ğerlendirme faaliyetlerinin sosyoekonomik boyutu üzerine bir inceleme. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi.
• Fichter, J. (2001). Sosyoloji nedir? (Çev. N. Çelebi). Ankara: Atilla.
• Fraenkel, J. R. (1977). How to teach about values: An analytic approach. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Gökçe, O. (1994). Türk gençliğinin sosyal ve ahlâkî değerleri. Ata Dergisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.
• Gökçe, H. (2008). Serbest zaman doyumunun yaşam doyumu ve sosyo-demografik değiş-kenlerle ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Denizli: Pa-mukkale Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü.
• Gümüş, Ö. (2009). Kültür, değerler, kişilik ve siyasal ideoloji arasındaki ilişkiler: kültür-lerarası bir karşılaştırma (Türkiye-ABD. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günay, Ü. (2012). Din sosyolojisi. İstanbul: İnsan.
• Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken.
• Hacıoğlu, N.; Gökdeniz, A. ve Dinç, Y. (2009). Boş zaman ve rekreasyon yönetimi. Ankara: Detay.
• Hortaçsu, N. & Cem‐Ersoy, N. (2005). Values, identities and social constructions of the European Union among Turkish university youth. European Journal of Social Psychology, 35(1), 107-121.
• Inglehart, R; Basanes, M. ve Moreno, A. (1998). Human Values and Beliefs; A Cross-Cultural Source Book. Michigan: Üniversity of Michıgan Press.
• Kilby, R.W. (1993). The study of Human Values, Boston: University Press of America.
• Kır, İ. (2007). Yüksek öğretim gençliğinin boş zaman etkinlikleri KSÜ örneği. Fırat Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2), 307-328.
• Kıran, Ö. (2016). Gençlerde kitle iletişim araçları kullanımının değerler üzerindeki etkisi (Samsun örneği). Yayımlanmamış doktora tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kıran, Ö. & Gül, S. (2016). Lise öğrencilerinin değer yönelimlerinin schwartz değerler ölçeği açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 487-495. Köknel, Ö. (2001). Kimliğini arayan gençliğimiz. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kuşdil, M. E., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59-76.
• Morsümbül, Ş. (2014). Değerlerin kuşaklar arası değişimi: Ankara örneği. Yayımlanma-mış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sabbağ, Ç. ve Aksoy, E. (2011), Üniversite öğrencileri ve çalışanların boş zaman etkinlikle-ri: Adıyaman örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 (4), 10-23.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical ad-vances and empirical tests in 20 countries. M. P. Zanna (Ed.), Advances in experi-mental social psychology 25, 1-65. New York: Academic Press.
• Schwartz, S. H., Bilsky, W. (1987). Toward a Psychological Structure Of Human Values. Journal of Personality and Social Psychology, 53 (3), 550 562.
• Schwartz, S. H., Bilsky, W. (1990). Toward a Theory Of The Universal Content and Struc-ture Of Values: Extensions and Cross Cultural Replications. Journal of Persona-lity and Social Psychology, 58 (5), 878-891.
• Schwartz S.H., Melech G., Lehmann A., Burgess S., Harris M. ve Owens V. (2001). Exten-ding the cross-cultural validity of the Theory of Basic Human Values with a diffe-rent method of measurement. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 519–542.
• Schwartz, S. H. (2006). Value Orientations: Measurement, Antecedents And Consequences Across Nations. R. Jowell, C. Roberts, R. Fitsgerald, And G. Eva (Eds.), Measuring Attitudes Cross-Nationally-Lessons From The European Social Survey, içinde. London: Sage.
• Kilby, R.W. (1993). The study of human values. Boston: University Press of America.
• Kirman, M.A. (2004). Din sosyolojisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Rağbet.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006a) Gençlik, değerler ve din. Küreselleşme Ahlak ve Değerler, Y. Mehmedoğlu, A. U. Mehmedoğlu. (Editörler). İstanbul: Litera.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri ve dindarlık değer ilişkisi (M. Ü. İlahiyat Fakültesi örneği). M. Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30 (1), 133-167.
• Morsümbül; Ş. (2014). Değerlerin kuşaklar arası değişimi: Ankara örneği. Yayımlanma-mış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, Y. ve Koruklu, N. (2011). Üniversite öğrencilerinde değerler ve mutluluk arasın-daki ilişkinin incelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 190-210.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 217-239.
• Özensel, E. ve Koçak A. (2004). Hekimler ve hekimlik. Konya: Çizgi.
• Özyurt, S. ve Doğan, M. S. (2002). Gençlik problemleri açısından üniversite gençliği. Adapazarı: Değişim.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press.
• Shaver, K.G. (1981). Principles of Social Psychology. (Inc. 2. Edition) Cambridge: Winth-rop Publishers.
• Theodorson, G. A., & Theodorson, A. (1979). A modern dictionary of sociology. New York: Barnes & Noble.
• Tezcan, M. (1982). Sosyolojik açıdan boş zamanların değerlendirilmesi. Ankara: A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Topçu, N. (2013). Sosyoloji. İstanbul: Dergâh.
• Topçuoğlu A. (1999). Üniversite gençliğinin değerleri. Ankara: Vadi.
• Weber, M. (1997). Protestan Ahlâkı ve Kapitalizmin Ruhu, (Çev: Z.Arıoba). İstanbul: Hil.
• Yalmancı, S. (2009). Öğretmen adaylarının değer yönelimlerinin çeşitli değişkenler açı-sından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Zonguldak: Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yörükoğlu, A. (1998). Gençlik çağı, ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar. İstanbul: Özgür.
• WTO (2004), Boş zamanda yaşanan değişimler: turizme etkisi, (Çev. A. B. Ahıska). İstan-bul: Güçlü Eğitim.